موضوع چیست؟
انتظار میرود تغذیه با شیر مادر نیازهای نوزاد را در ماههای اولیه زندگی تامین کند. با این حال، اگر مادر سوءتغذیه داشته باشد، ممکن است نوزاد تمام مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت نکند. ویتامین A برای ایمنی بدن و کمک به سالم ماندن نوزاد مهم است، بنابراین اگر مادر ویتامین A کافی را در رژیم غذایی خود دریافت نکند، نوزاد همچنین ممکن است شیر مادر را به میزان کافی دریافت نکند.
چرا این موضوع مهم است؟
در مناطقی که کمبود ویتامین A یکی از نگرانیهای بهداشت عمومی است، مصرف ویتامین A در رژیم غذایی مادر ممکن است برای برآوردن نیازهای تغذیهای مادر یا نوزادی که با شیر مادر تغذیه میشود، به دلیل غلظت کم در شیر مادر کافی نباشد. مطالعات زیادی برای رفع این نگرانی در کشورهایی که کمبود ویتامین A در آنها شایع است انجام شده است.
ما چه شواهدی به دست آوردیم؟
ما 14 کارآزمایی را مرور کردیم. به طور کلی مشخص شد که شواهد از کیفیت پائینی برخوردارند. در این مطالعات مادرانی حضور داشتند که درون شش هفته اول پس از زایمان ویتامین A دریافت میکردند یا دریافت نمیکردند، یا دوز بالای ویتامین A را با دوز پائین مقایسه میکردند. مرور ما سلامت کلی مادران و نوزادان آنها، عوارض جانبی و سطوح رتینول، که محصول جانبی ویتامین A در شیر مادر است، پرداخت. هیچ تغییری در تعداد مادران یا نوزادانی که فوت کردند یا حالشان خوب نبوده است، وجود نداشت. مادران و نوزادان آنها عوارض جانبی را تجربه نکردند. شواهدی مبنی بر بهبود مقادیر رتینول در شیر مادر وجود داشت.
این یافتهها چه معنایی دارند؟
به طور خلاصه ، اگرچه ویتامین A اضافی که به مادر داده میشود ممکن است کمی این ماده مغذی را در شیر مادر بهبود بخشد، اما احتمالا تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در مرگومیر مادر یا نوزاد ایجاد میکند. این ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در عوارض جانبی برای مادر یا نوزاد ایجاد کند.
شواهدی حاکی از مزیت به نفع تاثیر مصرف دوزهای مختلف از مکمل ویتامین A در مادران پس از زایمان، در مقایسه با سایر دوزها یا دارونما، بر مورتالیتی و موربیدیتی مادر و شیرخوار وجود نداشت. اگرچه غلظت رتینول شیر مادر با مصرف مکمل بهبود مییابد، اما مزایای سلامتی را برای زنان یا نوزادان به دنبال ندارد. مطالعات کمی، مورتالیتی و موربیدیتی مادران و نوزادان را گزارش دادهاند. مطالعات آینده باید شامل این پیامدهای مهم باشند.
در مناطقی که کمبود ویتامین A (یا vitamin A deficiency; VAD) یک معضل سلامت عمومی است، میزان ویتامین A دریافتی مادر از طریق رژیم غذایی ممکن است برای تامین نیازهای تغذیهای مادر یا شیرخواری که از شیر مادر با سطوح پائین رتینول (retinol) تغذیه میکند، کافی نباشد.
ارزیابی تاثیرات استفاده از مکمل ویتامین A در زنان، پس از زایمان، بر سلامت مادر و شیرخوار.
ما پایگاه ثبت کارآزماییهای گروه بارداری و زایمان در کاکرین (Cochrane Pregnancy and Childbirth Group's Trials Register) (تا 8 فوریه 2016)، LILACS (از 1982 تا دسامبر 2015)، Web of Science (از 1945 تا دسامبر 2015) و فهرست منابع مقالات بازیابی شده را جستوجو کردیم.
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) یا کارآزماییهای خوشهای-تصادفیسازی شده که به ارزیابی تاثیرات استفاده از مکمل ویتامین A در زنان پس از زایمان، بر سلامت مادر و شیرخوار (موربیدیتی، مورتالیتی و وضعیت تغذیهای ویتامین A) میپرداختند برای این مرور انتخاب شدند.
دو نویسنده مرور بهطور مستقل از هم کارآزماییها را از نظر شرایط ورود به این مرور ارزیابی کردند، دادهها را استخراج و خطر سوگیری (bias) را ارزیابی کردند و همچنین، دقت مطالعات را تعیین کردند. با استفاده از رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) به ارزیابی کیفیت شواهد پرداختیم.
چهارده کارآزمایی، عمدتا با خطر پائین یا نامشخص سوگیری، با مجموع 25,758 زوج مادر و شیرخوار شرکتکننده وارد مرور شدند. بررسی تاثیر مصرف مکمل در قالب مقایسه مصرف تکدوز (single)، روزانه دو دوز (double)، یا دوز بالای (high dose) ویتامین A (200,000 تا 400,000 واحد بینالمللی (IU)) یا مصرف روزانه 7.8 میلیگرم بتا-کاروتن (beta-carotene) در برابر دارونما (placebo)، عدم درمان یا سایر مکملها (نظیر آهن) بود یا تاثیر مصرف ویتامین A در دو دوز بالا (400,000 IU) در برابر دوز پائین (200,000 IU)، با هم مقایسه شده بودند. در همه کارآزماییها، عمده شیرخواران تا شش ماهگی حداقل تا حدی از شیر مادر تغذیه کرده بودند.
مصرف مکمل (ویتامین A به شکل رتینول، محلول در آب یا بتا-کاروتن) با دوز 200,000 تا 400,000 IU در برابر کنترل کننده (دارونما یا عدم درمان)
مادر : ما شواهدی را که نشان دهد مصرف ویتامین A میزان مرگومیر مادران را پس از 12 ماه کاهش میدهد، پیدا نکردیم (نسبت خطر (HR): 1.01؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.44 تا 2.21؛ 8577 شرکتکننده؛ 1 RCT؛ شواهد با کیفیت متوسط). همین تاثیرات در شش ماه قطعیت کمتری داشت (خطر نسبی (RR): 0.50؛ 95% CI؛ 0.09 تا 2.71؛ 564 شرکتکننده؛ 1 RCT؛ شواهد با کیفیت پائین). به دلیل کیفیت بسیار پائین شواهد (1 RCT؛ 50 شرکتکننده)، تاثیر مصرف مکمل بر موربیدیتی مادر (نظیر اسهال، عفونتهای تنفسی و تب) نامطمئن بود. شواهدی که نشان دهد ویتامین A باعث افزایش دردهای شکمی میشود، کافی نبود (RR: 1.28؛ 95% CI؛ 0.95 تا 1.73؛ 786 شرکتکننده؛ 1 RCT؛ شواهد با کیفیت پائین). شواهدی با کیفیت پائین نشان میداد که مصرف مکمل ویتامین A موجب افزایش رتینول شیر مادر تا 0.20 میکرومول/لیتر در سه تا سه و نیم ماهگی میشود (تفاوت میانگین (MD)؛ 0.20 میکرومول/لیتر؛ 95% CI؛ 0.08 تا 0.31؛ 837 شرکتکننده؛ 6 RCT).
نوزاد : شواهدی مبنی بر آنکه مصرف مکمل ویتامین A باعث کاهش مورتالیتی شیرخوار از دو تا 12 ماهگی میشود، یافت نشد (RR: 1.08؛ 95% CI؛ 0.77 تا 1.52؛ 6090 شرکتکننده؛ 5 RCT؛ شواهد با کیفیت پائین). تاثیرات مصرف مکمل بر موربیدیتی (نظیر گاستروانتریت (gastroenteritis) در سه ماهگی) نامطمئن بود (RR: 6.03؛ 95% CI؛ 0.30 تا 121.82؛ 84 شرکتکننده؛ 1 RCT؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین). شواهدی با کیفیت پائین در مورد تاثیر مصرف مکمل بر پیامدهای جانبی در شیرخوار (نظیر برجستگی فونتانلها (bulging fontanelle) در 24 تا 48 ساعت) وجود داشت (RR: 2.00؛ 95% CI؛ 0.61 تا 6.55؛ 444 شرکتکننده؛ 1 RCT).
مصرف مکمل (ویتامین A به شکل رتینول) با دوز 400,000 IU در برابر دوز 200,000 IU
سه کارآزمایی (1312 شرکتکننده) برای این مقایسه استفاده شدند. هیچ یک از این مطالعات مورتالیتی، موربیدیتی مادر یا مورتالیتی شیرخوار را ارزیابی نکرده بودند. یافتههای یک مطالعه نشان داد که ممکن است بین دوزهای مصرفی (اسهال، بیماریهای تنفسی و بیماریهای تبدار) تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در موربیدیتی نوزادی وجود داشته باشد (312 شرکتکننده، دادهها تجمیع نشدهاند). با توجه به محدودیت دادهها، امکان هیچ گونه نتیجهگیری قطعی در مورد تاثیر مکملها بر عوارض جانبی در مادر و شیرخوار وجود نداشت. همچنین به دلیل محدودیت اطلاعات در دسترس، تاثیر مکملها بر میزان رتینول موجود در شیر مادر نیز نامطمئن بود.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.