هدف از انجام این مرور چیست؟
شواهد مربوط به تاثیرات ارائه اطلاعات را به افراد پس از وقوع سکته مغزی مرور کردیم. اینها افرادی بودند که سکته مغزی یا سکته مغزی خفیف داشتند (حمله ایسکمیک گذرا (transient ischaemic attack; TIA))، یا مراقبان آنها مانند دوستان و خانوادههای آنها بودند. ما عمدتا به بررسی تاثیر دانش آنها در مورد سکته مغزی و مراقبت از سکته مغزی، خلقوخو و کیفیت زندگی آنها پرداختیم.
پیشینه
سکته مغزی از دست دادن ناگهانی عملکرد مغز ناشی از کمبود خون است. سکته مغزی میتواند منجر به مرگومیر یا مشکلات جسمانی و روانی شود. این وضعیت تاثیر زیادی بر زندگی فرد و اطرافیانش میگذارد.
بازماندگان سکته مغزی و مراقبان آنها اغلب میگویند که اطلاعات کافی در مورد سکته مغزی به آنها داده نشده است. آنها اغلب پس از ترک بیمارستان احساس آمادگی برای زندگی نمیکنند. برخی میگویند فشار بیش از حدی به آنها وارد شده است. در واقع، اطلاعاتی به آنها داده نشده یا در زمان اشتباه داده شده است. اطلاعات ممکن است به افراد کمک کند تا وضعیت سلامت خود را بهتر مدیریت کرده و پس از سکته مغزی با زندگی سازگار شوند.
ما میخواستیم بدانیم که ارائه اطلاعات بیشتر بهتر است یا بدتر. همچنین میخواستیم بدانیم که نحوه ارائه اطلاعات نیز مهم است یا خیر.
ویژگیهای مطالعه
تعداد 33 مطالعه را یافتیم که شامل 5255 بازمانده سکته مغزی و 3134 مراقب آنها بودند. در 11 مطالعه، اطلاعات به صورت منفعلانه به صورت بروشور، DVD، تاریخچه پزشکی یا جزوه شخصیسازی شده ارائه شد. در 22 مطالعه، اطلاعات بهطور فعال ارائه شد، که اغلب روشهایی را مانند گفتوگو، نمایشها، جلسات و تماسهای تلفنی ترکیب میکرد.
نتایج کلیدی
برای بازماندگان سکته مغزی، ارائه فعالانه اطلاعات ممکن است دانش مربوط به سکته مغزی و مراقبت از سکته مغزی را بهبود بخشد. مداخله مذکور ممکن است اضطراب و افسردگی را اندکی کاهش دهد، اما این میزان کاهش چندان قابل توجه نیست. همچنین میتواند کیفیت زندگی را بهبود ببخشد. شواهد برای ارائه منفعلانه اطلاعات کمتر واضح بود. با این حال، ممکن است اضطراب و افسردگی را کمی بدتر کند. مجددا، این مقدار نیز چندان قابل توجه نیست. شواهد مربوط به مراقبین یا بسیار نامطمئن است یا وجود ندارد.
قطعیت نتایج
سطح اطمینان ما نسبت به شواهد پائین یا بسیار پائین است. ما نسبتا مطمئن بودیم که نشانههای افسردگی در بازماندگان سکته مغزی با ارائه اطلاعات فعال اندکی کاهش یافت. عوامل زیر، اعتماد ما را محدود کرد.
• افراد حاضر در مطالعات میدانستند که اطلاعاتی بیشتر از حد معمول به آنها داده شده یا دریافت کردهاند. این امر ممکن است کاری را که آنها انجام میدهند یا احساسشان را تحت تاثیر قرار داده باشد.
• افراد بسیار کمی مورد مطالعه قرار گرفتند.
• نتایج دقیق نبودند، بنابراین میتوانستند مزیت را نشان دهند یا آسیب را.
• نتایج مطالعات مجزا به اندازه کافی با یکدیگر مطابقت نداشتند.
این مرور تا چه زمانی بهروز است؟
در ماه می و جون 2019 به جستوجوی مطالعات پرداختیم، یک منبع را دوباره در سپتامبر 2020 جستوجو کردیم. مطالعات بین سالهای 1987 و 2019 منتشر شدند.
ارائه اطلاعات فعال ممکن است دانش و کیفیت زندگی بازماندگان سکته مغزی را بهبود بخشد و احتمالا اضطراب و افسردگی را کاهش میدهد. با این حال، میزان کاهش در نمرات اضطراب و افسردگی اندک بود و ممکن است مهم نباشند. در مقابل، ارائه اطلاعات به صورت غیر-فعال ممکن است نمرات اضطراب و افسردگی بازماندگان سکته مغزی را اندکی بدتر کند، اگرچه دوباره اهمیت این امر نامشخص است. شواهد مربوط به مراقبین و سایر پیامدهای ارائه اطلاعات غیر-فعال عموما بسیار نامطمئن است. اگرچه بهترین راه برای ارائه اطلاعات هنوز نامشخص است، شواهد برای راهبردهایی که فعالانه بازماندگان و مراقبان سکته مغزی را درگیر میکنند و شامل پیگیری برنامهریزی شده برای شفافسازی و تقویت باشند، بهتر است.
سکته مغزی از دست دادن ناگهانی عملکرد مغز ناشی از کمبود خون است. این وضعیت میتواند منجر به مرگومیر یا اختلالات جسمانی و شناختی بیمار شده و پیامدهای روانی و اجتماعی طولانی-مدت داشته باشد. پژوهشها نشان میدهند که بازماندگان سکته مغزی و خانوادههای آنها از اطلاعات ارائه شده ناراضی بوده و درک ضعیفی از سکته مغزی و مسائل مرتبط با آن دارند.
هدف اولیه، ارزیابی تاثیرات ارائه اطلاعات فعال یا غیر-فعال برای بازماندگان سکته مغزی (افرادی با تشخیص بالینی سکته مغزی یا حمله ایسکمیک گذرا (transient ischaemic attack; TIA)) یا مراقبان شناخته شده آنها است. پیامدهای اولیه، داشتن دانش در مورد سکته مغزی و خدمات سکته مغزی، و اضطراب هستند.
جستوجوهای خود را در پایگاه ثبت تخصصی گروه استروک در کاکرین در 28 سپتامبر 2020 و برای بانکهای اطلاعاتی زیر تا ماه می/جون 2019 بهروز کردیم: پایگاه مرکزی ثبت کارآزماییهای کنترل شده کاکرین (CENTRAL؛ 2019، شماره 5) و بانک اطلاعاتی مرورهای سیستماتیک کاکرین (CDSR؛ 2019، شماره 5) در کتابخانه کاکرین (جستوجو شده در 31 می 2019)؛ MEDLINE Ovid (جستوجو از 2005 تا هفته 4 ماه می 2019)؛ Embase Ovid (جستوجو از 2005 تا 29 می 2019)؛ CINAHL EBSCO (جستوجو از 2005 تا 6 جون 2019)؛ و پنج پایگاه دیگر. هفت پایگاه ثبت مطالعه را جستوجو کرده و فهرست منابع مرورها را بررسی کردیم.
کارآزماییهای تصادفیسازی شده شامل بازماندگان سکته مغزی، مراقبان شناخته شده آنها، یا هر دو، که در آن یک مداخله اطلاعاتی با مراقبت استاندارد مقایسه شد، یا کارآزماییهایی که در آنها اطلاعات و نوعی از درمان با همان درمان بهتنهایی مقایسه شد، یا کارآزماییهایی که در آنها به مقایسه بین ارائه اطلاعات فعال و غیر-فعال بدون تفاوتهای دیگر درمان پرداخته شد.
دو نویسنده مرور بهطور مستقل از هم واجد شرایط بودن کارآزمایی و خطر سوگیری (bias) را ارزیابی کرده، و دادهها را استخراج کردند. مداخلات را تحت عنوان ارائه اطلاعات فعال یا اطلاعات غیر-فعال طبقهبندی کردیم: ارائه اطلاعات فعال شامل مشارکت فعال در فرصتهای بعدی برای شفافسازی و تکنیکهای تقویت (reinforcement) بود؛ ارائه اطلاعات غیر-فعال هیچ گونه روند پیگیری یا تکنیکهای تقویت سیستماتیکی را ارائه نکرد. آنالیزها را بر اساس این دستهبندیها انجام دادیم. برای ارزیابی قطعیت کلی شواهد از معیار درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) استفاده کردیم.
در این نسخه بهروز شده، 12 مطالعه جدید را اضافه کردیم. این مرور اکنون شامل 33 مطالعه با حضور 5255 بازمانده از سکته مغزی و 3134 شرکتکننده مراقب است. بیست-دو کارآزمایی، مداخلات ارائه اطلاعات فعال و 11 کارآزمایی، مداخلات ارائه اطلاعات غیر-فعال را ارزیابی کردند. اکثر کارآزماییها به دلیل عدم کورسازی شرکتکنندگان، پرسنل و ارزیابان پیامد در جایی که پیامدها به صورت خود-گزارشی بودند، در معرض خطر بالای سوگیری قرار داشتند. کمتر از نیمی از مطالعات از لحاظ تولید تصادفی توالی، پنهانسازی تخصیص، دادههای ناقص پیامد یا گزارشدهی انتخابی در معرض خطر پائین سوگیری بودند. تخمینهای زیر، بر اساس کیفیت شواهد، قطعیت پائینی دارند، مگر اینکه خلاف آن ذکر شود.
با در نظر گرفتن قطعیت و اندازه تاثیر، آنالیزها نشان داد که برای بازماندگان سکته مغزی، ارائه اطلاعات فعال ممکن است دانش مربوط به سکته مغزی را بهبود بخشد (تفاوت میانگین استاندارد شده (SMD): 0.41؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.17 تا 0.65؛ 3 مطالعه، 275 شرکتکننده)، ممکن است موارد اضطراب و افسردگی را اندکی کاهش دهد (خطر نسبی (RR) اضطراب: 0.85؛ 95% CI؛ 0.68 تا 1.06؛ 5 مطالعه، 1132 شرکتکننده؛ RR افسردگی: 0.83؛ 95% CI؛ 0.68 تا 1.01؛ 6 مطالعه، 1315 شرکتکننده)، ممکن است نمره اضطراب را در مقیاس اضطراب و افسردگی بیمارستان (Hospital Anxiety and Depression Scale; HADS) کمی کاهش دهد (تفاوت میانگین (MD): 0.73-؛ 95% CI؛ 1.10- تا 0.36-؛ 6 مطالعه، 1171 شرکتکننده)، احتمالا نمره افسردگی HADS را اندکی کاهش میدهد (MD (مقیاس مجدد از SMD): 0.8-؛ 95% CI؛ 1.27- تا 0.34-؛ 8 مطالعه، 1405 شرکتکننده؛ شواهد با قطعیت متوسط)، و ممکن است هر یک از حوزههای فرم کوتاه ارزیابی کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت (World Health Organization Quality of Life assessment short-form; WHOQOL-BREF) را بهبود ببخشد (فیزیکی، MD: 11.5؛ 95% CI؛ 7.81 تا 15.27؛ روانشناسی، MD: 11.8؛ 95% CI؛ 7.29 تا 16.29؛ اجتماعی، MD: 5.8؛ 95% CI؛ 0.84 تا 10.84؛ محیط زیست، MD: 7.0؛ 95% CI؛ 3.00 تا 10.94؛ 1 مطالعه، 60 شرکتکننده). هیچ مطالعهای بهزیستی (well-being) روانی مثبت را ارزیابی نکرد.
برای مراقبین، ارائه اطلاعات فعال ممکن است نمرات اضطراب و افسردگی HADS را اندکی کاهش دهد (MD برای اضطراب: 0.40-؛ 95% CI؛ 1.51- تا 0.70؛ 3 مطالعه، 921 شرکتکننده، MD برای افسردگی: 0.30-؛ 95% CI؛ 1.53- تا 0.92؛ 3 مطالعه، 924 شرکتکننده)، ممکن است منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در بهزیستی روانی مثبت شود که با پرسشنامه بهزیستی برادلی (Bradley's well-being questionnaire) ارزیابی شد (MD: -0.18؛ 95% CI؛ 1.34- تا 0.98؛ 1 مطالعه، 91 شرکتکننده) و ممکن است منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در کیفیت زندگی ارزیابی شده در مقیاس 0 تا 100 آنالوگ بصری شود (MD: 1.22؛ 95% CI؛ 7.65- تا 10.09؛ 1 مطالعه، 91 شرکتکننده). شواهد مربوط به تاثیرات ارائه اطلاعات فعال بر دانش مراقبان در ارتباط با سکته مغزی و موارد اضطراب و افسردگی بسیار نامطمئن است (با قطعیت بسیار پائین).
برای بازماندگان سکته مغزی، ارائه اطلاعات غیر-فعال ممکن است نمرات اضطراب و افسردگی HADS را کمی افزایش دهد (MD برای اضطراب: 0.67؛ 95% CI؛ 0.37- تا 1.71؛ MD برای افسردگی: 0.39؛ 95% CI؛ 0.61- تا 1.38؛ 3 مطالعه، 227 شرکتکننده)، و شواهد در مورد تاثیرات آن بر دانش مربوط به سکته مغزی، کیفیت زندگی، و موارد اضطراب و افسردگی بسیار نامطمئن است. در رابطه با مراقبان، شواهد مربوط به تاثیرات ارائه اطلاعات غیر-فعال بر دانش مربوط به سکته مغزی و نمرات اضطراب و افسردگی HADS بسیار نامطمئن است. هیچ مطالعهای در زمینه ارائه اطلاعات غیر-فعال، کیفیت زندگی مراقب، یا بهزیستی روانی مثبت را در بازماندگان سکته مغزی یا مراقبان آنها اندازهگیری نکرد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.