این خلاصه از مرور کاکرین آنچه را که از پژوهش‌های مربوط به تاثیر طب سوزنی در درمان فیبرومیالژی (fibromyalgia) می‌دانیم، ارائه می‌دهد.
این مرور نشان می‌دهد که در افراد مبتلا به فیبرومیالژی:
- طب سوزنی احتمالا در کاهش درد و سفتی و بهبود بهزیستی (well-being) کلی و خستگی بهتر از درمان غیر طب سوزنی است؛
- طب سوزنی با تحریک الکتریکی احتمالا در کاهش درد و سفتی، و بهبود بهزیستی کلی، خواب و خستگی بهتر از فقط سوزن زدن (needling) است؛
- طب سوزنی بدون تحریک الکتریکی احتمالا باعث کاهش درد یا بهبود خستگی، بهزیستی کلی یا خواب نمی‌شود؛ و
- طب سوزنی احتمالا تاثیر داروها و ورزش را بر درد تقویت می‌کند.
فیبرومیالژی چیست و طب سوزنی چیست؟
اگر فیبرومیالژی دارید، درد را در بسیاری از نقاط بدن خود حس می‌کنید، و با طیف وسیعی از نشانه‌های دیگر از جمله سفتی مفاصل، اختلال خواب، خستگی و اختلالات خلق‌وخو که بر کیفیت زندگی تاثیر می‌گذارند، مواجه هستید. در حال حاضر هیچ درمانی برای فیبرومیالژی وجود ندارد یا گزینه‌های درمانی کمی وجود دارند، بنابراین هدف از درمان‌ها تسکین درد و بهبود بهزیستی و توانایی عملکرد شماست.
طب سوزنی نوعی طب چینی است و برای تحریک نواحی خاصی از بدن که نقاط طب سوزنی نامیده می‌شوند، از سوزن‌های ظریف استفاده می‌کند. این روش معمولا توسط افراد برای کاهش اشکال مختلف درد استفاده می‌شود. این نوع درمان با کاهش التهاب، تحریک ترشح عامل ضد درد در بدن، یعنی اندورفین (endorphins)، و آرام کردن مغز عمل می‌کند. هم‌چنین با بر جای گذاشتن عوارض جانبی کم و کوتاه اثر، یک روش بی‌خطر است. در صورتی که طب سوزنی توسط کل مجموعه شواهد حمایت شود، یک روش بسیار ضروری موثر برای تسکین نشانه‌های فیبرومیالژی خواهد بود.
بهترین تخمین از آنچه برای افراد مبتلا به فیبرومیالژی و استفاده کننده از طب سوزنی رخ می‌دهد:
مقایسه طب سوزنی با مداخلات ساختگی
درد (نمرات بالاتر به معنای درد بدتر یا شدیدتر):
- افرادی که طب سوزنی را با تحریک الکتریکی دریافت کردند، پس از شش جلسه درمان، درد خود را 13 امتیاز کمتر در مقیاس 100 امتیازی (بهبود مطلق) ارزیابی کردند.
- افرادی که با طب سوزنی کاذب درمان شدند، درد خود را در پایان درمان، 70 امتیاز در یک مقیاس 0 تا 100 امتیازی ارزیابی کردند.
- افرادی که طب سوزنی با تحریک الکتریکی دریافت کردند، درد خود را 57 امتیاز ارزیابی کردند.
عملکرد فیزیکی (نمرات بالاتر به معنی عملکرد بهتر):
- افرادی که از طب سوزنی بدون تحریک الکتریکی استفاده کردند، عملکرد فیزیکی خود را شش امتیاز کمتر (بدتر شدن مطلق) ارزیابی کردند.
- افرادی که طب سوزنی کاذب گرفتند، عملکرد فیزیکی خود را 28 امتیاز در مقیاس 0 تا 100 امتیازی در پایان درمان ارزیابی کردند.
- افرادی که از طب سوزنی بدون تحریک الکتریکی استفاده کردند، عملکرد فیزیکی خود را 22 امتیاز ارزیابی کردند.
- هیچ داده‌ای در مورد طب سوزنی با تحریک الکتریکی وجود ندارد.
بهزیستی کلی رتبه‌بندی شده توسط شرکت‌کنندگان (نمرات بالاتر به معنای عملکرد بهتر):
- افرادی که طب سوزنی با تحریک الکتریکی دریافت کردند، بهزیستی خود را 11 امتیاز بالاتر (بهبودی مطلق) ارزیابی کردند.
- افرادی که طب سوزنی کاذب داشتند، بهزیستی خود را در پایان درمان 41 امتیاز در مقیاس 0 تا 100 امتیازی ارزیابی کردند.
- افرادی که طب سوزنی با تحریک الکتریکی دریافت کردند، بهزیستی خود را 52 امتیاز ارزیابی کردند.
خواب (نمرات بالاتر به معنای خواب بهتر):
- افرادی که از طب سوزنی استفاده کردند، خواب خود را هشت امتیاز بالاتر (بهبودی مطلق) ارزیابی کردند.
- افرادی که طب سوزنی کاذب دریافت کردند، خواب خود را در پایان درمان، 30 امتیاز در مقیاس 0 تا 100 امتیازی ارزیابی کردند.
- افرادی که طب سوزنی با تحریک الکتریکی داشتند، خواب خود را 38 امتیاز ارزیابی کردند.
خستگی (نمرات بالاتر به معنای خستگی شدیدتر):
- افرادی که طب سوزنی با تحریک الکتریکی انجام دادند، خستگی خود را 15 امتیاز پائین‌تر (بهبودی مطلق) ارزیابی کردند.
- افرادی که طب سوزنی کاذب گرفتند، خستگی خود را 78 امتیاز در مقیاس 0 تا 100 امتیازی ارزیابی کردند.
- افرادی که طب سوزنی با تحریک الکتریکی داشتند، خستگی خود را 63 امتیاز ارزیابی کردند.
سفتی (نمرات بالاتر به معنای سفتی شدیدتر):
- افرادی که طب سوزنی با تحریک الکتریکی انجام دادند، سفتی خود را نه امتیاز پائین‌تر (بهبودی مطلق) ارزیابی کردند.
- افرادی که طب سوزنی کاذب دریافت کردند، سفتی خود را در پایان درمان، 66 امتیاز در مقیاس 0 تا 100 امتیازی ارزیابی کردند.
- افرادی که طب سوزنی با تحریک الکتریکی داشتند، سفتی خود را 57 امتیاز ارزیابی کردند.
- داده‌های مربوط به طب سوزنی بدون تحریک الکتریکی در دسترس نبود.
عوارض جانبی:
- از هر شش فردی که طب سوزنی داشتند، یک فرد دچار عوارض جانبی شد.
- از هر سه فردی که درمان‌های کاذب گرفتند، یک فرد بروز عوارض جانبی را گزارش کرد.
- در مجموع، این عوارض خفیف بوده و کمتر از یک روز به طول انجامیدند.
طب سوزنی به عنوان یک درمان کمکی
درد (نمرات بالاتر به معنای درد شدیدتر):
- افرادی که علاوه بر درمان استاندارد ورزش و دارودرمانی (داروهای ضد افسردگی)، طب سوزنی نیز دریافت کردند، پس از 20 جلسه طب سوزنی، درد خود را 30 امتیاز کمتر در مقیاس 0 تا 100 امتیازی (بهبودی مطلق) ارزیابی کردند.
- افرادی که درمان استاندارد دریافت کردند، درد خود را در پایان درمان، 80 امتیاز در مقیاس 0 تا 100 امتیازی ارزیابی کردند.
- افرادی که درمان کمکی با طب سوزنی داشتند، درد خود را 50 امتیاز رتبه‌بندی کردند.
طب سوزنی در مقایسه با مصرف داروهای ضد افسردگی
درد (نمرات بالاتر به معنای درد شدیدتر):
- افرادی که طب سوزنی دریافت کردند، پس از 28 جلسه طب سوزنی، درد خود را 17 امتیاز کمتر (بهبودی مطلق) ارزیابی کردند.
- افرادی که داروهای ضد افسردگی دریافت کردند، درد خود را در پایان درمان، 29 امتیاز در مقیاس 0 تا 100 امتیازی ارزیابی کردند.
- افرادی که درمان با طب سوزنی داشتند، درد خود را 12 امتیاز ارزیابی کردند.
مقایسه طب سوزنی با درمانی غیر از طب سوزنی (لیست انتظار)
- نمره درد، خستگی و سفتی در افرادی که طب سوزنی با تحریک الکتریکی داشتند، در یک مقیاس 100 امتیازی به ترتیب 23، 11 و 9 امتیاز کمتر بود؛ و بهزیستی کلی خود را 15 امتیاز بهتر از کسانی که طب سوزنی نداشتند، گزارش کردند.
شواهدی در سطح پائین تا متوسط وجود دارد که نشان می‌دهد طب سوزنی در مقایسه با عدم درمان و درمان استاندارد، منجر به بهبود درد و سفتی در افراد مبتلا به فیبرومیالژی می‌شود. شواهدی در سطح متوسط نشان می‌دهد که تاثیر طب سوزنی تفاوتی با طب سوزنی ساختگی به لحاظ کاهش درد یا خستگی، یا بهبود خواب یا بهزیستی کلی ندارد. EA احتمالا برای کاهش درد و سفتی و بهبود بهزیستی کلی، خواب و خستگی بهتر از MA است. این تاثیر درمانی تا یک ماه باقی می‌ماند، اما پس از شش ماه پیگیری پایدار نیست. MA احتمالا درد یا عملکرد فیزیکی را بهبود نمی‌بخشد. به نظر می‌رسد که طب سوزنی بی‌خطر است. افراد مبتلا به فیبرومیالژی ممکن است از EA به تنهایی یا همراه با ورزش و دارو استفاده کنند. حجم نمونه کوچک، تعداد کم مطالعات برای هر مقایسه، فقدان یک طب سوزنی ساختگی ایده‌آل، منجر به تضعیف سطح شواهد و پیامدهای بالینی آن می‌شود. انجام مطالعات بزرگ‌تر ضروری است.
یک نفر از هر پنج فرد مبتلا به فیبرومیالژی (fibromyalgia)، طی دو سال پس از تشخیص، از درمان طب سوزنی استفاده می‌کند.
بررسی مزایا و بی‌خطری (safety) درمان طب سوزنی در مدیریت بالینی فیبرومیالژی.
CENTRAL؛ PubMed؛ EMBASE؛ CINAHL، پایگاه ثبت ملی پژوهشی (National Research Register)، پروژه HSR و Current Contents، هم‌چنین بانک‌های اطلاعاتی چینی VIP و Wangfang را تا ژانویه 2012 بدون اعمال محدودیت در زبان نگارش مقاله جست‌وجو کردیم.
مطالعات تصادفی‌سازی و شبه تصادفی‌سازی شده که هر نوع طب سوزنی تهاجمی را برای درمان فیبرومیالژی تشخیص داده شده بر اساس معیارهای کالج روماتولوژی آمریکا (American College of Rheumatology; ACR) ارزیابی کرده، و پیامد اصلی: درد، عملکرد فیزیکی، خستگی، خواب، بهزیستی (well-being) کلی، سفتی عضلات و عوارض جانبی، را گزارش کردند.
دو نویسنده به‌صورت جفتی کارآزمایی‌ها را انتخاب کرده، داده‌ها را استخراج کرده، و خطر سوگیری (bias) را ارزیابی کردند. تاثیرات درمان در قالب تفاوت میانگین استاندارد شده (SMD) و 95% فواصل اطمینان (CI) برای پیامدهای پیوسته (continuous outcome) با استفاده از ابزارهای مختلف اندازه‌گیری (درد، عملکرد فیزیکی، خستگی، خواب، بهزیستی کلی و سفتی عضلات) و خطر نسبی (RR) و 95% CI برای پیامدهای دو حالتی (dichotomous outcome) (عوارض جانبی) گزارش شدند. داده‌ها را با استفاده از مدل اثرات تصادفی (random-effects model) تجمیع کردیم.
نه کارآزمایی (395 شرکت‌کننده) گنجانده شدند. همه مطالعات به جز یک مورد در معرض خطر پائین سوگیری انتخاب قرار داشتند؛ پنج مورد در معرض خطر سوگیری گزارش‌دهی انتخابی (reporting bias) (به نفع هر یک از گروه‌های درمانی)؛ دو مورد در معرض سوگیری ریزش نمونه (attrition bias) (به نفع طب سوزنی)؛ سه مورد در معرض سوگیری عملکرد (performance bias) (به نفع طب سوزنی) و یک مورد در معرض سوگیری تشخیص (detection bias) (به نفع طب سوزنی). سه مطالعه از طب سوزنی الکتریکی (electro-acupuncture; EA) و مابقی از طب سوزنی دستی (manual acupuncture; MA) بدون تحریک الکتریکی استفاده کردند. همه مطالعات از «طب سوزنی فرمولا (زمانی که طب سوزنی برای از بین بردن سریع علائم بیماری به کار برده می‌شود، طب سوزنی formula نامیده می‌شود)» استفاده کردند، به جز یک مورد که از نقاط ماشه‌ای (trigger point) استفاده کرد.
شواهدی با کیفیت پائین از یک مطالعه (13 شرکت‌کننده) نشان داد که EA نشانه‌ها را بدون برجای گذاشتن عوارض جانبی در یک ماه پس از درمان بهبود می‌بخشد. میانگین درد در گروه کنترل عدم درمان 70 امتیاز در مقیاس 100 امتیازی بود؛ EA درد را تا میانگین 22 امتیاز (95% فاصله اطمینان (CI): 4 تا 41)، یا 22% بهبودی مطلق، کاهش داد. بهزیستی کلی در گروه کنترل 66.5 امتیاز در مقیاس 100 امتیازی گزارش شد؛ EA سطح بهزیستی را تا میانگین 15 امتیاز بهبود بخشید (95% CI؛ 5 تا 26 امتیاز). سفتی در گروه کنترل 4.8 امتیاز در مقیاس 0 تا 10 امتیازی بود؛ EA میزان سفتی را تا میانگین 0.9 امتیاز کاهش داد (95% CI؛ 0.1 تا 2 امتیاز؛ کاهش مطلق 9%؛ 95% CI؛ 4% تا 16%). خستگی بدون درمان معادل 4.5 امتیاز (مقیاس 10 امتیازی) گزارش شد؛ EA خستگی را تا میانگین 1 امتیاز کاهش داد (95% CI؛ 0.22 تا 2 امتیاز)، کاهش مطلق معادل 11% (2% تا 20%) بود. هیچ تفاوتی در کیفیت خواب بین دو گروه دیده نشد (MD؛ 0.4 امتیاز؛ 95% CI؛ 1- تا 0.21 امتیاز، مقیاس 10 امتیازی)، و عملکرد فیزیکی گزارش نشد.
شواهدی با کیفیت متوسط از شش مطالعه (286 شرکت‌کننده) نشان داد که طب سوزنی (EA یا MA) بهتر از طب سوزنی ساختگی نیست، به جز برای سفتی کمتر در یک ماه. نتایج تجزیه‌وتحلیل زیر گروه از دو مطالعه (104 شرکت‌کننده) مزایای EA را نشان داد. میانگین درد با درمان ساختگی 70 امتیاز در مقیاس 0 تا 100 امتیازی بود؛ EA درد را تا 13% (5% تا 22%) کاهش داد (SMD: -0.63؛ 95% CI؛ 1.02- تا 0.23-). بهزیستی کلی با درمان ساختگی 5.2 امتیاز در مقیاس 10 امتیازی گزارش شد؛ EA بهزیستی را بهبود بخشید: SMD: 0.65؛ 95% CI؛ 0.26 تا 1.05؛ بهبودی مطلق 11% (4% تا 17%) بود. EA خواب را از 3 امتیاز در مقیاس 0 تا 10 امتیازی در گروه درمان ساختگی بهبود بخشید: SMD: 0.40؛ (95% CI؛ 0.01 تا 0.79%)؛ بهبودی مطلق 8% (0.2% تا 16%) بود. شواهدی با کیفیت پائین از یک مطالعه نشان داد که گروه MA منجر به عملکرد فیزیکی ضعیف‌تری در بیماران می‌شود: میانگین عملکرد در گروه درمان ساختگی 28 امتیاز بود (مقیاس 100 امتیازی)؛ درمان، عملکرد را تا میانگین 6 امتیاز بدتر کرد (95% CI؛ 10.9- تا 0.7-). شواهدی با کیفیت پائین از سه کارآزمایی (289 شرکت‌کننده) نشان داد که هیچ تفاوتی در عوارض جانبی بین طب سوزنی واقعی (9%) و طب سوزنی ساختگی (35%) وجود ندارد، RR: 0.44؛ (95% CI؛ 0.12 تا 1.63).
شواهدی با کیفیت متوسط از یک مطالعه (58 شرکت‌کننده) نشان داد که در مقایسه با فقط درمان استاندارد (داروهای ضد افسردگی و ورزش)، درمان کمکی طب سوزنی باعث کاهش درد در یک ماه پس از درمان شد: میانگین درد در مقیاس 0 تا 10 امتیازی در گروه درمان استاندارد 8 امتیاز بود؛ درمان، درد را تا 3 امتیاز کاهش داد (95% CI؛ 3.9- تا 2.1-)، کاهش مطلق 30% (21% تا 39%). دو نفر تحت درمان با طب سوزنی دچار عوارض جانبی شدند؛ هیچ موردی در گروه کنترل رخ نداد (RR: 3.57؛ 95% CI؛ 0.18 تا 71.21). بهزیستی کلی، خواب، خستگی و سفتی گزارش نشدند. داده‌های مربوط به عملکرد فیزیکی قابل استفاده نبودند.
شواهدی با کیفیت پائین از یک مطالعه (38 شرکت‌کننده) مزیت کوتاه‌مدت طب سوزنی را نسبت به داروهای ضد افسردگی در تسکین درد نشان دادند: میانگین درد در گروه داروهای ضد افسردگی 29 امتیاز (مقیاس 0 تا 100 امتیازی) بود؛ طب سوزنی، سطح درد را تا 17 امتیاز کاهش داد (95% CI؛ 24.1- تا 10.5-). دیگر پیامدها یا عوارض جانبی گزارش نشدند.
شواهدی با کیفیت متوسط از یک مطالعه (41 شرکت‌کننده) نشان داد که سوزن زدن عمیق با یا بدون دکی (deqi) تفاوتی را در درد، خستگی، عملکرد یا عوارض جانبی ایجاد نمی‌کند. پیامدهای دیگر گزارش نشدند.
چهار مطالعه هیچ تفاوتی را بین طب سوزنی و کنترل یا دیگر درمان‌های توصیف شده در شش تا هفت ماه پیگیری گزارش نکردند.
وقوع هیچ عارضه جانبی جدی گزارش نشد، اما عوارض جانبی کافی برای اطمینان از خطرات درمان رخ ندادند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.