اسپاسم، که شامل افزایش تون عضلات است، رایجترین مشکل حرکتی است که در کودکان مبتلا به فلج مغزی دیده میشود. باکلوفن دارویی است که به منظور کاهش تون غیر-طبیعی عضلانی، روی گیرندههای مغز و نخاع عمل میکند. سالهای زیادی است که این دارو به صورت خوراکی استفاده شده است. از جمله معایب مصرف خوراکی باکلوفن آن است که فقط مقدار کمی از دارو، پیش از آنکه اثر خود را اعمال کند، از سد خونی-مغزی عبور میکند، و این که دوز مصرفی آن نیز به دلیل وقوع اثر ناخواسته آرامبخشی بیش از حد، محدود میشود. تزریق باکلوفن به داخل مایع اطراف طناب نخاعی بر این مشکلات غلبه میکند. این روش، درمان باکلوفن داخل-نخاعی نامیده میشود و از طریق قرار دادن یک پمپ زیر پوست که به یک کاتتر متصل است، وارد غشای پوشش نخاع شده و باکلوفن را بهطور مستقیم به مایع اطراف طناب نخاعی و مغز وارد میکند.
این مرور نتیجه میگیرد که شواهد کمی از مطالعات انجام شده تا به امروز وجود دارد که نشان میدهد باکلوفن داخل-نخاعی یک درمان موثر برای کاهش اسپاسم در کودکان مبتلا به فلج مغزی در کوتاه-مدت است. تاثیر باکلوفن داخل-نخاعی بر اسپاسم در کودکان مبتلا به فلج مغزی در درازمدت، چندان مشخص نیست.
دو مطالعه کوتاه-مدت (که توسط یک گروه از محققین انجام شدند) کاهش اسپاسم را نشان میدهند، اما یک مطالعه منفرد و طولانی-مدتتر حداقل شواهدی را برای کاهش اسپاسم با استفاده از باکلوفن داخل-نخاعی به دست آورد. دو مطالعه کوتاه-مدت دیگر کاهش اسپاسم را با استفاده از باکلوفن داخل-نخاعی نشان دادند، اما نویسندگان از روشهای نامناسبی برای آنالیز دادهها استفاده کردند، بنابراین مشخص نیست که این نتایج معتبر هستند یا خیر. همه این مطالعات تعداد کمی شرکتکننده داشتند، بنابراین نتایج به دست آمده چندان قابل اطمینان نیستند.
این تحقیق همچنین شواهدی را از یک مطالعه کوتاه-مدت و یک مطالعه طولانی-مدتتر (دوباره توسط یک گروه از محققین انجام شدند) ارائه میدهد که باکلوفن داخل-نخاعی منجر به ارتقای بهبودی در راحتی، سهولت مراقبت و برخی از جنبههای کیفیت زندگی در کودکان مبتلا به فلج مغزی میشود. با این حال، نتایج مطالعه طولانی-مدتتر ممکن است تحت تاثیر این موضوع قرار گرفته باشند که هم شرکتکنندگان و هم محققان از اینکه در گروه درمان قرار گرفتهاند یا در گروه کنترل، اطلاع داشتهاند. همین مطالعه نشان داد که باکلوفن داخل-نخاعی، عملکرد حرکتی درشت را در کودکان مبتلا به فلج مغزی کمی بهبود میبخشد، اما باز هم، ممکن است این نتایج تحت تاثیر روشهایی قرار گرفته باشند که در این مطالعه استفاده شدند.
به شواهد بیشتری در مورد اثربخشی باکلوفن داخل-نخاعی در درمان اسپاسم از دیگر محققین برای تائید این نتایج نیاز است.
شواهد کمی از کارآزماییهای تصادفیسازی شده کنترل شده کوتاه-مدت در مورد پیامدهای بیخطری و اقتصادی این درمان، زمانی که درمان طولانی-مدت از طریق دستگاه کاشتهشده انجام میشود، وجود دارد. به همین دلایل، نمیتوانیم نتیجهگیری کنیم که پس از درمان، نیاز به اعمال جراحی ارتوپدی در کودکان تحت درمان با استفاده از باکلوفن داخل-نخاعی تغییر میکند یا خیر.
شواهد کوتاه-مدت محدودی وجود دارد که باکلوفن داخل-نخاعی یک درمان موثر برای کاهش اسپاسم در مبتلا به کودکان فلج مغزی است. درباره تاثیر باکلوفن داخل-نخاعی بر پیامدهای طولانی-مدت اسپاسم، اطمینان کمتری وجود دارد.
به دلیل حجم نمونه کوچک مطالعات و مسائل روششناسی در برخی مطالعات، اعتبار شواهد مربوط به اثربخشی باکلوفن داخل-نخاعی در درمان اسپاسم در کودکان مبتلا به فلج مغزی از مطالعات مورد بررسی محدود شده است.
اسپاسم، یک اختلال در حوزه عملکرد و ساختار بدن به حساب میآید. برای تعیین اینکه درمان باکلوفن داخل-نخاعی موثر است یا خیر، باید به زمینه وسیعتری نیز توجه شود. هدف از درمان ممکن است، برای مثال، بهبود عملکرد حرکتی درشت، افزایش مشارکت در سطح نقش اجتماعی، بهبود راحتی، بهبود سهولت مراقبت توسط دیگران یا بهبود کیفیت کلی زندگی فرد باشد. باکلوفن داخل-نخاعی ممکن است عملکرد حرکتی درشت را در کودکان مبتلا به فلج مغزی بهبود بخشد، اما شواهد قابل اعتمادتری برای تعیین این مورد نیاز است. شواهدی وجود دارد که باکلوفن داخل-نخاعی سهولت مراقبت و راحتی و کیفیت زندگی افراد دریافتکننده آن را بهبود میبخشد، اما محدود بودن حجم نمونه و مسائل روششناسی در مطالعات به این معنی است که این نتایج باید با احتیاط تفسیر شوند.
به شواهد بیشتری مبنی بر اثربخشی باکلوفن داخل-نخاعی برای درمان اسپاسم، افزایش عملکرد حرکتی درشت و بهبود راحتی، سهولت مراقبت و کیفیت زندگی از دیگر محققین برای تائید این نتایج مورد نیاز است.
مدت کوتاه مطالعات کنترلشده موجود در این مرور، امکان بررسی سوالاتی را همچون نیاز بعدی به جراحی ارتوپدی در کودکان دریافتکننده باکلوفن داخل-نخاعی، یا بیخطری (safety) و پیامدهای اقتصادی درمان با باکلوفن داخل-نخاعی در طولانیمدت از طریق یک دستگاه کاشتهشده، نمیدهد. مطالعات کنترلشده مناسبترین نوع مطالعه برای پاسخ دادن به این پرسش نیستند، مطالعات کوهورت ممکن است در این زمینه مناسبتر باشند.
فلج مغزی نوعی اختلال حرکتی و وضعیت بدنی ناشی از یک ضایعه غیر-پیشرونده در مغز در حال رشد است. انقباض عضلانی یا اسپاسم، یک اختلال افزایش تون عضلانی (muscle tone) است که شایعترین مشکل حرکتی بوده و با محدودیت فعالیت با درجات مختلف در تحرک و مراقبت از خود همراه است.
باکلوفن (baclofen) خوراکی، که یک آگونیست گاما-آمینوبوتیریک اسید (gamma-aminobutyric acid; GABA) است، در برخی مواقع به صورت خوراکی برای درمان اسپاسم استفاده میشود، اما استفاده از آن، اثرات متفاوتی بر اسپاسم داشته و به دلیل اثرات ناخواسته آرامبخشی (sedation) بیش از حد، دوز مصرفی آن محدود میشود. باکلوفن داخل-نخاعی، با استفاده از کسر مشابه دوز خوراکی، غلظت موضعی بالاتری را در مایع مغزی-نخاعی تولید کرده و از ایجاد اثر آرامبخشی بیش از حد آن نیز جلوگیری میکند.
تعیین این که باکلوفن داخل-نخاعی درمان موثری برای اسپاسم در کودکان مبتلا به فلج مغزی محسوب میشود یا خیر.
در بانکهای اطلاعاتی CENTRAL؛ MEDLINE؛ EMBASE و CINAHL به جستوجو پرداختیم، در خلاصه مقالات کنفرانسهای اخیر جستوجوی دستی انجام دادیم، و با محققان در این زمینه و شرکتهای داروسازی و کمپانیهای تحویل دارو ارتباط برقرار کردیم.
مطالعاتی را وارد کردیم که به مقایسه تاثیر درمان باکلوفن داخل-نخاعی بر اسپاسم، عملکرد حرکتی درشت (gross) یا دیگر زمینههای عملکردی با گروه کنترل پرداختند.
دو نویسنده، مطالعات را انتخاب کرده، دو نویسنده دادهها را استخراج کرده و دو نویسنده کیفیت روششناسی مطالعات وارد شده را ارزیابی کردند.
شش مطالعه معیارهای ورود را به مطالعه داشتند. دادههای به دست آمده برای انجام متاآنالیز (meta-analysis) مناسب نبودند؛ خلاصه کیفی را برای آنها کامل کردهایم.
تمام مطالعات در برخی از جنبههای روششناسی در معرض خطر بالا یا نامشخص سوگیری (bias) قرار داشتند.
پنج مورد از شش مطالعه، دادههای گردآوری شده را در فاز تصادفیسازی و کنترل شده مطالعه گزارش دادند. مطالعه ششم، نتایج کافی را برای تعیین تاثیر باکلوفن داخل-نخاعی در برابر دارونما ارائه نکرد. در چهار مورد از این پنج مطالعه، از پونکسیون کمری (lumbar puncture) یا دیگر روشهای کوتاه-مدت برای تجویز باکلوفن داخل-نخاعی استفاده شد. یک مطالعه نیز اثربخشی پمپهای باکلوفن داخل-نخاعی قابل کاشت را در مدت شش ماه ارزیابی کرد.
در چهار مطالعه کوتاه-مدت نشان داده شد که درمان باکلوفن داخل-نخاعی، اسپاسم را در کودکان مبتلا به فلج مغزی کاهش میدهد. با این حال دو مطالعه از تکنیکهای نامناسبی برای تجزیهوتحلیل آماری نتایج استفاده کردند. یک مطالعه طولانی-مدتتر، حداقل کاهش اسپاسم را، با استفاده از درمان باکلوفن داخل-نخاعی نشان داد.
یکی از مطالعات کوتاه-مدت و یک مطالعه طولانی-مدتتر، بهبودی را در راحتی و سهولت مراقبت از بیمار نشان دادند. مطالعه طولانی-مدتتر، بهبود اندکی را در عملکرد حرکتی درشت (gross) و همچنین در برخی از حوزههای کیفیت زندگی مرتبط با سلامت نشان داد.
به دلیل مسائل روششناسی، احتیاط در تفسیر یافتههای همه مطالعات در مرور لازم است. به ویژه، با توجه به عدم استفاده از دارونما در گروه کنترل و عدم وجود کورسازی مداخله پس از تصادفیسازی هم برای شرکتکنندگان و هم برای محققان، مطالعه طولانی-مدت در معرض خطر بالای سوگیری در متدولوژی قرار داشت.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.