نقش کوئتیاپین در درمان اسکیزوفرنی

برای تعیین تاثیرات کوئتیاپین (quetiapine) در درمان اسکیزوفرنی در مقایسه با دارونما (placebo) و دیگر داروهای آنتی‌سایکوتیک، به دنبال کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده بودیم. نتایج ده کارآزمایی کوتاه‌‌مدت و دو مطالعه میان‌‌مدت را وارد این مرور کردیم. کوئتیاپین برای درمان اسکیزوفرنی موثر است، اما از نظر قطع درمان و کارآمدی، تفاوت چندانی با آنتی‌سایکوتیک‌های نسل اول و ریسپریدون (risperidone) ندارد. کوئتیاپین در مقایسه با آنتی‌سایکوتیک‌های تیپیکال (typical) و ریسپریدون، خطر ابتلا به اختلالات حرکتی کمتری دارد، اما خطر سرگیجه، خشکی دهان و خواب‌آلودگی با آن بیشتر است.

نتیجه‌گیری‌های نویسندگان: 

کوئتیاپین برای درمان اسکیزوفرنی موثر است، اما از نظر قطع درمان و کارآمدی، تفاوت چندانی با آنتی‌سایکوتیک‌های نسل اول و ریسپریدون ندارد. کوئتیاپین در مقایسه با آنتی‌سایکوتیک‌های نسل اول و ریسپریدون، خطر ایجاد اختلالات حرکتی کمتری دارد اما خطر سرگیجه، خشکی دهان و خواب‌آلودگی با آن بیشتر است. برای تعیین موقعیت کوئتیاپین در عملکرد بالینی روزمره، باید کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده عمل‌گرایانه با گزارش‌دهی واضح انجام شوند. انجام مطالعات مربوط به بررسی تاثیرات میان‌مدت و طولانی‌مدت، از جمله مقرون‌به‌صرفه بودن، کیفیت زندگی، عملکرد اجتماعی و استفاده از خدمات، در مقایسه با تاثیرات آنتی‌سایکوتیک‌های تیپیکال و آتیپیکال باید در اولویت قرار گیرند.

خلاصه کامل را بخوانید...
پیشینه: 

کوئتیاپین (quetiapine) یک داروی آنتی‌سایکوتیک آتیپیکال (atypical) است که از نظر تئوری، احتمال ایجاد عوارض جانبی، مانند اختلالات حرکتی با آن، اندک است. این دارو برای درمان اسکیزوفرنی (schizophrenia) و دیگر سایکوزها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اهداف: 

تعیین تاثیرات کوئتیاپین برای درمان اسکیزوفرنی در مقایسه با دارونما (placebo)، و دیگر آنتی‌سایکوتیک‌ها.

روش‌های جست‌وجو: 

جست‌وجوهای الکترونیکی در پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه اسکیزوفرنی در کاکرین (فوریه 2003)؛ Biological Abstracts (1982 تا 2000)؛ CINAHL (1982 تا 2000)، کتابخانه کاکرین (سال 2000، شماره 1)؛ EMBASE (1980 تا 2000)؛ MEDLINE (1966 تا 2000)؛ PsycLIT (1974 تا 2000)؛ SIGLE on CD (1980 تا 1997)؛ SocioFile (1974 تا 1997) و بسیاری از خلاصه‌مقالات کنفرانس‌ها و جست‌وجوهای دستی در مجلات خاص انجام شدند. برای کسب اطلاعات در مورد کارآزمایی‌های منتشرنشده، با شرکت داروسازی AstraZeneca تماس گرفتیم. این مرور در فوریه سال 2003 به‌روز شد.

معیارهای انتخاب: 

همه کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده‌ای که در آن‌ها بزرگسالان مبتلا به اسکیزوفرنی یا بیماری‌های مشابه به گروه‌های کوئتیاپین، دارونما یا دیگر داروهای نورولپتیک (neuroleptic) اختصاص داده شده و پیامدهای مرتبط از نظر بالینی را گزارش کردند.

گردآوری و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها: 

استنادات و، در جایی که امکان‌پذیر بود، چکیده مقالات، توسط داوران به‌طور مستقل از هم بررسی شده، مقالات مرتب شده، و دوباره بررسی و از نظر کیفیت ارزیابی شدند. داده‌ها را به‌طور جداگانه استخراج کردیم. داده‌ها را با استفاده از نسبت خطر (relative risk; RR) تاثیرات ثابت (fixed effects) آنالیز کرده و 95% فاصله اطمینان (CI) را تخمین زدیم. فقط داده‌های همگون به نفع گروه درمان یا کنترل تفسیر شدند. در جایی که امکان‌پذیر بود، آمار تعداد افراد مورد نیاز برای درمان (numbers needed to treat; NNT) یا تعداد افراد مورد نیاز برای بروز یک آسیب (number needed to harm; NNH) را محاسبه کردیم. نسبت خطر (relative risk; RR) را برای داده‌های دوحالتی (dichotomous data)، و تفاوت میانگین وزن‌دهی‌شده (weighted mean differences; WMD) را برای داده‌‏های پیوسته (continuous data) محاسبه کردیم.

نتایج اصلی: 

با وجود اینکه 3443 نفر در 12 مطالعه مربوط به کوئتیاپین تصادفی‌سازی شدند، تقریبا هیچ داده‌ای در مورد استفاده از خدمات، پیامدهای اقتصادی، عملکرد اجتماعی و کیفیت زندگی وجود ندارد. بیش از نیمی از شرکت‌کنندگان طی ارزیابی انجام‌شده از کوئتیاپین در مقایسه با دارونما در دوره پیگیری از دست رفتند (53% کوئتیاپین در مقایسه با 61% دارونما، n = 716؛ 4 RCT؛ RR: 0.84؛ 95% CI؛ 0.7 تا 0.9؛ NNT: 11؛ 95% CI؛ 7 تا 55)، بنابراین تفسیر مطمئن هرگونه ارزیابی وضعیت عمومی یا روانی درون این مقایسه غیرممکن است. بااین‌حال، افرادی که داروی کوئتیاپین به آن‌ها تخصیص یافت، در مقایسه با افرادی که دارونما دریافت کردند، بیشتر دچار اختلالات حرکتی نشدند (n = 395؛ 2 RCT؛ RR نیاز به دارودرمانی برای EPSE؛ 0.62؛ 95% CI؛ 0.3 تا 1.2). همین امر در مورد مقایسه کوئتیاپین با دوز 250 میلی‌گرم/روز و بیشتر در مقابل کوئتیاپین با دوز کمتر از 250 میلی‌گرم/روز نیز صدق می‌کند (49% قطع درمان با دوز 250 میلی‌گرم/روز و بیشتر در مقایسه با 58% با دوز کمتر از 250 میلی‌گرم/روز، n = 1066؛ 3 RCT؛ RR: 0.84؛ 95% CI؛ 0.8 تا 0.9؛ NNT: 11؛ 95% CI؛ 7 تا 29). لازم به ذکر است که دو مورد مرگ‌ومیر در گروه با دوز بالاتر رخ داد (n = 618؛ 1 RCT؛ RR: 0.1؛ 95% CI؛ 0.0 تا 2.1). هنگامی که کوئتیاپین با داروهای آنتی‌سایکوتیک تیپیکال (typical) مقایسه شد، حدود 36% از بیماران هر دو گروه نتوانستند مطالعات کوتاه‌مدت را به پایان برسانند (n = 1624؛ 6 RCT؛ RR: 0.87؛ 95% CI؛ 0.8 تا 1.0). میانگین تغییر در وضعیت عمومی، ناهمگون و مبهم بود (n = 762؛ 3 RCT؛ WMD در کوتاه‌‌مدت: 0.19؛ 95% CI؛ 0.00 تا 0.38؛ I squared = 76%). معیارهای وضعیت ذهنی نیز مبهم بودند (n = 1247؛ RR بهبودنیافته: 0.97؛ 95% CI؛ 0.9 تا 1.1) از جمله معیارهای خاص نشانه‌های منفی (n = 305؛ 1 RCT؛ MD تغییر در SANS کوتاه‌‌مدت: 0.94؛ 95% CI؛ 0.2- تا 2.0). اختلالات حرکتی برای کسانی که به گروه کوئتیاپین اختصاص یافتند، کمتر شایع بود (n = 1117؛ 4 RCT؛ RR نیاز به دارودرمانی برای عوارض جانبی خارج هرمی: 0.47؛ 95% CI؛ 0.4 تا 0.6؛ NNT: 4؛ 95% CI؛ 4 تا 5؛ I squared = 88%). ممکن است خشکی دهان (n = 649؛ 2 RCT؛ RR کوتاه‌‌مدت: 2.85؛ 95% CI؛ 1.5 تا 5.6؛ NNH: 17؛ 95% CI؛ 7 تا 65) و خواب‌آلودگی (n = 959؛ 3 RCT؛ RR: 1.51؛ 95% CI؛ 1.1 تا 2.2؛ NNH: 8؛ 95% CI؛ 18 تا 181) در افرادی که داروی کوئتیاپین مصرف می‌کنند، در مقایسه با افراد گروه داروهای قدیمی‌تر، نیز شیوع بیشتری داشته باشند. در ارزیابی انجام‌شده از کوئتیاپین در مقایسه با ریسپریدون (risperidone)، بیش از 30% از بیماران، مطالعه را پیش‌از اتمام ترک کردند (n = 728؛ 1 RCT؛ RR: 0.94؛ 95% CI؛ 0.7 تا 1.2). چهار نفر، همگی تحت درمان با کوئتیاپین، در طول مطالعه جان خود را از دست دادند (n = 728؛ 1 RCT؛ RR: 2.86؛ 95% CI؛ 0.2 تا 52.8). معیارهای پیوسته (continuous) وضعیت روانی، تفاوت‌های بارزی را میان این دو دارو نشان ندادند (n = 637؛ 1 RCT؛ MD PANSS: 1.2؛ 95% CI؛ 2.0- تا 4.4). بااین‌حال، تعداد قابل توجه کمتری از افراد دریافت‌کننده کوئتیاپین در مقایسه با افرادی که ریسپریدون دریافت کردند، به دارودرمانی برای مدیریت عوارض جانبی خارج هرمی نیاز پیدا کردند (n = 712؛ 1 RCT؛ RR: 0.27؛ 95% CI؛ 0.2 تا 0.5؛ NNT: 11؛ 95% CI؛ 10 تا 16). کوئتیاپین در مقایسه با ریسپریدون باعث سرگیجه (n = 728؛ 1 RCT؛ RR: 1.85؛ 95% CI؛ 1.0 تا 3.3؛ NNH: 18؛ 95% CI؛ 7 تا 487)، خشکی دهان (n = 728؛ 1 RCT؛ RR: 2.11؛ 95% CI؛ 1.2 تا 3.8؛ NNH: 14؛ 95% CI؛ 6 تا 82) و خواب‌آلودگی (n = 728؛ 1 RCT؛ RR: 2.03؛ 95% CI؛ 1.4 تا 2.9؛ NNH: 7؛ 95% CI؛ 4 تا 17) بیشتری شد.

یادداشت‌های ترجمه: 

این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.

Tools
Information