چرا این سوال مهم است؟
پوسیدگی دندان (cavity یا caries) عبارت است از ایجاد یک سوراخ کوچک در دندان. این وضعیت به این دلیل اتفاق می‌افتد که باکتری‌هایی (جانداران زنده کوچک) که در دهان زندگی می‌کنند، از قند موجود در غذایی که می‌خوریم، تغذیه می‌کنند. باکتری‌ها حین تغذیه اسیدی را تولید می‌کنند که به دندان‌ها حمله می‌کند. اگر پس از غذا خوردن دندان‌ها را به‌طور منظم تمیز نکنیم، یا اگر فردی مواد غذایی و نوشیدنی‌های شیرین زیادی مصرف کند، حملات اسیدی مکرر می‌تواند سوراخ‌هایی را در سطح سخت خارجی دندان (مینای دندان) ایجاد کند. در صورت عدم درمان این سوراخ‌ها، می‌توانند عمیق‌تر شده و به لایه دندان زیر سطح (عاج (dentine)) آسیب برسانند.
بسیاری از افراد در سراسر جهان در مقطعی از زندگی خود دچار پوسیدگی دندان می‌شوند. در بیشتر نوجوانان و کودکان بالای شش سال، پوسیدگی به سطوح جونده دندان‌های دائمی در پشت دهان آسیب می‌رساند.
برای پیشگیری از بروز پوسیدگی، دندان‌پزشکان می‌توانند سیلانت دندان یا وارنیش فلوراید را مستقیما روی دندان‌های عقبی قرار دهند. سیلانت دندانی پوششی است که از مواد چسبنده‌ای مانند رزین یا گلاس آینومر ساخته شده و دندان‌پزشکان یک بار آن را روی دندان‌ها می‌زنند. این سیلانت‌ها شیارهای دندانی را که تمایل به تجمع غذا روی آنها دارند، بسته و از آنها در برابر اسید محافظت می‌کنند. در مقام مقایسه، وارنیش فلوراید خمیر چسبناکی است حاوی سطوح بالایی از فلوراید؛ فلوراید یک ماده معدنی است که به‌طور طبیعی در دندان‌ها وجود داشته و از آنها در برابر آسیب محافظت می‌کند. وارنیش‌های فلوراید باید دو تا چهار بار در سال توسط دندان‌پزشک روی دندان‌ها زده شوند.
شواهد حاصل از مطالعات تحقیقاتی را بررسی کردیم تا دریابیم که سیلانت‌ها یا وارنیش‌های فلوراید، یا ترکیبی از آنها، برای پیشگیری از بروز پوسیدگی در دندان‌های پشتی دائمی کودکان و نوجوانان موثر هستند یا خیر.
شواهد را چگونه شناسایی و ارزیابی کردیم؟
متون علمی پزشکی را برای شناسایی مطالعات تصادفی‌سازی و کنترل شده (مطالعات بالینی که در آن افراد به‌طور تصادفی در یکی از دو یا چند گروه درمانی قرار می‌گیرند) جست‌وجو کردیم، زیرا این مطالعات قوی‌ترین شواهد را در مورد تاثیرات یک درمان ارائه می‌دهند. سپس نتایج را با هم مقایسه کرده، و شواهد حاصل از همه مطالعات را خلاصه کردیم. در نهایت، سطح قطعیت شواهد را بررسی کردیم. برای این منظور، عواملی را از قبیل نحوه انجام مطالعات، حجم نمونه مطالعات، و سازگاری یافته‌ها در طول مطالعات در نظر گرفتیم. بر اساس ارزیابی‌های ما، قطعیت شواهد را در سطوح بسیار پائین، پائین، متوسط یا بالا طبقه‌بندی کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
تعداد 11 مطالعه را پیدا کردیم که شامل 3374 کودک بین پنج و 10 سال در زمان شروع مطالعات بودند. کودکان به‌طور تصادفی به درمان با سیلانت یا وارنیش فلوراید، یا هر دو، تقسیم شدند. آنها بین یک و نه سال دنبال شدند. مطالعات، تعداد کودکانی را که در عاج دندان‌های عقبی خود پوسیدگی داشتند، در گروه‌های مختلف درمانی مقایسه کردند.
شواهد از قطعیت بسیار پائینی برخوردار بودند، بنابراین نمی‌توانیم به یافته‌های خود اطمینان داشته باشیم.
با ترکیب داده‌های چهار مطالعه که سیلانت‌های رزین را با وارنیش فلوراید مقایسه کردند، متوجه شدیم که هیچ یک از مداخلات برتر از دیگری نبودند.
سه مطالعه تکی که سیلانت‌های ساخته شده از گلاس آینومر را با وارنیش فلوراید مقایسه کردند، قابل ترکیب نبوده و نتایج متفاوتی داشتند.
یک مطالعه کوچک نشان داد که استفاده از سیلانت و وارنیش فلوراید ممکن است بهتر از استفاده از وارنیش فلوراید به‌تنهایی باشد.
پنج مطالعه گزارش دادند که استفاده از سیلانت‌ها یا وارنیش‌های فلوراید عوارض جانبی ایجاد نکردند. دیگر مطالعات اشاره‌ای نکردند که عوارض جانبی رخ داده یا خیر.
این نتایج چه معنایی دارند؟
در حال حاضر نمی‌دانیم برای پیشگیری از پوسیدگی دندان در دندان‌های عقبی کودکان بهتر است از سیلانت استفاده کنیم یا وارنیش فلوراید. ما می‌دانیم که هر دو مداخله برای کاهش پوسیدگی دندان موثر هستند، اما شواهد فعلی نشان نمی‌دهند که کدام یک برتر از دیگری است.
در حال حاضر چهارده مطالعه در حال انجام هستند. یافته‌های آنها می‌توانند شواهد را در نسخه‌های بعدی این مرور بهبود بخشند.
این مرور تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا مارچ 2020 به‌روز است.
استفاده از وارنیش فلوراید یا فیشور سیلانت‌های مبتنی بر رزین برای دندان‌های مولر اول دائمی به پیشگیری از پوسیدگی اکلوزال کمک می‌کنند، اما در این مرور نمی‌توان به نتیجه‌گیری قابل اعتمادی در مورد بهتر بودن هر یک از آنها رسید. مطالعات موجود نشان نمی‌دهند که کدام یک از این مداخلات برتر هستند، اما این شواهد را با اطمینان بسیار پائین ارزیابی کردیم. شواهدی را با قطعیت بسیار پائین یافتیم که قرار دادن سیلانت مبتنی بر رزین هم‌چنین استفاده از وارنیش فلوراید بهتر از استفاده از وارنیش فلوراید به‌تنهایی است. در حال حاضر چهارده مطالعه در حال انجام هستند و یافته‌های آنها ممکن است به ما اجازه دهند نتیجه‌گیری محکم‌تری بگیریم در مورد اینکه سیلانت‌ها و وارنیش‌ها به یک اندازه اثربخشی داشته یا اینکه یکی بهتر از دیگری است.
اغلب موارد رو به افزایش پوسیدگی دندان در کودکان بالای شش سال و نوجوانان محدود می‌شود به سطوح اکلوزال دندان‌های مولر دائمی خلفی. سیلانت‌های (sealant) دندانی و وارنیش‌های فلوراید (fluoride varnishe) برای پیشگیری از پوسیدگی بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرند. از آنجایی که پیش از این اثربخشی هر دو مداخله در کنترل پوسیدگی‌های دندان در مقایسه با عدم-مداخله نشان داده شده، این مرور با هدف ارزیابی اثربخشی نسبی آنها انجام شد. این مرور در ابتدا در سال 2006 منتشر و در سال‌های 2010 و 2016 به‌روز شد.
هدف اصلی ما، ارزیابی اثربخشی نسبی سیلانت‌های دندانی (یعنی فیشور سیلانت (fissure sealant)) در مقایسه با وارنیش‌های فلوراید، یا فیشور سیلانت‌ها به علاوه وارنیش‌های فلوراید در مقایسه با وارنیش‌های فلوراید به‌تنهایی، برای پیشگیری از بروز پوسیدگی‌های دندان در سطوح اکلوزال دندان‌های دائمی کودکان و نوجوانان بود.
اهداف ثانویه عبارت بودند از ارزیابی اینکه اثربخشی مداخله تحت تاثیر نوع ماده سیلانت و طول مدت پیگیری قرار می‌گیرد یا خیر، ثبت و گزارش داده‌های مربوط به عوارض جانبی مرتبط با سیلانت‌ها و وارنیش‌های فلوراید، و ارائه گزارش از هزینه-اثربخشی سیلانت‌های دندان در مقابل وارنیش فلوراید در پیشگیری از بروز پوسیدگی دندان.
متخصص اطلاعات گروه سلامت دهان در کاکرین بانک‌های اطلاعاتی زیر را جست‌وجو کرد: پایگاه ثبت کارآزمایی‌های سلامت دهان در کاکرین (تا 19 می 2020)، پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL) (کتابخانه کاکرین، 2020، شماره 2)، MEDLINE Ovid (1946 تا 19 می 2020)، و Embase Ovid (1980 تا 19 می 2020). پایگاه ثبت کارآزمایی‌های مؤسسات ملی سلامت ایالات متحده (ClinicalTrials.gov) و پلت‌فرم پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی سازمان جهانی بهداشت را برای شناسایی کارآزمایی‌های در حال انجام جست‌وجو کردیم. هیچ محدودیتی را در مورد زبان یا تاریخ انتشار مقاله اعمال نکردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده را با حداقل 12 ماه دوره پیگیری برای مقایسه فیشور سیلانت‌ها، یا فیشور سیلانت‌ها به اضافه وارنیش‌های فلوراید، در مقابل وارنیش‌های فلوراید، برای پیشگیری از بروز پوسیدگی در سطوح اکلوزال دندان‌های خلفی دائمی (یعنی دندان‌های premolar یا molar) در شرکت‌کنندگانی با سن کمتر از 20 سال در شروع مطالعه وارد کردیم.
حداقل دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم نتایج جست‌وجو را غربالگری کردند، داده‌ها را از مطالعات وارد شده استخراج نموده و خطر سوگیری (bias) را در این مطالعات ارزیابی کردند. برای دریافت اطلاعات از دست‌رفته یا نامشخص، با نویسندگان مطالعه تماس گرفتیم. مطالعات را بر اساس نوع ماده سیلانت گروه‌بندی و آنالیز کردیم: سیلانت مبتنی بر رزین (resin) یا سیلانت مبتنی بر گلاس آینومر (glass ionomer) (سیلانت گلاس آینومر و گلاس آینومر سیلانت اصلاح شده با رزین)، و دوره‌های مختلف پیگیری. نسبت شانس (OR) را برای خطر پوسیدگی در سطوح اکلوزال دندان‌های مولر دائمی محاسبه کردیم. برای کارآزمایی‌هایی با طراحی split-mouth، از Becker-Balagtas OR استفاده کردیم. یک کارآزمایی خوشه‌ای-تصادفی‌سازی شده تخمین‌های دقیقی را از نظر خطر نسبی (RR) ارائه کرد که از آن استفاده کردیم. برای پیامدهای پیوسته (continuous)، از میانگین و انحراف معیار (standard deviation; SD) برای به دست آوردن تفاوت میانگین (MD) استفاده شد. برای متاآنالیز، زمانی که داده‌های چهار مطالعه یا بیشتر را ترکیب کردیم، از مدل اثرات-تصادفی استفاده شد. همه معیارها را با 95% فواصل اطمینان (CIs) ارائه کردیم. قطعیت شواهد با استفاده از معیار درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی شد.
11 کارآزمایی را با 3374 شرکت‌کننده پنج تا 10 سال درزمان شروع کارآزمایی وارد کردیم. از زمان به‌روزرسانی سال 2016، سه کارآزمایی جدید هستند. دو کارآزمایی هیچ داده‌ای را برای آنالیز ارائه نکردند.
سیلانت در مقابل وارنیش فلوراید
فیشور سیلانت‌های مبتنی بر رزین در مقابل وارنیش فلوراید
هفت کارآزمایی این مقایسه را ارزیابی کردند (پنج مطالعه داده‌های خود را ارائه دادند). ما مطمئن نیستیم که سیلانت‌های مبتنی بر رزین ممکن است بهتر از وارنیش فلوراید، یا vice versa، برای پیشگیری از بروز پوسیدگی دندان‌های مولر اول دائمی در دو تا سه سال پیگیری باشند (OR: 0.67؛ 95% CI؛ 0.37 تا 1.19؛ I2 = 84%؛ 4 مطالعه، 1683 کودک ارزیابی شدند). یک مطالعه که پوسیدگی، دندان‌های از دست رفته و سطوح دائمی پر شده (decayed, missing and filled permanent surfaces; DMFS) و افزایش پوسیدگی، دندان‌های از دست رفته و دندان‌های دائمی پر شده (decayed, missing and filled permanent teeth; DMFT) را در دو سال اندازه‌گیری کرد، فواید کمی را برای فیشور سیلانت نشان داد (DMFS؛ MD: -0.09؛ 95% CI؛ 0.15- تا 0.03-؛ DMFT؛ MD: -0.08؛ 95% CI؛ 0.14- تا 0.02-؛ 542 شرکت‌کننده)، اگرچه ممکن است از نظر بالینی مهم نباشد. یک مطالعه کوچک، در معرض خطر بالای سوگیری، فوایدی را برای سیلانت پس از چهار سال (RR: 0.42؛ 95% CI؛ 0.21 تا 0.84؛ 75 کودک) و در نه سالگی (RR: 0.48؛ 95% CI؛ 0.29 تا 0.79؛ 75 فرزند) در پیشگیری از بروز پوسیدگی گزارش کرد. هر یک از این نتایج را با قطعیت بسیار پائین ارزیابی کردیم.
سیلانت‌های مبتنی بر گلاس آینومر در مقابل وارنیش فلوراید
سه کارآزمایی این مقایسه‌ها را ارزیابی کردند: یک کارآزمایی با گلاس آینومر پخته شده به صورت شیمیایی و دو کارآزمایی با گلاس آینومر اصلاح شده با رزین. مطالعات از نظر بالینی متنوع بودند، بنابراین متاآنالیز را انجام ندادیم. به‌طور کلی، مطالعات هیچ مزیتی را از یک مداخله نسبت به مداخله دیگر در یک، دو و سه سال نشان ندادند، اگرچه یک مطالعه که شامل آموزش سلامت دهان و دندان نیز می‌شد، مزایای استفاده از سیلانت را به جای وارنیش برای کودکان در معرض خطر بالای پوسیدگی نشان داد. این شواهد را با قطعیت بسیار پائین ارزیابی کردیم.
سیلانت به علاوه وارنیش فلوراید در مقابل وارنیش فلوراید به‌تنهایی
یک کارآزمایی split-mouth که 92 کودک را در پیگیری دو-سال آنالیز کرد، به نفع فیشور سیلانت مبتنی بر رزین به همراه وارنیش فلوراید در مقایسه با وارنیش فلوراید رای داد (OR: 0.30؛ 95% CI؛ 0.17 تا 0.55) که نشان‌دهنده یک تاثیر بالینی معنی‌دار بود با کاهش 77% پوسیدگی پس از دو سال؛ با این حال، این شواهد را با قطعیت بسیار پائین ارزیابی کردیم.
عوارض جانبی
پنج کارآزمایی (1801 شرکت‌کننده) (چهار مورد با استفاده از مواد سیلانت مبتنی بر رزین و یکی با استفاده از گلاس آینومر اصلاح‌شده با رزین) گزارش کردند که استفاده از سیلانت‌ها یا وارنیش‌های فلوراید طی یک تا نه سال عارضه جانبی ایجاد نکردند. دیگر مطالعات به عوارض جانبی اشاره نکردند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.