افسردگی شدید یک بیماری روانی شدید است که با خلق‌وخوی پائین پایدار و غیرواکنشی و از دست دادن تمام علایق و لذت مشخص شده و معمولا با طیف وسیعی از نشانه‌ها مانند تغییر اشتها، اختلال خواب، خستگی، از دست دادن انرژی، تمرکز ضعیف، نشانه‌های سایکوموتور، احساس گناه بیش از حد و افکار بیمارگونه درباره مرگ‌ومیر همراه است. داروهای ضدافسردگی، اصلی‌ترین درمان را در افسردگی شدید متوسط تا شدید تشکیل می‌دهند. در طول 20 سال گذشته، مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) به تدریج به رایج‌ترین داروهای ضدافسردگی تجویز شده تبدیل شده‌اند. سیتالوپرام (citalopram)، یکی از اولین SSRIهای معرفی شده در بازار، مخلوطی از S-enantiomer و R-enantiomer است. در مرور حاضر، شواهد مربوط به اثربخشی، قابلیت پذیرش مداخله و تحمل‌پذیری سیتالوپرام را در مقایسه با دیگر داروهای ضدافسردگی در مرحله حاد درمان افسردگی شدید ارزیابی کردیم. سی و هفت کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (با بیش از 6000 شرکت‌کننده) وارد این مرور شدند. از نظر اثربخشی، سیتالوپرام موثرتر از دیگر ترکیبات مرجع مانند پاروکستین یا ریبوکستین بود، اما بدتر از اس‌سیتالوپرام ظاهر شد. از نظر عوارض جانبی، سیتالوپرام نسبت به داروهای ضدافسردگی قدیمی، مانند داروهای سه‌حلقه‌ای، بهتر تحمل شد. بر اساس این یافته‌ها، نتیجه می‌گیریم که پزشکان باید بر ملاحظات عملی یا بالینی مرتبط از جمله تفاوت در پروفایل‌های اثربخشی و عوارض جانبی داروها تمرکز کنند.
برخی تفاوت‌های معنی‌دار از نظر آماری میان سیتالوپرام و دیگر داروهای ضدافسردگی برای درمان فاز حاد افسردگی شدید از نظر اثربخشی، تحمل‌پذیری و قابلیت پذیرش دیده شد. سیتالوپرام موثرتر از پاروکستین (paroxetine) و ریبوکستین و قابل پذیرش‌تر از داروهای سه‌حلقه‌ای، ربوکستین و ونلافاکسین بود، با این حال به نظر می‌رسید که اثربخشی آن کمتر از اس‌سیتالوپرام باشد. مانند اکثر مرورهای سیستماتیک در داروشناسی بیماری‌های روانی، هنگام تفسیر یافته‌های مرور، پتانسیل تخمین بیش از حد تاثیر درمان به دلیل سوگیری حمایت‌کننده مالی (sponsor bias) و سوگیری انتشار (publication bias) باید در نظر گرفته شود. آنالیزهای اقتصادی در مطالعات واردشده گزارش نشدند، با این حال، دستیابی به اطلاعات مقرون‌به‌صرفه بودن آنها در زمینه کارآزمایی‌های ضدافسردگی مورد نیاز است.
دستورالعمل‌های اخیر عملکرد بالینی در ایالات متحده و بریتانیا توصیه می‌کنند زمانی که درمان دارویی برای یک اپیزود افسردگی اندیکاسیون داشته باشد، باید داروهای ضدافسردگی نسل دوم میان بهترین گزینه‌های خط اول درمان در نظر گرفته شوند. مرورهای سیستماتیک پیش از این برخی از تفاوت‌ها را در اثربخشی داروهای ضدافسردگی نسل دوم نشان داده‌اند. سیتالوپرام (citalopram)، یکی از اولین مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) معرفی‌شده در بازار، یکی از این داروهای ضدافسردگی است که پزشکان برای مراقبت‌های معمول افسردگی از آن استفاده می‌کنند.
ارزیابی شواهد مربوط به اثربخشی، قابلیت پذیرش و تحمل‌پذیری سیتالوپرام در مقایسه با داروهای سه‌حلقه‌ای، هتروسیکلیک‌ها، دیگر SSRIها و دیگر داروهای ضدافسردگی متداول و غیرمتداول در درمان فاز حاد افسردگی شدید.
تا فوریه 2012، پایگاه ثبت کارآزمایی‌های کنترل‌شده گروه مرور افسردگی، اضطراب و اختلال روانی سازمان همکاری کاکرین (Cochrane Collaboration) و پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل‌شده کاکرین را جست‌وجو کردیم. هیچ نوع محدودیتی در زبان نگارش مقاله اعمال نشد. برای دریافت اطلاعات تکمیلی با شرکت‌های داروسازی و کارشناسان این حوزه تماس گرفتیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (randomised controlled trials; RCTs) که بیماران مبتلا به افسردگی شدید را به سیتالوپرام در مقابل دیگر داروهای ضدافسردگی اختصاص دادند.
دو نویسنده مرور، مستقل از هم، داده‌ها را استخراج کردند. اطلاعات استخراج‌شده شامل ویژگی‌های مطالعه، ویژگی‌های شرکت‌کننده، جزئیات مداخله و معیارهای پیامد از نظر اثربخشی (تعداد بیمارانی که به درمان پاسخ دادند یا بهبود یافتند)، قابلیت پذیرش درمان از سوی بیمار (تعداد بیمارانی که موفق به تکمیل مطالعه نشدند) و تحمل‌پذیری (عوارض جانبی) بودند.
سی و هفت کارآزمایی سیتالوپرام را با دیگر داروهای ضدافسردگی (مانند داروهای سه‌حلقه‌ای، هتروسیکلیک‌ها، SSRIها و دیگر داروهای ضدافسردگی، چه داروهای متداول مانند میرتازاپین (mirtazapine)، ونلافاکسین (venlafaxine) و ربوکستین reboxetine()، یا غیرمتداول، مانند هایپریکوم (hypericum) ) مقایسه کردند. نشان داده شد که سیتالوپرام به‌طور قابل توجهی کمتر از اس‌سیتالوپرام (escitalopram) در دستیابی به پاسخ حاد موثر بود (نسبت شانس (OR): 1.47؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.08 تا 2.02)، اما موثرتر از پاروکستین (OR: 0.65؛ 95% CI؛ 0.44 تا 0.96) و ربوکستین (OR: 0.63؛ 95% CI؛ 0.43 تا 0.91) ظاهر شد. تعداد بسیار کمتری از بیماران اختصاص‌یافته به سیتالوپرام در مقایسه با بیماران تحت درمان با داروهای سه‌حلقه‌ای به دلیل عوارض جانبی، از مطالعه خارج شدند (OR: 0.54؛ 95% CI؛ 0.38 تا 0.78) و بیماران کمتری از گروه سیتالوپرام نسبت به ربوکستین یا ونلافاکسین بروز حداقل یک عارضه جانبی را گزارش کردند (به ترتیب، OR: 0.64؛ 95% CI؛ 0.42 تا 0.97 و OR: 0.46؛ 95% CI؛ 0.24 تا 0.88).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.