زخم‌های وریدی پا چه هستند، و چه کسانی در معرض خطر ابتلا به آنها قرار دارند؟
زخم‌های وریدی پا، زخم‌های شایع ناشی از آسیب یا انسداد وریدهای پا هستند. این زخم‌ها منجر به جمع شدن خون و افزایش فشار در این ورید‌ها می‌شود. در نهایت این تغییرات می‌توانند به پوست و بافت زیرین آن آسیب رسانده و یک جراحت طولانی‌مدت، یا زخم ایجاد کنند. این زخم‌ها می‌توانند دردناک بوده و مایعی از آنها ترشح شود. آنها همچنین ممکن است عفونی شوند. افرادی که در معرض خطر پیشرفت زخم‌های وریدی پا قرار دارند، سالمندان و افرادی هستند که مشکلات حرکتی دارند. این زخم‌ها ممکن است برای بیماران مضطرب کننده بوده و هزینه‌هایی را بر دوش سیستم‌های مراقبت سلامت بگذارند.
چرا از اولتراسوند برای درمان زخم‌های پا استفاده می‌شود؟
درمان زخم‌های وریدی پا عبارتند از باند‌های فشرده کننده، که جریان خون را در پاها بهبود می‌بخشند، پانسمان‌های زخم، و داروهایی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها. اولتراسوند درمانی گاهی به عنوان یک مداخله اضافی، به ویژه برای زخم‌های دشوار و طولانی‌مدت استفاده می‌شود. امواج صوتی از طریق پوست عبور کرده و بافت زیرین آن را به لرزش می‌اندازد. مکانیسم‌هایی که بوسیله آنها امواج اولتراسوند منجر به بهبود بافت‌ها می‌شوند به‌طور کامل مشخص نشده است؛ آنها ممکن است تأثیر مثبت یا منفی بر جریان خون در اطراف زخم داشته باشند. ما می‌خواستیم بدانیم که استفاده از اولتراسوند درمانی می‌تواند باعث التیام زخم‌های پا شود یا خیر.
آنچه ما یافتیم
در سپتامبر 2016 به دنبال کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) بودیم که بررسی کردند اولتراسوند به التیام یا بهبود نشانه‌های زخم‌های وریدی پا کمک می‌کند یا خیر. ما 11 کارآزمایی را یافتیم که در کل شامل 969 شرکت‌کننده بودند. متوسط (میانگین) سن شرکت‌کنندگان بین 59 سال و 70 سال متغیر بود. نسبت شرکت‌کنندگان زن از 55% تا 79% گزارش شد. هشت مطالعه اولتراسوند را با عدم استفاده از اولتراسوند برای زخم‌های وریدی پا و سه مطالعه دیگر اولتراسوند را با اولتراسوند ساختگی مقایسه کردند. هفت مطالعه از یازده مطالعه در معرض خطر بالای سوگیری (bias) قرار داشتند و به دلیل گزارش‌دهی ضعیف، نتوانستیم سوگیری بالقوه را در سه مطالعه ارزیابی کنیم. یک مطالعه در معرض خطر پائین سوگیری قرار داشت. تمام این کارآزمایی‌ها متفاوت بودند، به‌عنوان مثال از نظر مدت زمان پیگیری آنها (سه هفته تا 12 ماه)، و قدرت امواج اولتراسوند استفاده شده (اولتراسوند با فرکانس بالا یا پائین). بر اساس این شواهد روشن نیست که اولتراسوند (فرکانس بالا یا پائین) التیام زخم‌های وریدی پا را افزایش می‌دهد یا خیر. نتایج به دست آمده از یک مطالعه (337 شرکت‌کننده) نشان می‌دهد که اولتراسوند با فرکانس بالا ممکن است با عوارض جانبی بیشتری مانند درد و قرمزی پوست مرتبط باشد (شواهد با کیفیت متوسط). دو مطالعه که اولتراسوند را با فرکانس پائین ارزیابی کردند گزارش نکردند که شرکت‌کنندگان دچار عوارض جانبی شدند یا خیر. همچنین مشخص نیست که اولتراسوند با فرکانس بالا یا پائین کیفیت زندگی شرکت‌کنندگان را تحت تاثیر قرار می‌دهد یا خیر.
کیفیت شواهد
اکثر مطالعاتی را که یافتیم، شرکت‌کنندگان زیادی نداشتند، زمان پیگیری کوتاهی داشته و در طراحی مطالعه ضعف‌هایی داشتند؛ به این معنی که آنها به احتمال زیاد منجر به نتیجه گمراه‌کننده می‌شوند. کیفیت شواهد موجود را با توجه به این خطرات سوگیری، در سطح پائین در نظر می‌گیریم.
این خلاصه به زبان ساده تا سپتامبر 2016 به‌روز است.
مشخص نیست که درمان با اولتراسوند (فرکانس بالا یا پائین) التیام زخم‌های وریدی پا را بهبود می‌بخشد یا خیر. به دلیل وجود خطر سوگیری و عدم دقت، کیفیت بیشتر شواهد را در سطح پائین یا بسیار پائین رتبه‌بندی کردیم.
زخم‌های وریدی پا نوعی زخم‌های مزمن، عود کننده، و پیچیده هستند که بیشتر در افراد بالای 65 سال بروز می‌کنند. زخم‌های وریدی بار (burden) قابل توجهی را برای بیماران و سیستم‌های مراقبت سلامت ایجاد می‌کنند. با اینکه درمان فشرده سازی (مانند باندها یا جوراب‌ها) درمان خط اول موثری است، اولتراسوند ممکن است نقش مهمی در التیام زخم‌های وریدی داشته باشد.
تعیین اینکه زخم‌های وریدی پا که با اولتراسوند درمان شدند، سریع‌تر از زخم‌هایی که با اولتراسوند درمان نشدند، بهبود می‌یابند یا خیر.
پایگاه ثبت تخصصی گروه زخم در کاکرین (19 سپتامبر 2016 جست‌وجو شد)؛ پایگاه ثبت مرکزی کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL؛ کتابخانه کاکرین Cochrane Library؛ شماره 8، 2016)؛ Ovid MEDLINE (شامل In-Process & Other Non-Indexed Citations؛ MEDLINE Daily و Epub Ahead of Print) (از 1946 تا 19 سپتامبر 2016)؛ Ovid Embase (از 1974 تا 19 سپتامبر 2016)؛ و EBSCO CINAHL Plus (از 1937 تا 19 سپتامبر 2016) را جست‌وجو کردیم. همچنین سه پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی و منابع مطالعات انتخاب شده و مرورهای سیستماتیک مرتبط را جست‌وجو کردیم. هیچ محدودیتی از نظر زبان، تاریخ انتشار یا شرایط مطالعه وجود نداشت.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) که به مقایسه اولتراسوند و عدم استفاده از اولتراسوند پرداختند. درمان‌های مقایسه کننده غیر-اولتراسوند واجد شرایط شامل مراقبت معمول، اولتراسوند ساختگی و درمان‌های جایگزین زخم‌های پا بودند.
دو نویسنده به‌طور مستقل از هم به ارزیابی نتایج جست‌وجو و انتخاب مطالعات مناسب پرداختند. جزئیات به دست آمده از مطالعات وارد شده با استفاده از یک برگه استخراج اطلاعات، خلاصه شده و دو-بار کنترل شدند. ما تلاش کردیم که برای داده‌های گم شده با نویسندگان کارآزمایی‌ها تماس بگیریم.
در این به‌روزرسانی یازده کارآزمایی انتخاب شدند؛ 10 کارآزمایی را در معرض خطر نامشخص یا بالای سوگیری (bias) قضاوت کردیم. این کارآزمایی‌ها به دلیل تفاوت در مدت زمان پیگیری، و رژیم‌های اولتراسوند از نظر بالینی ناهمگون بودند. نه کارآزمایی اولتراسوند را با فرکانس بالا مورد بررسی قرار دادند؛ هفت مطالعه داده‌های مربوط به زخم‌های بهبود یافته و دو مطالعه داده‌های مربوط به تغییر اندازه زخم را ارائه کردند. دو کارآزمایی اولتراسوند را با فرکانس پائین ارزیابی کرده و هر دو داده‌های مربوط به زخم‌های التیام یافته را گزارش کردند.
مشخص نیست که اولتراسوند با فرکانس بالا در مقایسه با عدم استفاده از اولتراسوند تاثیری بر نسبت زخم‌های بهبود یافته در هیچ یک نقاط زمانی بررسی شده داشته باشد: در هفت تا هشت هفته (RR: 1.21؛ 95% CI؛ 0.86 تا 1.71؛ 6 کارآزمایی؛ 678 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت پائین - یک سطح به دلیل خطر سوگیری و یک سطح به دلیل عدم دقت کاهش یافت)، در 12 هفته (RR: 1.26؛ 95% CI؛ 0.92 تا 1.73؛ 3 کارآزمایی؛ 489 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت متوسط - یک سطح به دلیل عدم دقت کاهش یافت)، و در 12 ماه (RR: 0.93؛ 95% CI؛ 0.73 تا 1.18؛ 1 کارآزمایی؛ 337 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت پائین - یک سطح به دلیل خطر نامشخص سوگیری و یک سطح به دلیل عدم دقت کاهش یافت).
یک کارآزمایی (92 شرکت‌کننده) گزارش کرد که در چهار هفته درصد کاهش بیشتری در مساحت زخم با اولتراسوند با فرکانس بالا به دست آمد، در حالی که کارآزمایی دیگر (73 شرکت‌کننده) هیچ تفاوت روشنی را از نظر تغییر در اندازه زخم در هفت هفته گزارش نکرد. سطح این شواهد را عمدتا به دلیل خطر سوگیری (معمولا فقدان ارزیابی کورسازی شده پیامد و ریزش نمونه (attrition)) و عدم دقت، به سطح بسیار پائین کاهش دادیم.
داده‌های به دست آمده از یک کارآزمایی (337 شرکت‌کننده) نشان می‌دهد که اولتراسوند با فرکانس بالا ممکن است خطر ابتلا را به عوارض جانبی غیر-جدی (RR: 1.29؛ 95% CI؛ 1.02 تا 1.64؛ شواهد با کیفیت متوسط - یک سطح به دلیل عدم دقت کاهش یافت) و عوارض جانبی جدی (RR: 1.21؛ 95% CI؛ 0.78 تا 1.89؛ شواهد با کیفیت متوسط - یک سطح به دلیل عدم دقت کاهش یافت) افزایش دهد.
مشخص نیست که اولتراسوند با فرکانس پائین تاثیری بر التیام زخم وریدی در هشت و 12 هفته دارد یا خیر (RR: 3.91؛ 95% CI؛ 0.47 تا 32.85؛ 2 کارآزمایی؛ 61 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین - به دلیل خطر سوگیری و عدم دقت کاهش یافت).
اولتراسوند با فرکانس بالا احتمالا تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در کیفیت زندگی ایجاد می‌کند (شواهد با کیفیت متوسط - به دلیل عدم دقت کاهش یافت). پیامدهای حاصل از عوارض جانبی، کیفیت زندگی و هزینه برای درمان با اولتراسوند با فرکانس پائین گزارش نشدند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.