پیام‌های کلیدی
1. لاموتریژین (lamotrigine) یک داروی ضدتشنج است که به عنوان درمان کمکی در مدیریت بالینی تشنج‌های کانونی در افراد مبتلا به صرع مقاوم به دارو استفاده می‌شود. صرع کانونی با تشنج‌های ناشی از ناحیه خاصی از مغز مشخص می‌شود.
3. لاموتریژین احتمالا برای کاهش دفعات تشنج در کودکان و بزرگسالان موثر است، اما انجام کارآزمایی‌های بیشتری برای ارزیابی تاثیرات طولانی‌مدت لاموتریژین و مقایسه آن با دیگر داروهای کمکی مورد نیاز است.
صرع چیست و چگونه درمان می‌شود؟
صرع یک اختلال مغزی است که باعث بروز تشنج‌های مکرر می‌شود. تقریبا یک سوم از افراد مبتلا به صرع علیرغم استفاده از داروهای ضدتشنج، همچنان دچار تشنج می‌شوند. داروهای ضدتشنج قدیمی‌تر می‌توانند تاثیرات ناخواسته زیادی داشته باشند، بنابراین توسعه درمان‌های موثر جدید مهم است. چندین داروی جدید به عنوان درمان‌های «کمکی» (برای استفاده در کنار داروهای دیگر) توسعه یافته‌اند. یکی از این داروهای جدید، لاموتریژین نام دارد.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
ما خواستیم بدانیم که لاموتریژین کمکی در کاهش دفعات تشنج‌ها و قطع درمان، و بهبود شناخت (توانایی یادگیری) و کیفیت زندگی بهتر از دارونما (placebo) (درمان ساختگی) یا عدم درمان کمکی است یا خیر. همچنین خواستیم بدانیم که لاموتریژین تاثیرات ناخواسته‌ای ایجاد می‌کند یا خیر.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
در جست‌وجوی مطالعاتی بودیم که لاموتریژین کمکی را در مقایسه با دارونمای کمکی یا عدم درمان کمکی در افرادی در هر سن که مبتلا به صرع کانونی بوده و به درمان‌های قبلی پاسخ ندادند (صرع کانونی مقاوم به دارو)، بررسی کردند. نتایج مطالعات را مقایسه و خلاصه کرده و اعتماد خود را به شواهد، بر اساس عواملی مانند روش‌های انجام و حجم نمونه مطالعه، رتبه‌بندی کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
تعداد 14 مطالعه را پیدا کردیم که در مجموع 1806 نفر (بزرگسالان، کودکان و نوزادان) را وارد کردند.
لاموتریژین، که در ترکیب با دیگر داروهای ضدتشنج در افراد مبتلا به صرع کانونی مقاوم به دارو استفاده می‌شود، احتمالا برای دستیابی به کاهش 50% یا بیشتر در دفعات تشنج موثرتر از دارونما است. علاوه بر این، احتمال قطع درمان در افرادی که از لاموتریژین کمکی استفاده می‌کنند، کمتر از افراد دریافت‌کننده دارونمای کمکی است. با این حال، افزودن لاموتریژین به درمان معمول با افزایش تاثیرات ناخواسته مانند اختلال در حرکت (آتاکسی (ataxia))، سرگیجه، دوبینی (diplopia) و تهوع همراه است.
انجام پژوهش‌های با کیفیت بالای بیشتری برای ارزیابی کامل مزایا و آسیب‌های لاموتریژین کمکی در مقایسه با دارونمای کمکی یا عدم استفاده از درمان کمکی و در مقایسه با دیگر داروهای ضدتشنج جدید مورد نیاز است.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
اطمینان ما به شواهد در حد متوسط است، عمدتا به این دلیل که مطالعات رویدادهای کمی (تشنج، قطع درمان، تاثیرات ناخواسته) را گزارش کردند.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
این مرور در واقع مرور قبلی را به‌روز می‌کند. شواهد تا 3 اکتبر 2022 به‌روز است.
مصرف لاموتریژین در نقش یک درمان کمکی در مدیریت بالینی تشنج‌های کانونی مقاوم به دارو احتمالا برای کاهش دفعات تشنج موثر است. احتمال بروز برخی عوارض جانبی خاص (آتاکسی، سرگیجه، دوبینی و تهوع) با لاموتریژین در مقایسه با دارونما بیشتر است. احتمالا تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در تعداد افرادی که از درمان با لاموتریژین کنار می‌کشند، در برابر دارونما وجود دارد.
این کارآزمایی‌ها دارای مدت زمان نسبتا کوتاهی بودند و هیچ شواهدی را در مورد تاثیر طولانی‌مدت دارو ارائه نکردند. علاوه بر این، برخی کارآزمایی‌ها شرکت‌کنندگان کمی داشتند.
انجام کارآزمایی‌های بیشتری برای ارزیابی تاثیرات طولانی‌مدت لاموتریژین و مقایسه آن با دیگر داروهای کمکی مورد نیاز است.
این یک نسخه به‌روز شده از مرور کاکرین است که آخرین بار در سال 2020 به‌روز شد.
صرع یک اختلال نورولوژیکی شایع است که 0.5% تا 1% از جمعیت را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در نزدیک به 30% موارد، صرع به داروهای موجود مقاومت نشان می‌دهد. درمان دارویی، نخستین گزینه برای کنترل صرع است. لاموتریژین (lamotrigine) یک داروی ضدتشنج نسل دوم است. هنگامی که لاموتریژین به عنوان یک درمان کمکی (add-on) (در ترکیب با دیگر داروهای ضدتشنج) استفاده می‌شود، می‌تواند تشنج‌ها را کاهش دهد، اما با عوارض جانبی همراه است.
ارزیابی مزایا و آسیب‌های مصرف لاموتریژین کمکی، در مقایسه با دارونمای (placebo) کمکی یا عدم درمان کمکی در افراد مبتلا به صرع کانونی مقاوم به دارو.
برای این نسخه به‌روز شده، پایگاه ثبت مطالعات کاکرین (CRS Web) و MEDLINE (Ovid) را در 3 اکتبر 2022 بدون اعمال محدودیت زبانی جست‌وجو کردیم. CRS Web شامل کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و شبه-تصادفی‌سازی و کنترل‌شده از PubMed؛ Embase؛ ClinicalTrials.gov؛ پلتفرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی (ICTRP) سازمان جهانی بهداشت؛ پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل‌شده کاکرین (CENTRAL)، و پایگاه‌های ثبت تخصصی گروه‌های مروری کاکرین از جمله گروه صرع بود.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) را وارد کردیم که لاموتریژین کمکی را در برابر دارونمای کمکی یا عدم درمان کمکی در افراد در هر سن که مبتلا به صرع کانونی مقاوم به دارو بودند، بررسی کردند. از داده‌های حاصل از اولین دوره کارآزمایی‌های متقاطع (cross-over) واجد شرایط استفاده کردیم.
برای این نسخه به‌روز شده، دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم کارآزمایی‌ها را برای ورود انتخاب و داده‌ها را استخراج کردند. پیامد اولیه، 50% کاهش یا بیشتر در تعداد دفعات تشنج بود. پیامدهای ثانویه عبارت بودند از قطع درمان، عوارض جانبی، تاثیرات شناختی، و کیفیت زندگی. آنالیزهای اولیه با قصد درمان (intention-to-treat) انجام شد. آنالیزهای حساسیت (sensitivity) بهترین و بدترین مورد (best- and worse-case) را به منظور بررسی داده‌های ازدست‌رفته پیامد انجام دادیم. برای پیامدهای دو حالتی (dichotomous outcome)، خطرات نسبی (RRs) تجمعی را با 95% فواصل اطمینان (95% CIs) محاسبه کردیم.
هیچ مطالعه جدیدی را برای این نسخه به‌روز شده پیدا نکردیم، بنابراین، نتایج و نتیجه‌گیری‌های این مرور بدون تغییر باقی ماندند.
پنج مطالعه گروه موازی (parallel-group) را شامل بزرگسالان یا کودکان، هشت مطالعه متقاطع را شامل بزرگسالان یا کودکان، و یک مطالعه موازی را با طراحی تقویت‌شده با پاسخ‌دهنده شامل نوزادان وارد کردیم. در مجموع، این 14 مطالعه شامل 1806 شرکت‌کننده واجد شرایط بودند (38 نوزاد، 199 کودک، 1569 بزرگسال). مراحل پایه از چهار تا 12 هفته و مراحل درمان از هشت تا 36 هفته متغیر بودند. به‌طور کلی، 11 مطالعه (1243 شرکت‌کننده) را در معرض خطر پائین سوگیری (bias)، و سه مطالعه (697 شرکت‌کننده) را به دلیل عدم گزارش اطلاعات در مورد طراحی مطالعه، در معرض خطر نامشخص سوگیری ارزیابی کردیم. کورسازی (blinding) موثر در چهار مطالعه (563 شرکت‌کننده) گزارش شد.
لاموتریژین در مقایسه با دارونما ممکن است احتمال دستیابی به کاهش 50% یا بیشتر را در دفعات تشنج افزایش دهد (RR: 1.80؛ 95% CI؛ 1.45 تا 2.23؛ 12 کارآزمایی، 1322 شرکت‌کننده (بزرگسالان و کودکان)؛ شواهد با قطعیت متوسط). میان افرادی که تحت درمان با لاموتریژین قرار داشته، در برابر افرادی که با دارونما درمان شدند، احتمالا تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در خطر قطع درمان وجود دارد (RR: 1.11؛ 95% CI؛ 0.91 تا 1.37؛ 14 کارآزمایی؛ 1806 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط).
لاموتریژین در مقایسه با دارونما احتمالا با خطر بالای بروز آتاکسی (ataxia) (RR: 3.34؛ 99% Cl؛ 2.01 تا 5.55؛ 12 کارآزمایی؛ 1525 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط)، سرگیجه (RR: 1.76؛ 99% Cl؛ 1.28 تا 2.43؛ 13 کارآزمایی؛ 1768 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط)، تهوع (RR: 1.81؛ 99% CI؛ 1.22 تا 2.68؛ 12 مطالعه، 1486 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط) و دوبینی (diplopia) (RR: 3.79؛ 99% Cl؛ 2.15 تا 6.68؛ 3 کارآزمایی، 944 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط) همراه است. احتمالا تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در خطر بروز خستگی میان لاموتریژین و دارونما وجود دارد (RR: 0.82؛ 99% CI؛ 0.55 تا 1.22؛ 12 مطالعه، 1552 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.