کاتتر ورید مرکزی یک لوله کوچک و توخالی است که در یک ورید بزرگ در قفسه سینه، گردن یا کشاله ران قرار داده می‌شود. کاتترهای ورید مرکزی، به متخصصان مراقبت سلامت اجازه می‌دهند تا داروها و دیگر مایعات را به منظور درمان بیماران به شدت بدحال یا بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن، مستقیما وارد جریان خون کنند. در برخی شرایط مزمن، بیماران یا مراقبان آنها نیز ممکن است درگیر مداخلات درمانی از طریق کاتتر ورید مرکزی باشند.
گاهی اوقات، لومن‌های کاتتر می‌توانند با یک لخته خونی یا یک مداخله درمانی که در لوله به حالت جامد در می‌آید یا به دلیل موقعیت لوله داخل ورید، مسدود شوند. اگر کاتتر مسدود شود، ممکن است به این معنی باشد که بیمار باید تحت جراحی بیشتر برای برداشتن و جایگزینی کاتتر مسدود شده قرار گیرد.
هیچ مطالعه‌ای برای بررسی اثربخشی و بی‌خطری مداخلات جراحی (براش کشیدن (brush)، اسنار (snare) یا تعویض گاید وایر (guidewire)) یا مداخلات شیمیایی (اسید کلریدریک، بی‌کربنات سدیم، محلول اتانول 70%) برای رفع انسداد کاتتر یافت نشد.
جست‌وجوی ما هفت مطالعه (هشت مقاله) را با مجموع 632 شرکت‌کننده شناسایی کرد که مقایسه‌های دارویی مختلف را بررسی کرده یا نقاط قوت مختلف درمان‌های دارویی را برای درمان کاتترهایی که به طور کامل یا نسبی با لخته خونی مسدود شده بودند، مقایسه کردند.
این مرور، شواهدی را با کیفیت پائین تا بسیار پائین پیدا کرد که داروهای ترومبولیتیک (اوروکیناز (urokinase) و آلتپلاز (alteplase)) می‌توانند در رفع انسداد لومن‌های مسدود شده کاتتر ورید مرکزی توسط لخته‌های خونی موثر باشند. با این حال، تعداد کل شرکت‌کنندگانی که در این کارآزمایی‌ها شرکت کردند، اندک بود و در نتیجه نتایج آنالیز ممکن است بیش از حد اغراق‌آمیز باشند. هم‌چنین مسائلی در مورد نحوه انجام مطالعات وجود داشت که احتمالا می‌توانستند سوگیری ایجاد کنند.
در نتیجه، انجام پژوهش‌های بیشتری برای اثبات اثربخشی و بی‌خطری مداخلات درمانی مختلف مورد استفاده برای رفع انسداد لومن‌های مسدود شده کاتتر ورید مرکزی مورد نیاز است. به ویژه، نیاز به مطالعاتی وجود دارد که منحصرا روی کودکان انجام شوند.
شواهد کافی برای دستیابی به نتیجه‌گیری‌های قوی در مورد اثربخشی یا بی‌خطری مداخلات دارویی موجود در این مرور، وجود ندارد. شواهدی با کیفیت پائین از متاآنالیز دو مطالعه در مورد اوروکیناز (با قوی‌های مختلف) و برخی شواهد با کیفیت بسیار پائین از دو مطالعه تکی که آلتپلاز (alteplase) 2 میلی‌گرم/2 میلی‌لیتر را بررسی کردند، نشان می‌دهد این دو مداخله دارویی ممکن است در برطرف کردن انسداد کامل لومن‌های CVC ناشی از ترومبوز موثر باشند. انجام پژوهش‌های بیشتر با کیفیت بالا و قدرت کافی برای بررسی اثربخشی و بی‌خطری اوروکیناز، آلتپلاز و دیگر مداخلات شیمیایی، جراحی و دارویی در درمان انسداد لومن CVC مورد نیاز است. انجام مطالعات پژوهشی که به طور انحصاری شامل شرکت‌کنندگان کودک باشند، ضرورت بیشتری دارند.
کاتترهای ورید مرکزی (central venous catheter; CVCs) تجویز داخل وریدی داروها، مایعات، فرآورده‌های خونی و تغذیه وریدی را برای بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن یا بحرانی تسهیل می‌کنند. با وجود نقش محوری CVC در مدیریت پزشکی، یک عارضه شایع مرتبط با استفاده از آن، انسداد لومن(های) CVC است. انسداد CVC می‌تواند باعث ایجاد وقفه و تاخیر جدی در انجام مداخلات درمانی شود.
هدف اصلی این مرور، ارزیابی اثربخشی و بی‌خطری (safety) مداخلات مختلف مورد استفاده برای بازگرداندن باز ماندن لومن‌های مسدود شده CVC در بزرگسالان و کودکان بود.
کارآزمایی‌ها را با جست‌وجو در پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های بالینی کاکرین (CENTRAL) (کتابخانه کاکرین، 2011، شماره 9)؛ OvidSP MEDLINE (1950 تا سپتامبر 2011)؛ OvidSP EMBASE (1980 تا سپتامبر 2011) و NHS Evidence CINAHL (1982 تا سپتامبر 2011) شناسایی کردیم. هم‌چنین پایگاه‌های ثبت کارآزمایی بالینی را جست‌وجو کرده، فهرست منابع را به صورت دستی بررسی کرده، و برای شناسایی کارآزمایی‌ها با شرکت‌های دارویی و نویسندگان مقالاتی که معیارهای ورود را داشتند، تماس گرفتیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای را انتخاب کردیم که اثربخشی مداخله‌ای (شیمیایی، جراحی یا دارویی) را بررسی کردند که برای بازگرداندن باز بودن لومن مسدود شده CVC در بزرگسالان یا کودکان مورد استفاده قرار می‌گرفت.
سه نویسنده به‌طور مستقل از هم مطالعاتی را ارزیابی کردند که معیارهای ورود را به لحاظ کیفیت داشتند، و داده‌های مرتبط را با استفاده از یک فرم استاندارد شده استخراج کردند.
هیچ مطالعه‌ای یافت نشد که اثربخشی و بی‌خطری مداخلات شیمیایی یا جراحی را بررسی کرده باشد.
هفت مطالعه (هشت مقاله) با مجموع 632 شرکت‌کننده پس از جست‌وجو شناسایی شدند. آنها مقایسه‌های مختلف، قدرت مداخلات داروهای ترومبولیتیک یا آنتی‌کوآگولانت را برای درمان انسداد لومن CVC که تصور می‌شد ناشی از ترومبوز باشد، بررسی کردند.
شواهدی با کیفیت پائین از متاآنالیز دو مطالعه به دست آمد که اوروکیناز (urokinase) (با قدرت‌های مختلف) برای بازگرداندن باز بودن لومن‌های مسدود شده CVC در بزرگسالان و کودکان مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای موثرتر از دارونما (placebo) بود (نسبت خطر (relative risk; RR): 2.09؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.47 تا 2.95)، تعداد افراد مورد نیاز برای درمان 4 نفر (95% CI؛ 2 تا 8) گزارش شد. شواهد کافی برای نتیجه‌گیری در مورد بی‌خطری مصرف اوروکیناز وجود نداشت.
کیفیت کلی شواهد ارائه شده توسط این مطالعات به دلیل ارزیابی یک یا چند حوزه به عنوان «خطر نامشخص سوگیری» یا «خطر بالای سوگیری (bias)»، در سطح پائین تا بسیار پائین در نظر گرفته شد. علاوه بر این، تعداد کل شرکت‌کنندگان در این مطالعات کم بود و در نتیجه ممکن است به نتایج جعلی منجر شود.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.