سوال مطالعه مروری
آیا سیلانت‌ها می‌توانند از پوسیدگی دندان‌های دائمی پیشگیری کنند و اثرات انواع مختلف سیلانت‌ها چه هستند؟
پیشینه
اگرچه کودکان و نوجوانان دندان‌های سالم‌تری نسبت به گذشته دارند، در بعضی از افراد و مکان‌ها، پوسیدگی دندان یک مشکل به حساب می‌آید. پوسیدگی دندان در جوانان اغلب روی سطوح جونده دندان‌های خلفی رخ می‌دهد. روش‌های پیشگیری از پوسیدگی دندان شامل مسواک زدن، استفاده از مکمل‌های فلوراید (مانند قرص)، فلوراید که مستقیما روی دندان‌ها به‌کار می‌رود و سیلانت‌های دندانی هستند. به‌منظور پیشگیری از رشد باکتری‌هایی که باعث پوسیدگی دندان‌ها در شیارهای دندان‌های خلفی می‌شوند، از سیلانت‌های دندانی استفاده می‌شود. سیلانت‌ها توسط دندانپزشکان یا اعضای تیم مراقبت از دندان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. انواع اصلی سیلانت‌های استفاده شده عبارت بودند از سیلانت‌های بر پایه رزین و سیلانت‌های گلاس آینومر.
ویژگی‌های مطالعه
تعداد 38 مطالعه را انتخاب کردیم که شامل 7924 فرد جوان (5 تا 16 ساله) بوده و برای پیشگیری از بروز پوسیدگی دندان از سیلانت‌های دندانی مختلف استفاده کردند. در این مطالعات جوانان نماینده جمعیت عمومی بودند.
این مطالعه مروری شامل مطالعاتی بود که از طریق جست‌وجوی متون تا 3 آگوست 2016 به‌دست آمدند. تمام مطالعات را در معرض خطر بالای سوگیری (bias) ارزیابی کردیم زیرا متخصصان دندان که نتایج را اندازه‌گیری کردند، میتوانستند ببینند که از سیلانت استفاده شده یا خیر.
نتایج اصلی
پانزده مطالعه سیلانت‌های بر پایه رزین را با عدم استفاده از آنها مقایسه کردند و دریافتند کودکانی که سیلانت را روی دندان‌های خلفی خود استفاده کردند نسبت به کودکانی که از سیلانت استفاده نکردند، دچار پوسیدگی کمتری در دندان‌های خلفی خود شدند. ما توانستیم داده‌های به‌دست آمده را از هفت مطالعه از این مطالعات ترکیب کنیم (از جمله دو مطالعه که از سال 2010 منتشر شدند)، که شامل کودکان 5 تا 10 سالهای بودند که از سیلانت‌ها استفاده کردند. این نشان داد که اگر 40% از دندان‌های خلفی در طول 24 ماه دچار پوسیدگی شوند، استفاده از سیلانت آن را به 6% کاهش می‌دهد. منافع مشابهی برای سیلانت‌های بر پایه رزین تا چهار سالگی نشان داده شد. به‌نظر می‌رسد که این تاثیر تا نه سالگی همچنان ادامه دارد، اما شواهد کمی در این زمینه وجود داشت.
نتایج مربوط به مقایسه استفاده از سیلانت گلاس اینومر با عدم استفاده از آن و مقایسه یک نوع از مواد سیلانت با نوع دیگر ناقص و بی‌نتیجه بودند.
چهار مطالعه مشکلات احتمالی استفاده از سیلانت‌ها را ارزیابی کردند؛ هیچ کدام گزارش نشدند.
کیفیت شواهد
شواهدی را با کیفیت متوسط یافتیم که نشان دادند استفاده از سیلانت بر پایه رزین در پیشگیری از پوسیدگی دندان موثرتر از عدم استفاده از آن است و پوسیدگی را بین 11% و 51% بیشتر از کودکانی که از سیلانت استفاده نکردند، کاهش می‌دهد (دو سال پس از قرار دادن سیلانت اندازه‌گیری شد). «کیفیت متوسط» به این معنی است که به‌طور منطقی از این یافته مطمئن هستیم، اگرچه ممکن است پژوهش‌های آینده آن را تغییر دهند. اغلب مطالعات واردشده در این تجزیه‌وتحلیل، در دهه 1970 انجام شدند. از آن‌جایی که شواهد موجود کیفیت بسیار پائینی دارند، نمی‌توانیم در مورد مقایسه‌های دیگر موجود در مطالعه مروری نتیجه‌گیری کنیم. انجام مطالعات بیشتر با مدت زمان پیگیری طولانی‌تر مورد نیاز است.
استفاده از سیلانت‌های بر پایه رزین روی سطوح اکلوزال مولارهای دائمی در پیشگیری از پوسیدگی دندان در کودکان و نوجوانان موثر هستند. مطالعه مروری ما شواهدی را با کیفیت متوسط یافت که سیلانت‌های بر پایه رزین در مقایسه با عدم استفاده از آن، پوسیدگی را هنگامی که پس از 24 ماه اندازه‌گیری می‌شوند، بین 11% و 51% کاهش می‌دهند. در نقاط زمانی تا 48 ماه، مزایای مشابهی دیده شد؛ پس از پیگیری طولانی‌تر، کمیّت و کیفیت شواهد کاهش یافت. شواهد برای قضاوت در مورد اثربخشی سیلانت گلاس آینومر یا اثربخشی نسبی انواع مختلف سیلانت‌ها ناکافی بود. اطلاعات مربوط به عوارض جانبی محدود بودند، اما در مطالعاتی که عوارض را گزارش کردند، هیچ موردی رخ نداد. انجام تحقیقات بیشتر با پیگیری طولانی-مدت مورد نیاز است.
در دهه 1960، سیلانت‌های دندانی (dental sealants) برای پیشگیری از پوسیدگی دندان، عمدتا در شیارها و فیشور‌های سطوح اکلوزال دندان (occlusal tooth surfaces) معرفی شدند. سیلانت‌هایی که برای پیشگیری از رشد باکتری‌ها به‌کار می‌روند ممکن است منجر به پوسیدگی دندان شوند. شواهد نشان می‌دهند که فیشور سیلانت‌ها (fissure sealants) در مقایسه با عدم استفاده از آنها، در پیشگیری از پوسیدگی دندان در کودکان و نوجوانان موثر هستند. با این حال، این اثربخشی ممکن است با سطح بروز پوسیدگی در این جمعیت مرتبط باشد. این یک به‌روزرسانی از مطالعه مروری منتشر شده در سالهای 2004، 2008 و 2013 است.
مقایسه اثرات انواع مختلف فیشور سیلانت‌ها در پیشگیری از پوسیدگی در سطوح اکلوزال دندان‌های دائمی کودکان و نوجوانان.
متخصص اطلاعات گروه سلامت دهان در کاکرین منابع زیر را جست‌وجو کرد: پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه سلامت دهان در کاکرین (تا 3 آگوست 2016)، پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین CENTRAL (کتابخانه کاکرین؛ شماره 7؛ 2016)، MEDLINE Ovid (1946 تا 3 آگوست 2016) و Embase Ovid (1980 تا 3 آگوست 2016). برای یافتن کارآزمایی‌های در حال انجام، ClinicalTrials.gov و پلت‌فرم بین‌المللی ثبت کارآزمایی‌های بالینی سازمان جهانی بهداشت (World Health Organization International Clinical Trials Registry Platform) را تا 3 آگوست 2016 جست‌وجو کردیم. هیچ محدودیتی از نظر زبان یا تاریخ انتشار مقاله اعمال نشد.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) مربوط به مقایسه سیلانت‌ها با عدم استفاده از آنها یا انواع مختلف مواد سیلانت برای پیشگیری از پوسیدگی سطوح اکلوزال دندان‌های پرمولار (premolar) یا مولار (molar) در کودکان و نوجوانان تا سن 20 سال. مطالعات باید شامل حداقل 12 ماه پیگیری بودند. مطالعاتی را حذف کردیم که کامپومرها (compomers) را با رزین/کامپوزیت‌ها (resins/composites) مقایسه کردند.
دو نویسنده مطالعه مروری به‌طور جداگانه نتایج جست‌وجو را غربالگری کرده، داده‌ها را استخراج و خطر سوگیری (bias) مطالعات وارد شده را بررسی کردند. پیامدهای پوسیدگی یا عدم پوسیدگی را در سطوح اکلوزال دندان مولار دائمی بر اساس نسبت شانس (OR) یا خطر نسبی (RR) ارائه کردیم. برای یافتن میانگین افزایش پوسیدگی دندان، از تفاوت میانگین (MD) استفاده کردیم. تمام اندازه‌گیری‌ها با استفاده از 95% فاصله اطمینان (CI) ارائه شدند. متاآنالیزها (meta-analysis) را با استفاده از مدل اثرات-تصادفی برای مقایسه‌هایی انجام دادیم که در آنها بیش از سه کارآزمایی وجود داشت؛ در غیر این صورت از مدل اثر-ثابت استفاده شد. برای ارزیابی کیفیت شواهد، از سیستم درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) استفاده کردیم.
ما 38 کارآزمایی را وارد کردیم که در مجموع شامل 7924 کودک بودند؛ هفت کارآزمایی برای این به‌روزرسانی جدید بودند (1693 شرکت‌کننده). پانزده کارآزمایی، اثرات سیلانت بر پایه رزین (resin-based sealant) را در برابر عدم استفاده از آن ارزیابی کردند (3620 شرکت‌کننده در 14 مطالعه با 575 جفت دندان در یک مطالعه)؛ سه کارآزمایی به ارزیابی سیلانت گلاس آینومر (glass ionomer sealant) در مقایسه با عدم استفاده از آن پرداختند (905 شرکت‌کننده)؛ و 24 کارآزمایی، یک نوع سیلانت را در مقابل نوع دیگر آن ارزیابی کردند (4146 شرکت‌کننده). کودکان 5 تا 16 سال سن داشتند. کارآزمایی‌ها پیشینه مواجهه شرکت‌کنندگان کارآزمایی را با فلوراید یا شیوع پوسیدگی آنها را در ابتدای مطالعه به ندرت گزارش کردند.
سیلانت بر پایه رزین در مقابل عدم استفاده از آن: سیلانت‌های بر پایه رزین نسل دوم، سوم و چهارم از بروز پوسیدگی‌های نخستین مولار دائمی در کودکان 5 تا 10 ساله پیشگیری کردند (در 24 ماه پیگیری: OR: 0.12؛ 95% CI؛ 0.08 تا 0.19؛ 7 کارآزمایی (5 کارآزمایی در دهه 1970 منتشر شدند؛ 2 کارآزمایی در دهه 2010)؛ 1548 کودک تصادفی‌سازی شدند؛ 1322 کودک ارزیابی شدند؛ شواهد با کیفیت متوسط). اگر فرض کنیم که 16% از سطوح کنترل دندان طی 24 ماه پیگیری پوسیده شدند (160 دندان پوسیده در هر 1000 دندان)، پس استفاده از سیلانت بر پایه رزین، نسبت سطوح پوسیده شده را به 5.2% کاهش داد (95% CI؛ 3.13% تا 7.37%). به‌طور مشابه، با فرض اینکه 40% از سطوح کنترل دندان پوسیده باشند (400 دندان پوسیده در هر 1000 دندان)، پس استفاده از سیلانت بر پایه رزین، نسبت سطوح پوسیده را به 6.25% کاهش خواهد داد (95% CI؛ 3.84% تا 9.63%). اگر 70% از سطوح کنترل دندان پوسیده باشند، 19% از سطوح پوسیده در گروه سیلانت خواهد بود (95% CI؛ 12.3% تا 27.2%). این تاثیر پیشگیری از پوسیدگی در دوره پیگیری طولانی‌تر حفظ شد، اما کیفیت و کمیّت شواهد کاهش یافت (به‌عنوان مثال در 48 تا 54 ماه پیگیری: OR: 0.21؛ 95% CI؛ 0.16 تا 0.28؛ 4 کارآزمایی؛ 482 کودک ارزیابی شدند؛ RR: 0.24؛ 95% CI؛ 0.12 تا 0.45، 203 کودک ارزیابی شدند). اگر چه مطالعات به‌طور کلی به خوبی انجام شدند، کورسازی ارزیابی پیامد را در همه کارآزمایی‌ها برای پوسیدگی، در معرض خطر بالای سوگیری ارزیابی کردیم (امکان کورسازی ارزیابی پیامد در مطالعات سیلانت وجود ندارد چرا که ارزیابان پیامد می‌توانند سیلانت را دیده و شناسایی کنند).
سیلانت گلاس آینومر در مقابل عدم استفاده از آن: توسط سه مطالعه مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج در 24 ماه متناقض بودند (شواهد با کیفیت بسیار پائین).
نوعی از سیلانت در مقابل نوع دیگر: اثربخشی نسبی انواع مختلف سیلانت‌ها ناشناخته هستند (شواهد با کیفیت بسیار پائین). ما 24 کارآزمایی را وارد کردیم که مستقیما دو نوع مختلف را از مواد سیلانت با هم مقایسه کردند. مقایسه‌ها با توجه به نوع سیلانت ارزیابی شده، پیامدهای انتخاب شده و مدت پیگیری متفاوت بودند.
عوارض جانبی: فقط در چهار کارآزمایی عوارض جانبی مورد ارزیابی قرار گرفت. هیچ موردی از عوارض جانبی گزارش نشد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.