موضوع چیست؟
نوزادان، اگر زودتر به دنیا بیایند، پیش از 37 هفته بارداری، میتوانند وزن موقع تولد کمی داشته باشند یا کوچک به دنیا آیند، زیرا مادر در دوران بارداری تغذیه ضعیفی داشته است. فقر میتواند منجر به سوءتغذیه، محیطهای زندگی ناسالم، افزایش خطر عفونت و افزایش استرس در زندگی روزمره شود. برچسب اجتماعی مرتبط با طرد شدن در جامعه نیز دلیل ایجاد استرس است. نوزادانی که رشد آنها در دوران بارداری محدود شده، بیشتر احتمال دارد که در زمان حولوحوش زمان تولد بمیرند یا از مشکلات سلامت رنج ببرند.
چرا این موضوع مهم است؟
بسیاری از کشورها برنامههایی را ارائه میکنند که به زنان در معرض خطر تولد نوزادانی با وزن پائین موقع تولد کمک ویژهای شود. این برنامهها میتوانند شامل پشتیبانی عاطفی، کمکهای مستقیم مانند بازدیدهای خانگی، حملونقل به ویزیتهای کلینیک یا کمک به مسوولیتهای خانواده، و حمایت اطلاعاتی از قبیل راهنمایی و مشاوره باشند. ما برای ارزیابی اثرات برنامههای ارائه حمایت اجتماعی اضافی در مقایسه با مراقبتهای معمول برای زنان بارداری اقدام کردیم که معتقد بودند در معرض خطر بالای زایمان نوزادان با وزن پائین موقع تولد هستند.
ما چه شواهدی را یافتیم؟
در 5 فوریه 2018 به دنبال شواهد جستوجو کردیم. ما 21 کارآزمایی تصادفیسازی و کنترل شده را شناسایی کردیم که از آنها 11,246 جفت مادر-نوزاد، نتایج را برای این مرور تهیه کردند. نمونههایی از حمایت اجتماعی بیشتر عبارتند از ارائه اطلاعات، ملاقاتهای خانگی، تماسهای تلفنی و مدیریت استرس. کیفیت کلی شواهد برای اغلب پیامدها متوسط بود. این امکان وجود نداشت که زنان را نسبت به گروهی که در آن قرار داشتند، کورسازی کنند.
ما دریافتیم زنانی که در دوران بارداری حمایت اجتماعی بیشتری دریافت میکنند ممکن است اندکی کمتر نوزادی با وزن پائین موقع تولد (16 مطالعه؛ 11,770 کودک)، یا زایمان زودرس (14 مطالعه؛ 12,282 نوزاد) داشته باشند. تعداد کودکانی که در حولوحوش زمان تولد جان خود را از دست دادند در هر دو گروه زنان (15 مطالعه؛ 12,091 نوزاد) مشابه بود. با این حال، زنانی که از حمایت اجتماعی بیشتری برخوردار بودند، احتمالا در دوران بارداری خود کمتر در بیمارستان پذیرش شدند (4 مطالعه؛ 787 زن) یا زایمان سزارین داشتند (15 مطالعه؛ 9550 زن). زنانی که حمایت اجتماعی بیشتری دارند ممکن است کمتر افسرده باشند (1 مطالعه؛ 1008 زن). یافتههای مربوط به رضایت از مراقبت پیچیده بود، یک مطالعه گزارش کرد که گروه پشتیبانی رضایت بیشتری داشتند، در حالی که مطالعه دیگر نشان داد زنان در گروه مراقبت معمول بیشتر راضی بودند. در صورتی که حمایت اجتماعی توسط افراد آموزش دیده، افراد غیر-متخصص آموزش دیده یا متخصصان سلامت فراهم شود، به نظر نمیرسد یافتهها تفاوتی با هم داشته باشند.
این به چه معنا است؟
اگرچه برنامههایی که حمایت اجتماعی بیشتری را در طول دوران بارداری ارائه میدهند، بعید به نظر میرسد که از بارداری منتج به وزن پائین موقع تولد یا تولد زودرس، قبل از 37 هفته بارداری جلوگیری کند، آنها ممکن است در کاهش احتمال پذیرش در بیمارستان در دوران بارداری و نیاز به زایمان سزارین مفید باشند.
حمایت اجتماعی بیشتر به اندازه کافی قدرتمند نیست تا پیامدهای بارداری را در دورانی که ارایه میشود، بهبود بخشد، همانطور که توسط پیامدهای مورد نظر در این مرور ارزیابی شدند. عوامل دخیل در محرومیت، به تغییر اجتماعی نیاز دارند تا باعث بهبود سلامت مادران و نوزادان تازه متولد شده آنها شوند.
زنان باردار به حمایت مراقبتی از اعضای خانواده، دوستان و افراد متخصص در زمینه سلامت نیاز دارند. درحالیکه برنامههایی که حمایت اجتماعی بیشتری را در طول دوران بارداری ارائه میدهند، بعید است تاثیر زیادی بر نسبت تولد نوزادان با وزن پائین موقع تولد یا تولد نوزاد قبل از 37 هفته بارداری داشته یا تاثیری بر مردهزایی یا مرگ نوزادان ندارند، ممکن است در کاهش احتمال زایمان سزارین و بستری پیش از زایمان در بیمارستان کمک کنند.
مطالعات به طور مداوم رابطه بین وضعیت نامساعد اجتماعی و وزن پائین موقع تولد را نشان میدهند. بسیاری از کشورها برنامههایی دارند که کمکهای ویژهای را به زنانی ارائه میدهند که در معرض خطر زایمان نوزادی با وزن پائین موقع تولد قرار دارند. این برنامهها، که بهطور جمعی در این مرور تحت عنوان حمایت اجتماعی بیشتر یاد میشود، ممکن است شامل پشتیبانی روحی باشد، که به فرد احساس عشق و مراقبت، حمایت ملموس/ابزاری، به شکل بازدیدهای مستقیم کمکی/خانگی و حمایت اطلاعاتی، از طریق ارائه مشاوره، راهنمایی و مشاوره میدهد. این برنامهها توسط تیمهای چندرشتهای از متخصصان بهداشت، به ویژه افراد غیر-متخصص آموزش دیده یا ترکیبی از افراد غیر-متخصص و متخصص ارائه میشود. این یک بهروزرسانی مروری است که نخست در سال 2003 منتشر و در سال 2010 به روزرسانی شد.
هدف اصلی ارزیابی اثرات برنامههای ارائه حمایت اجتماعی اضافی (احساسی، ابزاری/ملموس و اطلاعاتی) در مقایسه با مراقبتهای معمول، برای زنان بارداری است که تصور میشود در معرض خطر بالای زایمان نوزادان پرهترم (کمتر از 37 هفته بارداری) یا وزن کمتر از 2500 گرم هنگام تولد یا هر دو هنگام تولد قرار دارند. اهداف فرعی تعیین این موضوع بودند که آیا اثربخشی پشتیبانی به واسطه زمان آغاز (زودهنگام در مقایسه با اواخر دوره بارداری) یا نوع ارائه دهنده خدمات (افراد متخصص در حوزه خدمات سلامت یا افراد غیر-متخصص) تحت تاثیر قرار میگیرد یا خیر.
برای این بهروزرسانی، ما پایگاه ثبت کارآزماییهای گروه بارداری و زایمان در کاکرین؛ ClinicalTrials.gov و پلتفرم بینالمللی ثبت کارآزماییهای بالینی سازمان جهانی بهداشت (ICTRP)؛ همچنین فهرست منابع مطالعات بازیابی شده را در 5 فوریه 2018 جستوجو کردیم
کارآزماییهای تصادفیسازی شده (randomised trials) از حمایت اجتماعی بیشتر در دوران بارداری که در معرض خطر قرار دارند، توسط یک فرد متخصص (مددکار اجتماعی، ماما، یا پرستار) یا افراد غیر-متخصص که بهطور خاص آموزش میبینند، در مقایسه با مراقبتهای معمول. ما حمایت اجتماعی اضافی را به صورت شکلی از حمایت عاطفی (به عنوان مثال توجه، همدلی، اعتماد)، پشتیبانی ملموس/ابزاری (به عنوان مثال انتقال به قرار ملاقاتهای کلینیک، ویزیتهای خانگی همراه با تماسهای تلفنی، کمک به مسوولیتهای خانواده)، یا حمایت اطلاعاتی (توصیه و مشاوره در مورد تغذیه، استراحت، مدیریت استرس، استفاده از الکل/مواد مخدر تفریحی) تعریف کردیم.
دو نویسنده مرور بهطور مستقل از هم مطالعات را برای ورود و خطر سوگیری (bias) ارزیابی کردند، دادهها را استخراج و آنها را از نظر دقت ارزیابی کردند. کیفیت شواهد را با استفاده از رویکرد درجهبندی توصیهها، ارزیابی، ارتقا و بررسی (GRADE) ارزیابی کردیم.
این مرور بهروزشده شامل 25 مطالعه، با دادههای پیامد برای 11,246 مادر و کودکی است که در 21 مطالعه وارد شدهاند. خطر کلی سوگیری را برای مطالعات وارد شده، پائین یا نامشخص ارزیابی کردیم، عمدتا به دلیل گزارشدهی محدود یا عدم قطعیت در مورد چگونگی تولید یا پنهان کردن تصادفیسازی (که باعث شد ما کیفیت اکثر پیامدها را به متوسط برسانیم)، و غیر-عملی بودن کورسازی شرکتکنندگان.
در مقایسه با مراقبت روتین، برنامههایی که حمایت اجتماعی بیشتری را برای زنان باردار در معرض خطر ارائه میدهند، ممکن است تعداد نوزادان متولد شده با وزن موقع تولد کمتر از 2500 گرم را از 127 مورد در هر 1000 نوزاد با اندکی کاهش به 120 مورد در هر 1000 نوزاد برسانند (خطر نسبی (RR): 0.94؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.86 تا 1.04؛ 16 مطالعه؛ n = 11,770؛ شواهد با کیفیت متوسط) و تعداد نوزادان متولد شده با سن بارداری کمتر از 37 هفته را در زمان تولد از 128 مورد در هر 1000 نوزاد با اندکی کاهش به 117 مورد در هر 1000 نوزاد برسانند (RR: 0.92؛ 95% CI؛ 0.84 تا 1.01؛ 14 مطالعه؛ n = 12,282؛ شواهد با کیفیت متوسط)، هرچند فواصل اطمینان برای اثر تجمعی برای هر دوی این پیامدها، خط عدم تاثیر را قطع کرد که نشان میدهد هر اثری بزرگ نیست. ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت بین مداخلات برای مردهزایی/مرگ نوزاد وجود داشته باشد (RR: 1.11؛ 95% CI؛ 0.88 تا 1.41؛ 15 مطالعه؛ n = 12,091؛ شواهد با کیفیت پائین). پیامدهای ثانویه با کیفیت متوسط نشان دادند که احتمالا کاهش در زایمان سزارین (از 215 مورد در هر 1000 زایمان به 194 مورد در هر 1000 زایمان؛ RR: 0.90؛ 95% CI؛ 0.83 تا 0.97؛ 15 مطالعه؛ n = 9550)، کاهش در تعداد موارد بستری در بیمارستان پیش از زایمان به ازای هر شرکتکننده (RR: 0.78؛ 95% CI؛ 0.68 تا 0.91؛ 4 مطالعه؛ n = 787) و کاهش در میانگین تعداد اپیزودهای بستری در بیمارستان (تفاوت میانگین: 0.05-؛ 95% CI؛ 0.06- تا 0.04-؛ 1 مطالعه؛ n = 1525) در گروه حمایت اجتماعی در مقایسه با کنترلها دیده میشود.
افسردگی پس از زایمان و رضایت زنان به روشهای مختلفی در مطالعاتی گزارش شدند که این پیامدها را در نظر داشتند و بنابراین نمیتوانیم دادهها را در متاآنالیز وارد کنیم. در یک مطالعه، به نظر میرسید افسردگی پس از زایمان در زنان گروه حمایت اجتماعی اندکی کمتر بود که بهطور مثبتی با مقیاس افسردگی پس از زایمان ادینبورگ (Edinbugh Postnatal Depression Scale) در هفته هشت تا 12 هفته پس از زایمان غربالگری شدند (RR: 0.74؛ 95% CI؛ 0.55 تا 1.01؛ یک مطالعه؛ n = 1008؛ شواهد با کیفیت متوسط). در مطالعه دیگر، دوباره به نظر میرسید افسردگی پس از زایمان در گروه حمایت اجتماعی اندکی کمتر بود و در این مطالعه یک مقیاس خود-گزارشی در هفته شش پس از زایمان برای ارزیابی استفاده شد (RR: 0.85؛ 95% CI؛ 0.69 تا 1.05؛ یک مطالعه؛ n = 458؛ شواهد با کیفیت پائین). نسبت بیشتری از زنان در یک مطالعه گزارش کردند که مراقبت پیش از زایمان آنها در گروه حمایت شده بسیار کمک کننده بوده است (RR: 1.17؛ 95% CI؛ 1.05 تا 1.30؛ یک مطالعه؛ n = 223؛ شواهد با کیفیت متوسط)، هرچند در مطالعه دیگر هم نتایج مشابه بودند. مطالعه دیگر رضایت را از مراقبت پیش از زایمان به صورت «خوب نیست» در 51 مورد از 945 زن در گروه حمایت اجتماعی اضافی در مقایسه با 45 زن از 942 زن در گروه مراقبت معمول ارزیابی کردند.
هیچ مطالعهای موربیدیتی طولانیمدت را برای نوزاد در نظر نگرفتند. هیچ پیامد تکی در تمام مطالعات گزارش نشد. آنالیز زیرگروهی، پایداری اثر را هنگامی نشان داد که پشتیبانی توسط یک متخصص بهداشت یا یک فرد آموزش دیده ارایه شده بود.
توصیفهای حمایت اجتماعی بیشتر عموما در تمام مطالعات ثابت بوده و حمایت عاطفی، پشتیبانی ملموس از قبیل بازدیدهای خانگی و حمایت اطلاعاتی را در بر میگیرد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.