پیام‌های کلیدی
• در افراد مبتلا به وابستگی به مصرف کوکائین، دی‌سولفیرام (disulfiram) در مقایسه با دارونما ممکن است تعداد افرادی را که در پایان درمان از مصرف کوکائین پرهیز می‌کنند، افزایش دهد اما ممکن است تاثیری اندک یا عدم تاثیر بر دفعات و میزان مصرف کوکائین و تعداد افرادی که به پرهیز از مصرف کوکائین رسیده‌اند و این پرهیز را حداقل به مدت سه هفته پس از پایان درمان حفظ کرده‌اند، داشته باشد. ما مطمئن نیستیم که دی‌سولفیرام تاثیرات ناخواسته‌ای را در افراد دچار وابستگی به مصرف کوکائین ایجاد می‌کند یا خیر.
• در افراد مبتلا به وابستگی به مصرف کوکائین، دی‌سولفیرام در مقایسه با نالترکسون (naltrexone) ممکن است دفعات مصرف کوکائین را کاهش دهد، اما ممکن است تاثیری اندک یا عدم تاثیر بر میزان مصرف کوکائین داشته باشد.
• از 13 مطالعه موجود در این مرور، 11 مورد در ایالات متحده آمریکا انجام شدند. علاوه بر این، بیشتر افرادی که در این مطالعات شرکت کردند، مرد بودند. نتایج به دست آمده ممکن است در زمینه‌های دیگر قابل تعمیم نباشند زیرا تاثیرات درمان می‌توانند به شدت تحت تاثیر محیط اجتماعی، قومیت و جنسیت باشند.
وابستگی به مصرف کوکائین چیست؟
کوکائین یکی از شایع‌ترین محرک‌های روانی مورد استفاده در سراسر جهان است. محرک‌های روانی داروها یا مواد غیرقانونی هستند که سیستم عصبی را تحریک می‌کنند و خاصیت تقویت‌کننده خلق‌وخو دارند. طبق آخرین تخمین‌ها، بیش از 0.4% بزرگسالان، کوکائین را حداقل یک‌بار در سال گذشته مصرف کرده‌اند.
مصرف کوکائین با مشکلات طبی، روان‌شناختی و اجتماعی از جمله شیوع بیماری‌های عفونی (مانند ایدز، هپاتیت، سل)، جرم، خشونت و مواجهه با مواد مخدر در دوران بارداری مرتبط است. همچنین می‌تواند خطر ابتلا به عفونت HIV را از طریق تزریق و رفتارهای جنسی پُرخطر افزایش دهد.
وابستگی به کوکائین یک اختلال روانی شدید است که با میل شدید به مصرف کوکائین و ناتوانی در کنترل مصرف آن مشخص می‌شود و باعث می‌شود که افراد مقادیر بیشتری را از آنچه در نظر داشتند، مصرف کنند.
وابستگی به مصرف کوکائین چگونه درمان می‌شود؟
وابستگی به کوکائین معمولا با درمان‌های روانی‌اجتماعی درمان می‌شود. هیچ درمان دارویی موثری برای آن در دسترس نیست. مطالعات به ارزیابی این مساله پرداخته‌اند که دارویی به نام دی‌سولفیرام (disulfiram) می‌تواند به افراد مبتلا به وابستگی به مصرف کوکائین کمک کند یا خیر. دی‌سولفیرام در حال حاضر برای درمان افراد مبتلا به وابستگی به مصرف الکل استفاده می‌شود. اگر فردی الکل بنوشد، این دارو واکنش‌های جسمانی ناخوشایندی را در وی ایجاد می‌کند.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
ما خواستیم بدانیم که دی‌سولفیرام می‌تواند به افرادی که وابستگی به کوکائین دارند کمک کند تا مصرف خود را کاهش دهند یا به‌طور کلی مصرف آن را متوقف کنند یا خیر. همچنین خواستیم بدانیم که درمان با دی‌سولفیرام برای افراد مبتلا به وابستگی به کوکائین قابل قبول و بی‌خطر است یا خیر.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
به‌طور کامل در جست‌وجوی مطالعات تصادفی‌سازی شده‌ای بودیم (مطالعاتی که در آنها افراد به‌طور تصادفی به یکی از دو یا چند گروه درمانی تقسیم شدند) که دی‌سولفیرام را با عدم مصرف دارو، دارونما (placebo) (درمان ساختگی) یا دیگر داروها مقایسه کردند.
نتایج به دست آمده را مقایسه و خلاصه کرده و اطمینان خود را به این شواهد بر اساس عواملی مانند روش‌های انجام و دقت (precision) نتایج هر مطالعه رتبه‌بندی کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
تعداد 13 مطالعه را پیدا کردیم که 1191 فرد مبتلا به وابستگی به مصرف کوکائین را وارد کردند. میانگین دوره درمان حدود سه ماه بود. دوازده مطالعه دی‌سولفیرام را با دارونما یا عدم درمان دارویی، و سه مطالعه دی‌سولفیرام را با نالترکسون (دارویی که برای درمان افراد مبتلا به وابستگی به الکل یا وابستگی به اوپیوئید استفاده می‌شود) مقایسه کردند.
نتایج اصلی
دی‌سولفیرام در مقایسه با دارونما ممکن است تعداد افرادی را که در پایان درمان از کوکائین استفاده نمی‌کنند، افزایش دهد اما ممکن است تاثیری اندک یا عدم تاثیر بر دفعات مصرف کوکائین (تعداد روزها یا هفته‌های مصرف کوکائین در پایان درمان)، مقدار مصرف کوکائین (وزن کوکائین مصرف شده یا پولی که در پایان درمان برای کوکائین خرج شده است)، تعداد افرادی که به مدت حداقل سه هفته از مصرف کوکائین پرهیز می‌کنند و این پرهیز را حفظ می‌کنند، و تعداد افرادی که درمان را پیش از موعد قطع می‌کنند، داشته باشد. ما مطمئن نیستیم که دی‌سولفیرام تاثیرات ناخواسته‌ای را در افراد با وابستگی به مصرف کوکائین ایجاد می‌کند یا خیر.
دی‌سولفیرام در مقایسه با نالترکسون ممکن است دفعات مصرف کوکائین را کاهش دهد، اما می‌تواند تاثیری اندک یا عدم تاثیر بر میزان مصرف کوکائین یا تعداد افرادی داشته باشد که درمان را پیش از موعد قطع می‌کنند.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
ما نمی‌توانیم مطمئن باشیم که تخصیص افراد به گروه‌ها در این مطالعات به درستی انجام شده باشد، زیرا اکثر مطالعات جزئیات این فرآیند را به‌طور کامل شرح ندادند.
تفاوت‌های مهمی در ویژگی‌های افراد مطالعه وجود داشت: برخی از آنها اختلالات مصرف مواد مخدر دیگری نیز داشتند، برخی از داروهای دیگر استفاده کرده و برخی تحت دیگر درمان‌های روانی‌اجتماعی قرار داشتند.
علاوه بر این، اکثر افرادی که در این مطالعات شرکت کردند، مرد بودند و 11 مورد از 13 مطالعه در ایالات متحده آمریکا انجام شدند. بنابراین، نتایج به دست آمده ممکن است برای زنان یا افرادی که در کشورهای دیگر زندگی می‌کنند، صدق نکند.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
این مرور در واقع مطالعه قبلی را به‌روز می‌کند. شواهد تا آگوست 2022 به‌روز است.
نتایج نشان می‌دهند که دی‌سولفیرام در مقایسه با دارونما ممکن است نقطه پرهیز را افزایش دهد. با این حال، دی‌سولفیرام در مقایسه با دارونما یا عدم درمان دارویی ممکن است تاثیری اندک یا عدم تاثیر بر دفعات مصرف کوکائین، میزان مصرف کوکائین، پرهیز پایدار و خروج از مطالعه به هر علتی داشته باشد. ما مطمئن نیستیم که دی‌سولفیرام عوارض جانبی در این جمعیت ایجاد کند. هنگام انتقال نتایج به عملکرد بالینی، رعایت احتیاط لازم است.
کوکائین یک محرک روانی است و تقریبا 0.4% از جمعیت عمومی در سراسر جهان آن را مصرف می‌کنند. وابستگی به کوکائین یک اختلال روانی مزمن بوده و مشخصه آن ناتوانی در کنترل مصرف کوکائین و مجموعه‌ای از عوارض شدید طبی و روانی‌اجتماعی است. در حال حاضر هیچ درمان دارویی تایید شده‌ای برای وابستگی به کوکائین وجود ندارد. برخی از پژوهشگران دی‌سولفیرام (disulfiram) را پیشنهاد کرده‌اند، دارویی که برای درمان اختلال مصرف الکل تایید شده است.
این یک نسخه به‌روز شده از مرور کاکرین است که نخستین‌بار در سال 2010 منتشر شد.
ارزیابی کارآمدی و بی‌خطری (safety) دی‌سولفیرام در درمان وابستگی به کوکائین.
جست‌وجو‌های خود را در بانک‌های اطلاعاتی زیر تا آگوست 2022 به‌روز کردیم: پایگاه ثبت تخصصی گروه مواد مخدر و الکل در کاکرین، CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase؛ CINAHL، و PsycINFO. همچنین برای یافتن مطالعات در حال انجام و منتشرنشده از طریق دو پایگاه ثبت کارآزمایی، به جست‌وجو پرداختیم. منابع مرورهای سیستماتیک مرتبط با موضوع و مطالعات واردشده را به صورت دستی جست‌وجو کردیم. در این جست‌وجوها هیچ گونه محدودیتی از نظر زبان نگارش مطالعه اعمال نشد.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده‌ای را وارد کردیم که دی‌سولفیرام را به تنهایی یا همراه با مداخلات روانی‌اجتماعی در برابر دارونما (placebo)، عدم مداخله، دیگر مداخلات دارویی، یا هر نوعی از مداخله روانی‌اجتماعی برای درمان وابستگی به کوکائین ارزیابی کردند.
از روش‌های استاندارد روش‌شناسی (methodology) مورد نظر کاکرین استفاده کردیم.
سیزده مطالعه (1191 شرکت‌کننده) با معیارهای ورود مطابقت داشتند.
دی‌سولفیرام در برابر دارونما یا عدم درمان
دی‌سولفیرام در مقایسه با دارونما ممکن است تعداد افرادی را که در پایان درمان از مصرف کوکائین پرهیز می‌کنند، افزایش دهد (نقطه پرهیز؛ خطر نسبی (RR): 1.58؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.05 تا 2.36؛ 3 مجموعه داده، 142 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین). با این حال، دی‌سولفیرام در مقایسه با دارونما یا عدم درمان دارویی، ممکن است تاثیری اندک یا عدم تاثیر بر دفعات مصرف کوکائین (تفاوت میانگین استانداردشده (SMD): 0.11- انحراف معیار (standard deviation; SDs)؛ 95% CI؛ 0.39- تا 0.17؛ 13 مجموعه داده، 818 شرکت‌کننده)، مقدار مصرف کوکائین (SMD: -0.00 SD؛ 95% CI؛ 0.30- تا 0.30؛ 7 مجموعه داده، 376 شرکت‌کننده)، پرهیز پایدار (continuous) (RR: 1.23؛ 95% CI؛ 0.80 تا 1.91؛ 6 مجموعه داده، 386 شرکت‌کننده) و خروج از مطالعه به هر علتی (RR: 1.20؛ 95% CI؛ 0.92 تا 1.55؛ 14 مجموعه داده، 841 شرکت‌کننده) داشته باشد. سطح قطعیت شواهد برای همه این پیامدها پائین بود. در مورد تاثیرات دی‌سولفیرام در برابر دارونما بر خروج از مطالعه به دلیل عوارض جانبی (RR: 12.97؛ 95% CI؛ 0.77 تا 218.37؛ 1 مطالعه، 67 شرکت‌کننده) و در وقوع عوارض جانبی (RR: 3.00؛ 95% CI؛ 0.35 تا 25.98) مطمئن نیستیم، زیرا قطعیت شواهد برای این پیامدها بسیار پائین بود.
دی‌سولفیرام در برابر نالترکسون (naltrexone)
دی‌سولفیرام در مقایسه با نالترکسون ممکن است دفعات مصرف کوکائین را کاهش دهد (تفاوت میانگین (MD): 1.90- روز؛ 95% CI؛ 3.37- تا 0.43-؛ 2 مجموعه داده، 123 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین) و ممکن است تاثیری اندک یا عدم تاثیر بر مقدار مصرف کوکائین داشته باشد (SMD: 0.12 SD؛ 95% CI؛ 0.27- تا 0.51؛ 2 مجموعه داده، 123 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین). در مورد تاثیر دی‌سولفیرام در برابر نالترکسون بر خروج از مطالعه به هر علتی (RR: 0.86؛ 95% CI؛ 0.56 تا 1.32؛ 3 مجموعه داده، 131 شرکت‌کننده) و خروج از مطالعه به دلیل عوارض جانبی (RR: 0.50؛ 95% CI؛ 0.07 تا 3.55؛ 1 مجموعه داده، 8 شرکت‌کننده) مطمئن نیستیم، زیرا قطعیت شواهد برای این پیامدها بسیار پائین بود.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.