ما تلاش کردیم تا به بررسی اثربخشی مداخلات مورد استفاده در پیشگیری از التهاب بافت پستان در زنان شیرده بپردازیم.
موضوع چیست؟
ورم پستان یا ماستیت (mastitis) یک عارضه شایع در دوره شیردهی است. این وضعیت درد و رنج بسیاری را برای زنان ایجاد میکند و ممکن است مانع شیردهی برخی از مادران به نوزادان خود برای مدت زمانی که مایل به انجام این کار هستند، شود. چندین عامل در ایجاد ورم پستان نقش دارند، مانند انسداد مجاری، سینهها بیش از حد پر از شیر شوند، ترک خوردن نوک پستان (nipple) و اینکه کودک نمیتواند به درستی دهان خود را روی نوک پستان محکم نگه دارد. ورم پستان ممکن است در یک یا هر دو پستان ایجاد شود و با تعدادی از نشانهها از جمله درد پستان، قرمزی و تورم، و نشانههای شبیه آنفلوآنزا همراه باشد. نشانهها میتوانند از دو تا سه روز تا دو هفته یا بیشتر ادامه پیدا کنند.
چرا این موضوع اهمیت دارد؟
بررسی روشهای درمانی برای پیشگیری از ورم پستان به منظور به حداکثر رساندن پیامدها و مدت زمان شیردهی، بسیار مهم است. شیردهی هم برای نوزادان و هم برای مادران آنها مزایای عمده سلامت دارد، و سیاستگذاران مراقبت سلامت و سازمان جهانی بهداشت توصیه میكنند نوزادان تازه متولد شده تا شش ماهگی منحصرا با شیر مادر تغذیه شوند. ما باید اطمینان حاصل کنیم که مادران، و پزشکان و ماماهایی که از آنها مراقبت میکنند، در مورد بهترین مداخلات پیشگیرانه از ورم پستان آگاهی دارند تا کمکی باشد برای شیردهی موفقیتآمیز در زنان تا زمانی که مایل هستند به انجام آن هستند.
ما چه شواهدی را یافتیم؟
در اکتبر سال 2019، به دنبال شواهدی از کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده بودیم و 10 کارآزمایی (شامل 3034 زن شیرده) را شناسایی کردیم. در اکثر کارآزماییها، تعداد زنان مبتلا به ورم پستان گزارش شده بود، اما تقریبا هیچ اطلاعاتی در مورد عوارض جانبی، درد پستان، مدت زمان شیردهی، آسیب نوک پستان، آبسه پستان یا عود ورم پستان وجود نداشت. برخی از کارآزماییها از بودجه صنعت استفاده کردند.
در سه کارآزمایی (1038 زن)، پروبیوتیکها با دارونما (placebo) مقایسه شدند. نتایج به دست آمده از بزرگترین این کارآزماییها (639 زن)، به دلیل توافق قراردادی بین تامین کننده پروبیوتیکها و محققان کارآزمایی، در حال حاضر در دسترس قرار ندارند. پروبیوتیکها ممکن است خطر ورم پستان را در مقایسه با دارونما کاهش دهند (شواهد با قطعیت پائین). مشخص نیست پروبیوتیکها خطر درد پستان یا آسیب نوک پستان را کاهش میدهند یا خیر، زیرا قطعیت شواهد بسیار پائین است.
خطر ورم پستان ممکن است بین آنتیبیوتیکها و مراقبتهای معمول یا دارونما، مشابه و یکسان باشد (شواهد با قطعیت پائین). خطر ورم پستان ممکن است بین آنتیبیوتیکها و پماد فوزیدیک اسید (fusidic acid)، آنتیبیوتیکها و پماد موپیروسین (mupirocin)، پماد فوزیدیک اسید و توصیههای شیردهی، پماد موپیروسین و توصیههای شیردهی، فوزیدیک اسید و موپیروسین، یک جلسه آموزش تخصصی شیردهی و مراقبتهای معمول، غلات القا کننده فاکتور ضد-ترشحی و غلات استاندارد، مشابه باشد، اما در مورد این نتایج اطمینان نداریم زیرا از کارآزماییهایی با تعداد اندکی شرکتکننده حاصل شده و کیفیت شواهد پائین است.
ماساژ فشاری (acupoint massage) احتمالا خطر ابتلا به ورم پستان و درد پستان را در مقایسه با مراقبتهای معمول کاهش میدهد (شواهد با قطعیت متوسط).
ماساژ پستان و درمان با پالس فرکانس پائین ممکن است منجر به کاهش خطر ورم پستان در مقایسه با مراقبتهای معمول شود (شواهد با قطعیت پائین).
این به چه معنا است؟
ماساژ فشاری احتمالا به پیشگیری از ورم پستان و درد پستان کمک میکند، ممکن است پروبیوتیکها بهتر از دارونما باشند و ماساژ پستان و درمان با پالس فرکانس پایین بهتر از مراقبتهای معمول ظاهر میشود. با این حال، بهطور کلی، نمیتوانیم مطمئن باشیم که موثرترین روشهای درمانی برای پیشگیری از ورم پستان کدامند، زیرا قطعیت شواهد به دلیل خطر سوگیری (bias)، تعداد اندک زنان شرکتکننده در کارآزماییها، و تفاوتهای زیاد بین روشهای درمانی پائین بوده، و امکان انجام مقایسههای معنیدار را دشوار میسازد. ما همچنین در مورد اثربخشی واقعی پروبیوتیکها مطمئن نیستیم، زیرا حداقل یک کارآزمایی پروبیوتیک را میشناسیم که نتایج آن بهطور عمومی در دسترس قرار ندارند.
شواهدی وجود دارد که ماساژ فشاری احتمالا بهتر از مراقبت معمول است، پروبیوتیکها میتوانند بهتر از دارونما باشند، و ماساژ پستان و درمان با پالس فرکانس پائین ممکن است بهتر از مراقبتهای معمول در پیشگیری از ماستیت ظاهر شوند. با این حال، توجه به این نکته حائز اهمیت است که حداقل یک کارآزمایی بزرگ در مورد بررسی پروبیوتیکها وجود دارد که نتایج آن به طور علنی منتشر نشده، بنابراین، شواهد ارائه شده در اینجا ناقص است.
شواهد موجود در مورد سایر مداخلات، از جمله آموزش شیردهی، درمانهای دارویی و درمانهای جایگزین، نشان میدهد که این موارد ممکن است اندکی بهتر از مراقبتهای معمول برای پیشگیری از ماستیت باشند، اما نتیجهگیریهای ما به دلیل قطعیت پائین شواهد نامطمئن هستند.
کارآزماییهای آینده باید تعداد كافی را از زنان را وارد کنند تا بتوانند تفاوتهای بالینی مهم را بین مداخلات به دست آورند و نتایج کارآزماییهای آینده باید در دسترس عموم قرار گیرند.
علیرغم فواید شیردهی برای سلامت، میزان شروع و مدت زمان آن کمتر از دستورالعملهای بینالمللی است. عوامل بسیاری بر تصمیمگیری زن برای از شیر گرفتن نوزادش تأثیر میگذارد؛ دلیل اصلی ذکر شده برای از شیر گرفتن، همراه با عوارض شیردهی، مانند ماستیت (mastitis)، است.
ماستیت عبارت است از التهاب پستان، با یا بدون عفونت. میتوان از آن به عنوان یک بیماری تسلسلوار یاد کرد، از التهاب غیر-عفونی پستان گرفته تا عفونت که ممکن است منجر به تشکیل آبسه شود.
ارزیابی اثربخشی استراتژیهای پیشگیرانه (به عنوان مثال، آموزش شیردهی، درمانهای دارویی و درمانهای جایگزین) در بروز یا عود ماستیت غیر-عفونی یا عفونی در زنان شیرده پس از زایمان.
پایگاه ثبت کارآزماییهای گروه بارداری و زایمان در کاکرین؛ ClinicalTrials.gov؛ پلتفرم بینالمللی پایگاه ثبت کارآزماییهای بالینی (ICTRP) سازمان جهانی بهداشت (3 اکتبر 2019)، و فهرست منابع مطالعات بازیابیشده را جستوجو کردیم.
ما کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده را در مورد مداخلات پیشگیرانه از بروز ماستیت در زنان شیرده پس از زایمان وارد کردیم.
کارآزماییهای شبه-تصادفیسازی و کنترل شده و کارآزماییهایی که فقط به صورت چکیده گزارش شده بودند نیز واجد شرایط در نظر گرفته شدند. ما سعی کردیم تا جایی که امکان داشت، با نویسندگان تماس بگیریم تا نتایج منتشر نشده را به دست آوریم.
مداخلات پیشگیرانه از ماستیت ممکن است شامل: پروبیوتیکها، توصیههای تخصصی شیردهی و رویکردهای جامع باشند.
دو نویسنده مرور بهطور مستقل از هم کارآزماییها را از نظر معیارهای ورود و خطر سوگیری (bias) ارزیابی کرده، دادهها را استخراج و قطعیت شواهد را با استفاده از درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی کردند.
ما 10 کارآزمایی را لحاظ کردیم (3034 زن). نه کارآزمایی (2395 زن) دادههایی را برای تجزیهوتحلیلها فراهم آوردند. بهطور کلی، کارآزماییها در اکثر دامنهها در معرض خطر پائین سوگیری قرار داشتند اما برخی از آنها با خطر بالای کورسازی، سوگیری ریزش نمونه (attrition bias)، و گزارشدهی انتخابی روبهرو بودند. سوگیری انتخاب (پنهانسازی تخصیص) بهطور کلی نامشخص بود. قطعیت شواهد به دلیل خطر سوگیری و عدم دقت (تعداد اندک زنان شرکتکننده در کارآزماییها) کاهش یافت. تعارض منافع نویسندگان کارآزمایی، و مشارکت صنعت نیز ممکن است در قطعیت شواهد تأثیر داشته باشد.
اکثر کارآزماییها، پیامد اولیه را که بروز ماستیت بود، گزارش کردند، اما تقریبا هیچ اطلاعاتی در مورد عوارض جانبی، درد پستان، مدت زمان شیردهی، آسیب نوک پستان، آبسه پستان یا عود ماستیت وجود نداشت.
پروبیوتیکها در برابر دارونما
پروبیوتیکها ممکن است خطر ماستیت را بیش از دارونما (placebo) کاهش دهند (خطر نسبی (RR): 0.51؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.35 تا 0.75؛ 2 کارآزمایی؛ 399 زن؛ شواهد با قطعیت پائین). مشخص نیست پروبیوتیکها خطر درد پستان یا آسیب نوک پستان را کاهش میدهند یا خیر، زیرا قطعیت شواهد بسیار پائین است. نتایج به دست آمده از بزرگترین این کارآزماییها (639 زن)، به دلیل توافق قراردادی بین تامین کننده پروبیوتیکها و محققان کارآزمایی، در حال حاضر در دسترس قرار ندارند. عوارض جانبی در یک کارآزمایی گزارش شد، و هیچ زنی در هر دو گروه دچار عوارض جانبی نشد.
آنتیبیوتیکها در مقابل دارونما یا مراقبت معمول
خطر ماستیت ممکن است بین آنتیبیوتیکها و مراقبتهای معمول یا دارونما، مشابه و یکسان باشد (RR: 0.37؛ 95% CI؛ 0.10 تا 1.34؛ 3 کارآزمایی؛ 429 زن؛ شواهد با قطعیت پائین). خطر ماستیت ممکن است بین آنتیبیوتیکها و پماد فوزیدیک اسید (fusidic acid) (RR 0.22؛ 95% CI؛ 0.03 تا 1.81؛ 1 کارآزمایی؛ 36 زن؛ شواهد با قطعیت پائین) یا پماد موپیروسین (mupirocin) (RR: 0.44؛ 95% CI؛ 0.05 تا 3.89؛ 1 کارآزمایی؛ 44 زن؛ شواهد با قطعیت پائین) یکسان باشد، اما به دلیل گسترده بودن CIها، مطمئن نیستیم. هیچ یک از کارآزماییها هیچ موردی را از عوارض جانبی گزارش نکردند.
درمانهای موضعی در مقابل توصیههای شیردهی
خطر ماستیت ممکن است بین پماد فوزیدیک اسید و توصیههای شیردهی (RR 0.77؛ 95% CI؛ 0.27 تا 2.22؛ 1 کارآزمایی؛ 40 زن؛ شواهد با قطعیت پائین) و پماد موپیروسین و توصیههای شیردهی (RR: 0.39؛ 95% CI؛ 0.12 تا 1.35؛ 1 کارآزمایی؛ 48 زن؛ شواهد با قطعیت پائین) یکسان باشد، اما به دلیل گسترده بودن CIها، اطمینانی به آن نداریم.
یک کارآزمایی (42 زن) درمانهای موضعی را با یکدیگر مقایسه کرد. خطر ابتلا به ماستیت ممکن است بین اسید فوزیدیک و موپیروسین مشابه باشد (RR: 0.51؛ 95% CI؛ 0.13 تا 2.00؛ شواهد با قطعیت پائین) اما به دلیل گسترده بودن CI به این نتیجه اطمینان نداریم. حوادث جانبی گزارش نشدند.
آموزش تخصصی شیردهی در مقابل مراقبت معمول
خطر ماستیت (RR 0.93؛ 95% CI؛ 0.17 تا 4.95؛ 1 کارآزمایی؛ 203 زن؛ شواهد با قطعیت پائین) و درد پستان (RR: 0.93؛ 95% CI؛ 0.36 تا 2.37؛ 1 کارآزمایی؛ 203 زن؛ شواهد با قطعیت پائین) ممکن است مشابه باشد، اما به دلیل گسترده بودن CIها، مطمئن نیستیم. حوادث جانبی گزارش نشدند.
غلات القا کننده عامل ضد-ترشحی در برابر غلات استاندارد
خطر ماستیت (RR 0.24؛ 95% CI؛ 0.03 تا 1.72؛ 1 کارآزمایی؛ 29 زن؛ شواهد با قطعیت پائین) و عود ماستیت (RR: 0.39؛ 95% CI؛ 0.03 تا 4.57؛ 1 کارآزمایی؛ 7 زن؛ شواهد با قطعیت پائین) ممکن است یکسان باشند، اما به دلیل گسترده بودن CIها، مطمئن نیستیم. حوادث جانبی گزارش نشدند.
ماساژ فشاری در مقابل مراقبت معمول
ماساژ فشاری احتمالا خطر ماستیت (RR: 0.38؛ 95% CI؛ 0.19 تا 0.78؛ 1 کارآزمایی؛ 400 زن؛ شواهد با قطعیت متوسط) و درد پستان (RR: 0.13؛ 95% CI؛ 0.07 تا 0.23؛ 1 کارآزمایی؛ 400 زن؛ شواهد با قطعیت متوسط) را در مقایسه با مراقبت معمول کاهش میدهد. حوادث جانبی گزارش نشدند.
ماساژ پستان و درمان با پالس فرکانس پائین در مقابل مراقبت معمول
ماساژ پستان و درمان با پالس فرکانس پائین ممکن است منجر به کاهش خطر ماستیت شود (RR: 0.03؛ 95% CI؛ 0.00 تا 0.21؛ 1 کارآزمایی؛ 300 زن؛ شواهد با قطعیت پائین). حوادث جانبی گزارش نشدند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.