پیشینه
کاتتر ورید مرکزی (central venous catheter; CVC)، لولهای است که درون یک سیاهرگ بزرگ قرار داده میشود تا مایعات یا داروها دریافت شود. قرار دادن CVC، خطر تشکیل لختههای خونی را در افراد مبتلا به سرطان افزایش میدهد. این مرور، اثربخشی و ایمنی عوامل رقیق کننده خون (آنتیکوآگولانتها) را در افراد مبتلا به سرطان و دارای CVC ارزیابی کرده بود.
ویژگیهای مطالعه
منابع علمی را به دنبال مطالعات بررسی کننده آنتیکوآگولانتها در افراد مبتلا به سرطان و دارای CVC جستوجو کردیم. شواهد تا 14 می 2018 بهروز است.
نتایج کلیدی
ما 13 کارآزمایی را با 3420 فرد مبتلا به سرطان و دارای CVC وارد کردیم. اغلب کارآزماییها شامل افراد دچار انواع و درجات مختلف سرطان بودند. هفت مطالعه، رقیق کنندههای خون تزریقی را با عدم استفاده از آنتیکوآگولاسیون، شش مطالعه قرصهای رقیق کننده خون را با عدم استفاده از آنتیکوآگولاسیون و سه مطالعه رقیق کنندههای خون تزریقی را با قرصهای رقیق کننده خون مقایسه کرده بودند. رقیق کنندههای خون تزریقی با در نظر گرفتن افراد مبتلا به سرطان و دارای CVC، احتمالا خطر لختههای خونی مرتبط با CVC را در قیاس با عدم استفاده از آنتیکوآگولاسیون کاهش میدهد و احتمالا خطر ترومبوسیتوپنی (سطوح پائین پلاکتها در خون که موجب خونریزی درون بافتها میشود) را در مقایسه با قرصهای رقیق کننده خون افزایش میدهد.
قطعیت شواهد
هنگام مقایسه رقیق کنندههای خون تزریقی با عدم استفاده از آنتیکوآگولاسیون، قطعیت شواهد را برای تشکیل لخته خونی در محل کاتتر متوسط، برای مرگومیر، عفونت در محل کاتتر و خونریزی کم پائین و برای خونریزی زیاد بسیار پائین ارزیابی کردیم.
هنگام مقایسه قرصهای رقیق کننده خون با عدم استفاده از آنتیکوآگولاسیون، قطعیت شواهد را برای مرگومیر، خونریزی زیاد و کم، خروج زودرس کاتتر و عفونت در محل کاتتر، پائین و برای لخته خونی در محل کاتتر، بسیار پائین ارزیابی کردیم.
هنگام مقایسه رقیق کنندههای خون تزریقی با قرصهای رقیق کننده خون، قطعیت شواهد را برای مرگومیر و لختههای خونی در پاها، پائین و برای لخته خون در محل کاتتر، خونریزی زیاد و کم، بسیار پائین ارزیابی کردیم.
شواهد برای تاثیر LMWH بر مرگومیر و VTE مرتبط با کاتتر و تاثیر LMWH در مقایسه با VKA بر مرگومیر و VTE مرتبط با کاتتر، قطعی نبود. ما شواهدی را با قطعیت متوسط یافتیم که نشان میداد LMWH؛ VTE مرتبط با کاتتر را در قیاس با عدم LMWH کاهش میدهد. باید در تجویز آنتیکوآگولاسیون برای افراد مبتلا به سرطان دارای CVC، مزیت احتمالی کاهش عوارض ترومبوآمبولی را با مضرات احتمالی و بار (burden) آنتیکوآگولانتها موازنه کرد.
قرار دادن کاتتر ورید مرکزی (central venous catheter; CVC)، خطر ترومبوز را در افراد مبتلا به سرطان افزایش میدهد. ترومبوز اغلب خارج کردن CVC را ناگزیر میسازد که منجر به تاخیر در درمان و موربیدیتی و مورتالیتی مرتبط با ترومبوز میشود. این یک نسخه بهروز از مرور کاکرین منتشر شده در سال 2014 است.
ارزیابی اثربخشی و ایمنی آنتیکوآگولاسیون برای ترومبوپروفیلاکسی (thromboprophylaxis) در افراد مبتلا به سرطان دارای CVC.
یک جستوجوی جامع را در منابع علمی در می 2018 انجام دادیم که شامل جستوجوی الکترونیکی عمده در پایگاه ثبت مرکزی کارآزماییهای کنترل شده کاکرین (CENTRAL)؛ MEDLINE (Ovid) و Embase (Ovid)؛ جستوجوی دستی در خلاصه مقالات کنفرانسها؛ بررسی منابع مطالعات وارد شده؛ استفاده از ویژگی «استناد مرتبط» در PubMed بود. این نسخه بهروز از مرور سیستماتیک بر اساس یافتههای یک جستوجوی منابع علمی انجام شده در 14 می 2018 بود.
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) مربوط به ارزیابی مزایا و مضرات هپارین تجزیه نشده (unfractionated heparin; UFH)، هپارین با وزن مولکولی پائین (low-molecular-weight heparin; LMWH)، آنتاگونیستهای ویتامین K؛ (vitamin K antagonists; VKA) یا فونداپارینوکس (fondaparinux) یا مقایسه تاثیرات دو مورد از این آنتیکوآگولانتها در افراد مبتلا به سرطان دارای CVC.
با استفاده از یک فرم استاندارد شده، دادهها را استخراج و خطر سوگیری (bias) را ارزیابی کردیم. پیامدها شامل مورتالیتی به هر علتی، ترومبوآمبولی وریدی (venous thromboembolism; VTE) علامتدار مرتبط با کاتتر، آمبولی ریوی (pulmonary embolism; PE)، خونریزی زیاد، خونریزی کم، عفونت مرتبط با کاتتر، ترومبوسیتوپنی و کیفیت زندگی مرتبط با سلامت (HRQoL) بودند. قطعیت شواهد را برای هر پیامد با استفاده از سیستم درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی کردیم (Balshem 2011)
سیزده RCT (23 مقاله) معیارهای ورود برای ورود را داشتند. این کارآزماییها، 3420 شرکتکننده را به کار گرفته بودند. هفت کارآزمایی، LMWH را با عدم LMWH (شش مورد در بزرگسالان و یکی در کودکان)، شش کارآزمایی، VKA را با عدم VKA (پنج مورد در بزرگسالان و یکی در کودکان) و سه کارآزمایی، LMWH را با VKA در بزرگسالان مقایسه کرده بودند.
LMWH در برابر عدم LMWH
شش RCT (1537 شرکتکننده)، LMWH را با عدم LMWH در بزرگسالان مقایسه کرده بودند. متاآنالیز (meta-analyses) نشان داد که احتمالا LMWH در قیاس با عدم LMWH، بروز VTE علامتدار مرتبط با کاتتر را تا سه ماه پیگیری کاهش داده بود (خطر نسبی (RR): 0.43؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.22 تا 0.81؛ تفاوت خطر (RD): 38 کمتر در هر 1000؛ 95% CI؛ 13 کمتر تا 52 کمتر؛ شواهد با قطعیت متوسط). با این حال تجزیهوتحلیل، تاثیر مفید یا مضری را از LMWH بر مرگومیر طی سه ماه پیگیری (RR: 0.82؛ 95% CI؛ 0.53 تا 1.26؛ RD؛ 14 کمتر در 1000؛ 95% CI؛ 36 کمتر تا 20 بیشتر؛ شواهد با قطعیت پائین)، خونریزی زیاد (RR: 1.49؛ 95% CI؛ 0.06 تا 36.28؛ RD؛ 0 بیشتر در 1000؛ 95% CI؛ 1 کمتر تا 35 بیشتر؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین)، خونریزی کم (RR: 1.35؛ 95% CI؛ 0.62 تا 2.92؛ RD؛ 14 بیشتر در 1000؛ 95% CI؛ 16 کمتر تا 79 بیشتر؛ شواهد با قطعیت پائین) و ترومبوسیتوپنی (RR: 1.03؛ 95% CI؛ 0.80 تا 1.33؛ RD؛ 5 بیشتر در 1000؛ 95% CI؛ 35 کمتر تا 58 بیشتر؛ شواهد با قطعیت پائین) تایید یا رد نکرده بود.
VKA در برابر عدم VKA
پنج RCT (1599 شرکتکننده)، VKA را با دوز پائین با عدم VKA در بزرگسالان مقایسه کرده بودند. متاآنالیز، تاثیر مفید یا مضری را از VKA با دوز پائین در مقایسه با عدم VKA بر مرگومیر (RR: 0.99؛ 95% CI؛ 0.64 تا 1.55؛ RD؛ 1 کمتر در 1000؛ 95% CI؛ 34 کمتر تا 52 بیشتر؛ شواهد با قطعیت پائین)، VTE علامتدار مرتبط با کاتتر (RR: 0.61؛ 95% CI؛ 0.23 تا 1.64؛ RD؛ 31 کمتر در 1000؛ 95% CI؛ 62 کمتر تا 51 بیشتر؛ شواهد با قطعیت پائین)، خونریزی زیاد (RR: 7.14؛ 95% CI؛ 0.88 تا 57.78؛ RD؛ 12 بیشتر در 1000؛ 95% CI؛ 0 کمتر تا 110 بیشتر؛ شواهد با قطعیت پائین)، خونریزی کم (RR: 0.69؛ 95% CI؛ 0.38 تا 1.26؛ RD؛ 15 کمتر در 1000؛ 95% CI؛ 30 کمتر تا 13 بیشتر؛ شواهد با قطعیت پائین)، خروج زودهنگام کاتتر (RR: 0.30؛ 95% CI؛ 0.82 تا 2.24؛ RD؛ 29 کمتر در 1000؛ 95% CI؛ 114 کمتر تا 202 بیشتر؛ شواهد با قطعیت پائین) و عفونت مرتبط با کاتتر (RR: 1.17؛ 95% CI؛ 0.74 تا 1.85؛ RD؛ 71 بیشتر در 1000؛ 95% CI؛ 109 کمتر تا 356؛ شواهد با قطعیت پائین) تایید یا رد نکرده بود.
LMWH در برابر VKA
سه RCT (641 شرکتکننده)، LMWH را با VKA در بزرگسالان مقایسه کرده بودند. شواهد موجود، تاثیر مفید یا مضری را از LMWH نسبت به VKA بر مرگومیر (RR: 0.94؛ 95% CI؛ 0.56 تا 1.59؛ RD؛ 6 کمتر در 1000؛ 95% CI؛ 41 کمتر تا 56 بیشتر؛ شواهد با قطعیت پائین)، VTE علامتدار مرتبط با کاتتر (RR: 1.83؛ 95% CI؛ 0.44 تا 7.61؛ RD؛ 15 بیشتر در 1000؛ 95% CI؛ 10 کمتر تا 122 بیشتر؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین)،PE (RR: 1.70؛ 95% CI؛ 0.74 تا 3.92؛ RD؛ 35 بیشتر در 1000؛ 95% CI؛ 13 کمتر تا 144 بیشتر؛شواهد با قطعیت پائین)، خونریزی زیاد (RR: 3.11؛ 95% CI؛ 0.13 تا 73.11؛ RD؛ 2 بیشتر در 1000؛ 95% CI؛ 1 کمتر تا 72 بیشتر؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) یا خونریزی کم (RR: 0.95؛ 95% CI؛ 0.20 تا 4.61؛ RD؛ 1 کمتر در 1000؛ 95% CI؛ 21 کمتر تا 95 بیشتر؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) تایید یا رد نکرده بود. متاآنالیز نشان دهنده این بود که احتمالا LMWH، خطر ترومبوسیتوپنی را در قیاس با VKA در سه ماه پیگیری افزایش میدهد (RR: 1.69؛ 95% CI؛ 1.20 تا 2.39؛ RD؛ 149 بیشتر در 1000؛ 95% CI؛ 43 کمتر تا 300 بیشتر؛ شواهد با قطعیت متوسط).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.