پیشینه: OA زانو چیست، و ورزش چیست؟
استئوآرتریت (OA) یک بیماری مفاصل، مانند مفصل ران، است. وقتی مفصل غضروف را از دست می‌دهد، استخوان رشد می‌کند تا آسیب، ترمیم شود. با این حال، به جای بهبود شرایط، استخوان به‌طور غیر طبیعی رشد کرده و وضعیت را بدتر می‌کند. به عنوان مثال، استخوان می‌تواند بدشکل شود و مفصل را دردناک و ناپایدار کند. پزشکان پیش از این فکر می‌کردند که OA فقط منجر به نازک شدن غضروف می‌شود. با این حال، اکنون مشخص شده که OA یک بیماری کل مفصل است.
ورزش می‌تواند هر فعالیتی باشد که قدرت عضلانی، آمادگی جسمانی و سلامت کلی را تقویت یا حفظ کند. افراد به دلایل زیادی ورزش می‌کنند؛ آنها ممکن است برای کاهش وزن، تقویت عضلات یا برای تسکین نشانه‌های OA ورزش کنند.
ویژگی‌های مطالعه
این خلاصه از به‌روزرسانی یک مرور کاکرین، آنچه را که از تحقیقات در مورد تاثیرات ورزش برای افراد مبتلا به OA زانو می‌دانیم، ارائه می‌کند. پس از جست‌وجو برای یافتن همه مطالعات مرتبط تا ماه می 2013، از آخرین نسخه مرور، 23 مطالعه جدید را اضافه کردیم که در حال حاضر شامل 54 مطالعه (3913 شرکت‌کننده) است، که اکثر آنها در مورد OA علامت‌دار زانو خفیف تا متوسط هستند. به جز پنج مطالعه که در آن شرکت‌کنندگان در یک برنامه مبتنی بر تای چی (Tai Chi) وارد شدند، اکثر شرکت‌کنندگان تحت برنامه‌های ورزشی زمینی متشکل از تقویت عضلانی معمول، تمرین عملکردی و برنامه‌های هوازی تناسب اندام قرار گرفتند، که به صورت انفرادی تحت نظارت قرار گرفتند یا در طول یک کلاس ارائه شدند؛ این افراد با افرادی که ورزش نکردند، مقایسه شدند. شواهد به دست آمده از 44 مطالعه (3537 شرکت‌کننده) تاثیرات ورزش را بلافاصله پس از درمان نشان می‌دهد؛ 12 مطالعه داده‌هایی را در مورد پایداری تاثیر مداخله دو تا شش ماه پس از درمان ارائه دادند. در اینجا فقط نتایج را برای دوره درمان فوری گزارش می‌کنیم.
نتایج کلیدی
درد در مقیاس 0 تا 100 امتیازی (نمرات پائین‌تر به معنای درد کمتر).
• افرادی که یک برنامه ورزشی را تکمیل کردند، در مقایسه با افرادی که ورزش نکردند، درد خود را در پایان درمان 12 (10 تا 15) امتیاز کمتر ارزیابی کردند (12% بهبودی مطلق).
• افرادی که یک برنامه ورزشی را تکمیل کردند، درد خود را 32 امتیاز رتبه‌بندی کردند.
• افرادی که ورزش نکردند، به درد خود 44 امتیاز دادند.
عملکرد فیزیکی در مقیاس 0 تا 100 امتیازی (نمرات پائین‌تر به معنای عملکرد فیزیکی بهتر).
• افرادی که یک برنامه ورزشی را تکمیل کردند، در مقایسه با افرادی که ورزش نکردند، عملکرد فیزیکی خود را در پایان درمان 10 امتیاز (8 تا 13 امتیاز) کمتر ارزیابی کردند (10% بهبودی مطلق).
• افرادی که یک برنامه ورزشی را تکمیل کردند، عملکرد فیزیکی خود را 28 امتیاز ارزیابی کردند.
• افرادی که ورزش نکردند، به عملکرد فیزیکی خود 38 امتیاز دادند.
کیفیت زندگی در مقیاس 0 تا 100 امتیاز (نمره بالاتر به معنای کیفیت زندگی بهتر).
• به‌طور کلی، افرادی که یک برنامه ورزشی را تکمیل کردند، کیفیت زندگی خود را 4 امتیاز (2 تا 5 امتیاز) بالاتر در پایان درمان ارزیابی کردند (4% بهبودی مطلق).
• افرادی که یک برنامه ورزشی را تکمیل کردند، کیفیت زندگی خود را 47 امتیاز ارزیابی کردند.
• افرادی که ورزش نکردند، به کیفیت زندگی خود 43 امتیاز دادند.
موارد خروج از مطالعه.
• از هر 100 نفر، یک نفر کمتر از برنامه ورزش خارج شد (1% کاهش مطلق).
• از هر 100 نفر در برنامه‌های ورزشی، 14 نفر مطالعه را ترک کردند.
• از 100 نفری که ورزش نکردند، 15 نفر از گروه مطالعه خارج شدند.
کیفیت شواهد
شواهدی با کیفیت بالا نشان می‌دهد که بین افراد مبتلا به OA زانو، ورزش می‌تواند درد را بلافاصله پس از قطع درمان تا حدی کاهش داده و کیفیت زندگی را فقط کمی بهبود بخشد، بدون آنکه افزایشی در ترک مطالعه رخ دهد. بعید است تحقیقات بیشتر تخمین این نتایج را تغییر دهند.
شواهدی با کیفیت متوسط نشان می‌دهد که ورزش بلافاصله پس از قطع درمان عملکرد فیزیکی را تا حدی بهبود می‌بخشد. تحقیقات بیشتر ممکن است برآورد این نتایج را تغییر دهند.
اکثر مطالعات بالینی اطلاعات دقیقی را در مورد عوارض جانبی مانند صدمات یا زمین خوردن حین ورزش ارائه نکردند، اما انتظار داریم این عوارض نادر باشند. هشت مطالعه افزایش درد زانو یا کمردرد ناشی از برنامه ورزش را گزارش کرده، و همه مطالعات شناسایی شده هیچ آسیبی را گزارش نکردند.
شواهدی با کیفیت بالا نشان می‌دهد که ورزش درمانی انجام شده روی زمین مزایای کوتاه‌مدتی از نظر کاهش درد زانو دارد که حداقل دو تا شش ماه پس از قطع درمان رسمی ادامه می‌یابد، و شواهدی با کیفیت متوسط بهبود عملکرد فیزیکی را بین افراد مبتلا به OA زانو نشان می‌دهد. بزرگی تاثیر درمان، در حد متوسط (فوری) تا کوچک (دو تا شش ماه)، اما قابل مقایسه با تخمین‌های گزارش شده برای داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی است. فواصل اطمینان حول نتایج تجمعی نشان داده شده برای کاهش درد و بهبود عملکرد فیزیکی، وجود حداقل اثر درمانی مهم را از نظر بالینی رد نمی‌کند. از آنجایی که شرکت‌کنندگان در اکثر کارآزمایی‌ها از درمان خود آگاه بودند، این ممکن است به بهبود آنها کمک کرده باشد. علیرغم عدم انجام کورسازی، سطح کیفیت شواهد را برای خطر سوگیری عملکرد یا سوگیری تشخیص کاهش ندادیم. این مساله نشان می‌دهد انجام تحقیقات بیشتر در این زمینه بعید است یافته‌های مرور را تغییر دهند.
استئوآرتریت زانو (osteoarthritis; OA) یک مساله مهم سلامت عمومی است زیرا باعث درد مزمن، کاهش عملکرد فیزیکی و کاهش کیفیت زندگی فرد بیمار می‌شود. پیش‌بینی می‌شود افزایش سن جمعیت و افزایش شیوع جهانی چاقی به‌طور چشمگیری شیوع OA زانو و اختلالات مرتبط با آن را افزایش دهد. هیچ درمان قطعی برای OA زانو شناخته نشده، اما استفاده از ورزش درمانی میان مداخلات غالب غیر دارویی توسط دستورالعمل‌های بین‌المللی توصیه شده است.
تعیین اینکه ورزش درمانی انجام شده روی زمین برای افراد مبتلا به OA زانو از نظر کاهش درد مفاصل یا بهبود عملکرد فیزیکی و کیفیت زندگی، مفید است یا خیر.
تا ماه می 2013، پنج بانک اطلاعاتی الکترونیکی جست‌وجو شدند.
همه کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) که به‌طور تصادفی افراد را تخصیص داده و گروه‌های درمان را با نوعی ورزش درمانی روی زمین (بر خلاف ورزش انجام شده در آب)، با یک گروه عدم انجام ورزش یا یک گروه کنترل عدم درمان مقایسه کردند.
سه تیم متشکل از دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم داده‌ها را استخراج کرده، خطر سوگیری (bias) را برای هر مطالعه ارزیابی کرده، و کیفیت مجموعه شواهد را برای هر پیامد با استفاده از رویکرد درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) ارزیابی کردند. در پایان مطالعه، تحلیل‌هایی را روی پیامدهای پیوسته (continuous outcome) (درد، عملکرد فیزیکی و کیفیت زندگی) بلافاصله پس از درمان و پیامدهای دو حالتی (dichotomous outcome) (نسبت افراد خارج شده از مطالعه) انجام دادیم؛ هم‌چنین آنالیز‌هایی در مورد تاثیرات پایدار ورزش بر درد و عملکرد (دو تا شش ماه، و بیشتر از شش ماه) انجام شدند.
در مجموع، داده‌ها را از 54 مطالعه استخراج کردیم. به‌طور کلی، 19 (20%) مطالعه، تولید تصادفی توالی (random sequence generation) و پنهانسازی تخصیص (allocation concealment) را کافی گزارش کرده و به اندازه کافی در مورد داده‌های ناقص پیامد توضیح ارائه کردند؛ این مطالعات را با خطر پائین سوگیری در نظر گرفتیم. مطالعات عمدتا عاری از سوگیری انتخاب بودند، اما نتایج تحقیقات ممکن است در برابر سوگیری عملکرد و سوگیری تشخیص آسیب‌پذیر باشند، زیرا فقط چهار مورد از RCTها کورسازی (blinding) شرکت‌کنندگان را نسبت به تخصیص درمان گزارش کرده، و، اکثر RCTها گزارش دادند ارزیابی کورسازی شده پیامد، درد، عملکرد فیزیکی و کیفیت توسط خود شرکت‌کنندگان گزارش شدند.
شواهدی با کیفیت بالا از 44 کارآزمایی (3537 شرکت‌کننده) نشان می‌دهد که ورزش بلافاصله پس از درمان، درد (تفاوت میانگین استاندارد شده (SMD): 0.49-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.39- تا 0.59-) را کاهش می‌دهد. امتیاز درد در گروه کنترل برابر با 44، در مقیاس 0 تا 100 امتیازی (0 نشان دهنده بدون درد)، برآورد شد؛ ورزش توانست درد را معادل 12 امتیاز کاهش دهد (95% CI؛ 10 تا 15 امتیاز). شواهدی با کیفیت متوسط از 44 کارآزمایی (3913 شرکت‌کننده) نشان داد که ورزش باعث بهبود عملکرد فیزیکی (SMD؛ 0.52-؛ 95% CI؛ 0.39- تا -0.64) بلافاصله پس از درمان شد. عملکرد فیزیکی در گروه کنترل در یک مقیاس 0 تا 100 امتیازی، 38 امتیاز برآورد شد (0 نشان دهنده عدم از دست دادن عملکرد فیزیکی) بود؛ ورزش توانست عملکرد فیزیکی را معادل 10 امتیاز بهبود بخشد (95% CI؛ 8 تا 13 امتیاز). شواهدی با کیفیت بالا از 13 مطالعه (1073 شرکت‌کننده) نشان داد که ورزش کیفیت زندگی (SMD؛ 0.28؛ 95% CI؛ 0.15 تا 0.40) را بلافاصله پس از درمان بهبود می‌بخشد. کیفیت زندگی در یک مقیاس 0 تا 100 امتیازی (100 نشان دهنده بهترین کیفیت زندگی) در گروه کنترل 43 امتیاز برآورد شد؛ ورزش توانست کیفیت زندگی را معادل 4 امتیاز (95% CI؛ 2 تا 5 امتیاز) بهبود بخشد.
شواهدی با کیفیت بالا از 45 مطالعه (4607 شرکت‌کننده) احتمال خروج از گروه ورزش (نرخ رویداد 14%) را در مقایسه با گروه کنترل (نرخ رویداد 15%) نشان داد، و این تفاوت معنی‌دار نبود: نسبت شانس (OR): 0.93 (95% CI؛ 0.75 تا 1.15). هشت مطالعه عوارض جانبی را گزارش کردند، که همگی مربوط به افزایش درد زانو یا کمردرد ناشی از مداخله ورزشی بود. هیچ مطالعه‌‌ای وقوع عارضه جانبی جدی را گزارش نکرد.
علاوه بر این، 12 مطالعه داده‌های پایداری تاثیر مداخله را دو تا شش ماه پس از درمان روی 1468 شرکت‌کننده برای درد زانو و در 1279 (10 مطالعه) شرکت‌کننده برای عملکرد فیزیکی ارائه کردند. این مطالعات، پایدار ماندن تاثیر درمان را برای درد (SMD؛ 0.24-؛ 95% CI؛ 0.35- تا 0.14-) با کاهشی معادل 6 (3 تا 9) امتیاز در مقیاس 0 تا 100 نقطه‌ای و عملکرد فیزیکی (SMD؛ 0.15-؛ 95% CI؛ 0.26- تا 0.04-)، با بهبودی معادل 3 (1 تا 5) امتیاز در مقیاس 0 تا 100 امتیازی، نشان دادند.
تنوع قابل‌توجهی بین مطالعات وارد شده میان شرکت‌کنندگان، طول دوره نشانه‌ها، مداخلات ورزشی ارزیابی شده و جنبه‌های مهم متدولوژی (methodology) مطالعه مشاهده شد. برنامه‌های ارائه شده به صورت انفرادی، در مقایسه با برنامه‌های ورزشی انجام شده در کلاس یا برنامه‌های خانگی، منجر به کاهش بیشتر درد و بهبود عملکرد فیزیکی می‌شوند؛ با این حال، ناهمگونی بین-مطالعه در زیر گروه ارائه درمان به صورت فردی مشخص شد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.