این مرور کاکرین کارآزمایی‌هایی را خلاصه می‌کند که تاثیرات سیستم‌های یادآور را بر حضور در کلینیک‌های سل (TB) و تکمیل درمان سل ارزیابی کردند. پس از جست‌وجوی کارآزمایی‌های مرتبط تا 29 آگوست 2014، نه کارآزمایی را شامل 4654 نفر وارد کردیم.
سیستم‌های یادآوری چه هستند و چگونه می‌توانند کمک کنند؟
درمان موثر TB مستلزم آن است که افراد حداقل به مدت شش ماه روزانه چندین دارو مصرف کنند. در نتیجه، برخی از بیماران پس از به دست آوردن مجدد احساس سلامت، حضور در کلینیک‌ها و مصرف داروهای خود را متوقف می‌کنند که می‌تواند منجر به عود بیماری و ایجاد مقاومت دارویی شود. یکی از راهبردهایی که سازمان جهانی بهداشت توصیه می‌کند آن است که یک فرد منصوب (یک کارمند بخش سلامت یا داوطلب) مراقب مصرف داروی روزانه بیمار باشد (تحت عنوان مشاهده مستقیم). راهبردهای دیگر عبارتند از استفاده از سیستم‌های یادآور برای ترغیب بیماران به حضور به موقع برای قرار ملاقات، یا جذب مجدد افرادی که قرار ملاقات برنامه‌ریزی‌شده را از دست دادند یا از عهده آنها برنمی‌آیند. این یادآورها ممکن است به شکل تماس‌های تلفنی یا ارسال نامه‌هایی پیش از قرار ملاقات بعدی («یادآوری‌های پیش از قرار ملاقات»)، یا تماس‌های تلفنی، نامه‌ها یا بازدید از منزل پس از یک قرار فراموش شده («یادآورهای پیش‌فرض») باشند.
پژوهش‌ها چه می‌گویند:
برای افراد تحت درمان TB فعال:
- با تماس‌های تلفنی یادآور پیش از قرار ملاقات، افراد بیشتری در کلینیک شرکت کردند و درمان TB را تکمیل کردند ( شواهد با کیفیت پائین ).
- با سیاست یادآوری‌های پیش‌فرض، افراد بیشتری در کلینیک شرکت کردند و درمان TB را تکمیل کردند ( به ترتیب شواهد با کیفیت پائین و متوسط ).
برای افراد تحت پروفیلاکسی TB:
- افراد بیشتری با تماس تلفنی پیش از قرار ملاقات در کلینیک حضور پیدا کردند، و تعداد مراجعه‌کنندگان به کلینیک نهایی با تماس تلفنی سه ماهه یا مراجعه پرستار به منزل، بیشتر بود.
برای افراد تحت غربالگری TB:
- تعداد مشابهی از افراد با و بدون تماس تلفنی پیش از قرار ملاقات برای خواندن تست پوست به کلینیک مراجعه کردند ( شواهد با کیفیت پائین ).
- تعداد مشابهی از افراد با و بدون کارت یادآوری در منزل برای خواندن تست پوست به کلینیک مراجعه کردند.
به نظر می‌رسد سیاست‌های ارسال یادآورها به افراد پیش از قرار ملاقات، و تماس با افرادی که قرار ملاقات را از دست می‌دهند، برنامه‌های کمکی معقولی برای برنامه‌های TB هستند، و شواهد محدود موجود نشان می‌دهد که آنها مزایای کوچک اما بالقوه مهمی دارند. انجام مطالعات آتی در مورد فناوری‌های مدرن مانند یادآورهای سرویس پیام کوتاه (SMS)، به ویژه در کشورهایی با منابع اندک، مفید خواهد بود.
افراد مبتلا به سل فعال (tuberculosis; TB) به شش ماه درمان نیاز دارند. برخی از افراد، تکمیل درمان را دشوار می‌دانند و چندین روش برای اطمینان از تکمیل آن وجود دارد. یکی از این سیستم‌ها بر ارسال یادآورها (reminder) متکی است، جایی که سیستم سلامت از بیماران می‌خواهد به موقع برای قرار ملاقات حضور یابند، یا افرادی را که وقت قبلی خود را از دست داده یا از عهده آنها برنمی‌آیند، دوباره جذب می‌کند.
ارزیابی تاثیرات استفاده از سیستم‌های یادآور بر بهبود حضور در قرار ملاقات‌های کلینیک تشخیص، پروفیلاکسی، و درمان، و تاثیرات آنها بر پیامدهای درمان TB.
تا 29 آگوست 2014، پایگاه ثبت تخصصی گروه بیماری‌های عفونی در کاکرین؛ پایگاه ثبت تخصصی گروه عملکرد موثر و سازمان‌‌دهی مراقبت در کاکرین؛ CENTRAL؛ MEDLINE؛ EMBASE؛ LILACS؛ CINAHL؛ SCI-EXPANDED؛ SSCI؛ m RCT، و Indian Journal of Tuberculosis را بدون محدودیت در زبان مقاله، جست‌وجو کردیم. همچنین فهرست منابع را بررسی کرده و با محققانی که در این زمینه کار می‌کردند، تماس گرفتیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (randomised controlled trials; RCTs)، شامل RCTهای خوشه‌ای (cluster) و شبه-RCTها، و مطالعات کنترل‌شده قبل-و-بعد (before-and-after) از مقایسه استفاده از سیستم‌های یادآوری در مقابل عدم استفاده از آنها یا یک سیستم یادآوری جایگزین برای افرادی که قرار ملاقات‌های برنامه‌ریزی‌شده برای تشخیص، پروفیلاکسی، یا درمان TB داشتند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم به استخراج داده‌ها و ارزیابی خطر سوگیری (bias) در کارآزمایی‌های واردشده پرداختند. تاثیرات مداخلات را با استفاده از خطر نسبی (RR) مقایسه کرده، و آنها را با 95% فواصل اطمینان (CIs) بیان کردیم. کیفیت شواهد را نیز با استفاده از رویکرد درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) ارزیابی کردیم.
نه کارآزمایی با 4654 شرکت‌کننده، معیارهای ورود را داشتند. پنج کارآزمایی یادآورهای قرار ملاقات را برای افراد تحت درمان TB فعال، دو کارآزمایی برای افراد تحت درمان پروفیلاکسی برای TB نهفته، و چهار کارآزمایی برای افراد تحت غربالگری TB با استفاده از آزمایش‌های پوستی، ارزیابی کردند. مداخلات را به یادآورهای «پیش از قرار ملاقات (pre-appointment)» (تماس‌های تلفنی یا فرستادن نامه پیش از قرار ملاقات برنامه‌ریزی‌شده) یا یادآورهای «پیش‌فرض (default)» (تماس‌های تلفنی، نامه‌ها، یا بازدید از منازل افرادی که در وقت ویزیت حاضر نشدند) طبقه‌بندی کردیم.
برای افراد تحت درمان TB فعال، حضور در کلینیک و تکمیل درمان TB در افرادی که تماس‌های تلفنی یادآوری پیش از قرار ملاقات را دریافت کردند، بیشتر بود (حضور در کلینیک: 66% در مقابل 50%؛ RR: 1.32؛ 95% CI؛ 1.10 تا 1.59، یک کارآزمایی (ایالات متحده آمریکا)، 615 شرکت‌کننده، شواهد با کیفیت پائین ؛ تکمیل درمان TB: 100% در مقابل 88%؛ RR: 1.14؛ 95% CI؛ 1.02 تا 1.27، یک کارآزمایی (تایلند)، 92 شرکت‌کننده، شواهد با کیفیت پائین ). حضور در کلینیک و تکمیل درمان TB نیز با یادآورهای پیش‌فرض (نامه‌ها یا بازدید از منزل) بالاتر بود (حضور در کلینیک: 52% در مقابل 10%؛ RR: 5.04؛ 95% CI؛ 1.61 تا 15.78، یک کارآزمایی (هند)، 52 شرکت‌کننده، شواهد با کیفیت پائین ؛ تکمیل درمان: RR: 1.17؛ 95% CI؛ 1.11 تا 1.24؛ دو کارآزمایی (عراق و هند)؛ 680 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت متوسط ).
برای افراد تحت پروفیلاکسی TB، حضور در کلینیک با پیروی از سیاست تماس‌های تلفنی پیش از قرار ملاقات، بیشتر رخ داد (63% در مقابل 48%؛ RR: 1.30؛ 95% CI؛ 1.07 تا 1.59، یک کارآزمایی (ایالات متحده)، 536 شرکت‌کننده)؛ و حضور در کلینیک نهایی با تماس‌های تلفنی منظم سه ماهه یا ویزیت پرستار، بیشتر گزارش شد (93% در مقابل 65%، یک کارآزمایی (اسپانیا)، 318 شرکت‌کننده).
برای افراد تحت غربالگری TB، سه کارآزمایی با بررسی تماس‌های تلفنی پیش از قرار ملاقات، تاثیر اندک یا عدم تاثیر آن را بر نسبتی از افرادی نشان دادند که برای نتیجه آزمایش پوست خود به کلینیک بازگشتند (سه کارآزمایی، 1189 شرکت‌کننده،
شواهد با کیفیت پائین
)، و دو کارآزمایی تاثیر اندک یا عدم تاثیر کارت‌های یادآوری در منزل را نشان دادند (دو کارآزمایی، 711 شرکت‌کننده). هر چهار کارآزمایی بین داوطلبان سالم در ایالات متحده انجام شدند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.