پیشینه
میزان مصرف چای سبز (گیاه کاملیا سیننسیس (Camellia sinensis) در سراسر جهان بسیار زیاد است، و حاوی پلی‌فنول‌هایی با فعالیت آنتی‌اکسیدانی قوی است که می‌توانند مانع از تشکیل رادیکال‌های آزادی شوند که ممکن است به آسیب و مرگ سلول بی‌انجامند. بنابراین، طبق نظریه‌ای که در چندین مطالعه در جمعیت انسانی مورد آزمایش قرار گرفته و ارتباط بین مصرف چای سبز و سرطان را مورد بررسی قرار دادند، پیشنهاد شده که چای سبز ممکن است خطر ابتلا را به سرطان کاهش دهد.
هدف مطالعه مروری
ارتباط میان مصرف چای سبز و خطر ابتلا به سرطان را در مطالعات اپیدمیولوژیک ارزیابی کردیم.
یافته‌های اصلی
تعداد 142 مطالعه را با حضور بیش از 1.1 میلیون شرکت‌کننده وارد کردیم، که به بررسی ارتباط میان مصرف چای سبز و ابتلا به سرطان‌های دستگاه گوارش و دستگاه تناسلی زنانه، پستان، پروستات، کلیه و مجاری ادراری، نازوفارنکس، ریه، خون، پوست، تیروئید و مغز پرداختند. اغلب مطالعات از لحاظ روش انجام، از كيفيت متوسط تا بالایی برخوردار بودند. به‌طور کلی، شواهد به دست آمده از مطالعات مبنی بر اینکه مصرف چای سبز خطر ابتلا به سرطان را کاهش می‌دهد یا خیر، متناقض و ناسازگار بود.
برخی از مطالعات تاثیر مفیدی را بر خطر ابتلا به سرطان نشان دادند، در حالی که مطالعات دیگر به هیچ تاثیری اشاره نکردند، و حتی افزایش خطر ابتلا به سرطان را پیشنهاد کردند. به خصوص، نتایج حاصل از مطالعات تجربی نشان داد که مکمل عصاره چای سبز باعث کاهش خطر ابتلا به سرطان پروستات می‌شود، اما خطر ابتلا را به سرطان‌های زنان افزایش می‌دهد. در مورد سرطان پوست غیر-ملانوم هیچ تفاوتی در موارد ابتلا به سرطان وجود نداشت. به نظر می‌رسد که مکمل چای سبز در مقایسه با دارونما (placebo) کیفیت زندگی را اندکی بهبود می‌بخشد، اگرچه با عوارض جانبی متعددی از جمله اختلالات دستگاه گوارش، افزایش سطح آنزیم‌های کبدی، و به ندرت، بی‌خوابی، افزایش فشار خون و واکنش‌های پوستی، همراه بود.
در مطالعات غیر-تجربی، برای مقایسه افرادی که بیشترین مقدار چای سبز را مصرف می‌کنند با کسانی که در پائین‌ترین گروه مصرف قرار دارند، نشانه کمتری را از وقوع موارد جدید ابتلا به انواع کلی سرطان مشاهده کردیم، در حالی که هیچ تفاوتی در وقوع موارد مهلک و کشنده دیده نشد. با این حال، با توجه به نوع سرطان و طراحی مطالعه، نتایج متناقض و ناسازگار بودند.
نتیجه‌گیری‌ها چه هستند؟
تاثیر مفید مصرف چای سبز در پیشگیری از بروز سرطان تاکنون اثبات نشده است. به دلیل وجود عوارض جانبی احتمالی با مصرف دوز بالای مکمل عصاره چای سبز، احتیاط در مصرف آن لازم است.
به‌طور کلی، یافته‌های به دست آمده از مطالعات اپیدمیولوژیکی تجربی و غیر-تجربی، نتایج متناقض و ناسازگاری را به همراه داشتند، بنابراین شواهد محدودی در مورد تاثیر مفید مصرف چای سبز بر خطر کلی ابتلا به سرطان یا بر سرطان نواحی خاصی از بدن وجود داشت.
شواهد مربوط به تاثیر مفید چای سبز بر برخی از نواحی مبتلا به سرطان، برگرفته از RCTها و از مطالعات مورد-شاهدی هستند، اما محدودیت‌های روش‌شناسی آنها، از جمله تعداد اندک و حجم نمونه پائین مطالعات، و تناقض و ناسازگاری در نتایج به دست آمده از مطالعات کوهورت، تفسیر تخمین‌های RR را محدود می‌سازد. این مطالعات همچنین حاکی از وقوع چندین عارضه جانبی مرتبط با مصرف زیاد چای سبز هستند. علاوه بر این، از آنجا که اکثر مطالعات واردشده در جمعیت‌های آسیایی با مصرف زیاد چای سبز انجام شدند، تعمیم‌پذیری این یافته‌ها به جمعیت‌های دیگر محدود می‌شود. برای نتیجه‌گیری در مورد تاثیرات مفید احتمالی مصرف چای سبز بر خطر ابتلا به سرطان، انجام RCTهایی با توان کافی که به خوبی انجام شده باشند، مورد نیاز هستند.
این مرور، یک به‌روزرسانی از مرور قبلا منتشر شده در بانک اطلاعاتی مرورهای سیستماتیک کاکرین (2009، شماره 3) است. چای یکی از رایج‌ترین نوشیدنی‌ها در سراسر جهان به شمار می‌آید. چای‌های به دست آمده از گیاه کاملیا سیننسیس (Camellia sinensis) را می‌توان به چای سبز، سیاه و اولانگ (oolong) دسته‌بندی کرد، و عادات نوشیدنی از نظر فرهنگی متفاوت است. C sinensis حاوی پلی‌فنول‌ها، زیر-گروهی از کاتچین‌ها (catechins)، به حساب می‌آید. کاتچین‌ها آنتی‌اکسیدان‌های قوی هستند، و مطالعات آزمایشگاهی نشان داده‌اند که این ترکیبات ممکن است تکثیر سلول‌های سرطانی را مهار کنند. برخی از مطالعات اپیدمیولوژیک تجربی و غیر-تجربی حاکی از آن هستند که چای سبز ممکن است دارای اثرات پیشگیرانه از سرطان باشد.
ارزیابی ارتباط احتمالی میان مصرف چای سبز و خطر بروز سرطان و مرگ‌ومیر به عنوان پیامدهای اولیه، و داده‌های مربوط به بی‌خطری (safety) و کیفیت زندگی به عنوان پیامدهای ثانویه.
تا ژانویه 2019، به جست‌وجوی مطالعات واجد شرایط در CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase؛ ClinicalTrials.gov؛ و فهرست منابع مرورهای قبلی و مطالعات وارد شده پرداختیم.
همه مطالعات اپیدمیولوژیک، تجربی (یعنی کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs)) و غیر-تجربی (مطالعات غیر-تصادفی‌سازی شده، یعنی مطالعات مشاهده‌ای با هر دو طراحی کوهورت و مورد-شاهدی) را وارد کردیم که ارتباط مصرف چای سبز و خطر سرطان یا کیفیت زندگی، یا هر دو، را بررسی کردند.
دو یا چند نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم معیارهای انتخاب مطالعه را اعمال کرده، داده‌ها را استخراج و کیفیت روش‌شناسی مطالعات را ارزیابی کردند. نتایج را با توجه به تشخیص نوع سرطان خلاصه کردیم.
در این به‌روزرسانی مرور، در کل 142 مطالعه تکمیل شده (11 مطالعه تجربی و 131 مطالعه غیر-تجربی) و دو مطالعه در حال انجام را وارد کردیم. تعداد 10 مطالعه تجربی و 85 مطالعه غیر-تجربی بیشتر نسبت به مطالعات وارد شده در نسخه قبلی این مرور به دست آمدند.
یازده مطالعه تجربی در مجموع 1795 شرکت‌کننده را برای دریافت عصاره چای سبز یا دارونما (placebo) اختصاص دادند، همه مطالعات کیفیت کلی روش‌شناسی بالایی را در ارزیابی «خطر سوگیری (bias)» نشان دادند. در مورد بروز سرطان پروستات، بر اساس سه مطالعه که شامل 201 شرکت‌کننده بودند، خلاصه خطر نسبی (RR) در شرکت‌کنندگان مصرف‌کننده چای سبز مکمل معادل 0.50 (95% فاصله اطمینان (CI): 0.18 تا 1.36) (شواهد با قطعیت پائین) گزارش شد. خلاصه RR برای سرطان زنان، 1.50 (95% CI؛ 0.41 تا 5.48؛ 2 مطالعه، 1157 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین) بود. هیچ شواهدی در مورد تاثیر آن بر سرطان پوست غیر-ملانوم به دست نیامد (خلاصه RR؛ 1.00؛ 95% CI؛ 0.06 تا 15.92؛ 1 مطالعه، 1075 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین). علاوه بر این، عوارض جانبی ناشی از مصرف عصاره چای سبز که گزارش شد، عبارت بودند از اختلالات دستگاه گوارش، بالا رفتن سطح آنزیم‌های کبدی و، به ندرت، بی‌خوابی، افزایش فشار خون و واکنش‌های پوستی/زیر-پوستی. بر اساس نتایج سه مطالعه تجربی، مصرف عصاره چای سبز در مقایسه با دارونما باعث بهبود جزئی در کیفیت زندگی شد.
در مطالعات غیر-تجربی، بیش از 1,100,000 شرکت‌کننده را از 46 مطالعه کوهورت و 85 مطالعه مورد-شاهدی وارد کردیم که بر اساس ارزیابی «خطر سوگیری» در مقیاس نیوکاسل-اتاوا (Newcastle-Ottawa Scale) به‌طور متوسط از کیفیت روش‌شناسی متوسط تا بالایی برخوردار بودند. بر اساس نتایج سه مطالعه که شامل 52,479 شرکت‌کننده بودند، هنگام مقایسه بالاترین میزان مصرف چای سبز با کمترین میزان مصرف آن، در کل میزان بروز کمتر سرطان را مشاهده کردیم (خلاصه RR؛ 0.83؛ 95% CI؛ 0.65 تا 1.07) (شواهد با قطعیت پائین). در مقابل، بر اساس یافته‌های هشت مطالعه و 504,366 شرکت‌کننده، هیچ ارتباطی را بین مصرف چای سبز و مرگ‌ومیر مرتبط با سرطان نیافتیم (RR خلاصه: 0.99؛ 95% CI؛ 0.91 تا 1.07) (شواهد با قطعیت پائین).
برای بیشتر سرطان‌های مربوط به نواحی خاصی از بدن، کاهش RR را در بالاترین گروه مصرف‌کننده چای سبز در مقایسه با کمترین گروه مصرف‌کننده آن مشاهده کردیم. پس از طبقه‌بندی تجزیه‌وتحلیل‌ها بر اساس طراحی مطالعه، برای برخی از نواحی مبتلا به سرطان نتایج شدیدا متضادی را پیدا کردیم: سرطان مری، پروستات و مجاری ادراری، و لوکمی، افزایش RR را در مطالعات کوهورت و کاهش RR یا عدم تفاوت را در مطالعات مورد-شاهدی نشان دادند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.