استاوودین (stavudine) به عنوان بخشی از درمان ترکیبی برای درمان عفونت HIV-1 در کشورهای کم‌درآمد، پرکاربردترین عامل ضدرتروویروسی بوده است. استفاده از آن با عوارض توزیع مجدد چربی در بدن، اختلال در انسولین و لیپیدها، اسیدوز لاکتیک و مشکلات عصبی همراه بوده است. برخی از این عوارض ممکن است تهدید کننده حیات بیماران باشند. اتخاذ راهبردهایی برای اجتناب یا کاهش خطر این عوارض شامل استفاده از داروهای جایگزین در صورت وجود یا استفاده از دوزهای پائین‌تر استاوودین است.
روش‌های جست‌وجوی جامع ایجاد شده توسط گروه مرور HIV/AIDS در کاکرین برای شناسایی کارآزمایی‌هایی استفاده شد که بی‌خطری (safety) و اثربخشی دوز پائین استاوودین را در سرکوب بار ویروسی در مقابل دوز بالای آن در زمینه درمان HIV-1 با درمان ترکیبی ضدرتروویروسی مقایسه کردند. جست‌وجوها دوره 1996 تا 2014 را پوشش دادند. جست‌وجوی انجام‌شده 3952 کارآزمایی را شناسایی کرد و فقط سه مورد معیارهای ورود را داشتند، همه کارآزمایی‌های واردشده در کشورهای توسعه‌یافته انجام شدند، تعداد شرکت‌کنندگان در محدوده 24 تا 92 بوده و اکثریت مرد بودند. میزان اثربخشی دارو در سرکوب بار ویروسی (viral load) در همه کارآزمایی‌ها یکسان بود، چه از دوز بالای استاوودین استفاده شد و چه از دوز پائین آن. McComsey 2008 و Milinkovic 2007 کاهش تراکم مواد معدنی استخوان (bone mineral density; BMD)، کاهش چربی اندام و افزایش تری گلیسیرید را در بازوهای دوز بالای دارو نشان دادند. در حالی که هیچ تفاوتی در کارآمدی سرکوب بار ویروسی میان استاوودین با دوز بالا و دوز پائین در کارآزمایی‌های واردشده وجود نداشت، شرکت‌کنندگانی که در این کارآزمایی‌ها شرکت کردند، قبلا با درمان ضدرتروویروسی درمان شده بودند و بار ویروسی سرکوب‌شده داشتند. این واقعیت که شرکت‌کنندگان قبلا بار ویروسی سرکوب‌شده داشتند و حجم نمونه مطالعات کوچک بودند، نشان دادن تفاوت در سرکوب بار ویروسی میان دو گروه دشوار بود. مطالعات نشان ندادند که هیچ یک از شرکت‌کنندگان درمان را به دلیل عوارض جانبی قطع کردند.
این مرور فقط کارآزمایی‌هایی را شناسایی کرد که بی‌خطری (safety) و اثربخشی دوز پائین در مقایسه با دوز بالای استاوودین را در سرکوب بار ویروسی بررسی کردند. این کارآزمایی‌ها کوچک بودند، و در کشورهای توسعه‌یافته انجام شدند و شامل شرکت‌کنندگانی با بار ویروسی سرکوب‌شده بودند که برای مدت طولانی تحت درمان ضدرتروویروسی قرار داشتند. نتایج فردی به دست آمده از کارآزمایی‌ها مزیت بارزی را در سرکوب بار ویروسی یا بی‌خطری میان استاوودین با دوز پائین و بالا شناسایی نکرده‌اند. مطالعاتی که بی‌خطری و اثربخشی این دارو را در سرکوب بار ویروسی ارزیابی می‌کنند، باید به ویژه در کشورهای در حال توسعه که هنوز استاوودین در آنها استفاده می‌شود، انجام شوند، و احتمالا برای ادامه برنامه‌های درمانی یا در مواردی که جایگزین‌های دارویی محدود هستند، مورد نیاز هستند.
این مرور سیستماتیک فقط سه کارآزمایی کوچک را شناسایی کرد که کارآمدی ویروسی و بی‌خطری (safety) دوز بالای استاوودین را در مقابل دوز پائین آن ارزیابی کردند. هر سه کارآزمایی در کشورهای توسعه‌یافته انجام شدند و هیچ موردی از کشورهای در حال توسعه گزارش نشد، اما استاوودین جزء درمان ترکیبی ART در بسیاری از کشورهای در حال توسعه باقی می‌ماند. امکان انجام یک متاآنالیز وجود نداشت. نتایج فردی به دست آمده از کارآزمایی‌ها دقیق نبوده و مزیت بارزی را در اثربخشی ویروسی یا بی‌خطری میان دوز پائین و بالای استاوودین شناسایی نکردند. علاوه بر این، شرکت‌کنندگان واردشده درمان سرکوب ویروسی پایدار را دریافت کرده بودند و بنابراین داده‌های موجود را نمی‌توان به شرایطی تعمیم داد که در آن استاوودین در حال حاضر در بیماران درمان‌نشده با ART با بار ویروسی (viral load) بالا استفاده می‌شود. برای بررسی کاهش دوز استاوودین در بیماران درمان‌نشده با ART، در کشورهای در حال توسعه که هنوز استاوودین در آنها استفاده می‌شود، انجام کارآزمایی‌ها ضروری است، زیرا حذف تدریجی استاوودین که توسط WHO توصیه می‌شود ممکن است فورا در سطح جهانی امکان‌پذیر نباشد.
داروی استاوودین (stavudine) به دلیل هزینه نسبتا پائین، علیرغم توصیه WHO برای حذف تدریجی آن به عنوان یک استراتژی برای کاهش سمیّت‌های مرتبط با آن، جزئی از درمان ترکیبی ضدرتروویروسی (antiretroviral therapy; ART) در کشورهای دارای منابع محدود باقی می‌ماند. در مواردی که استاوودین هنوز استفاده می‌شود، برای کاهش سمیّت مربوط به استفاده از آن، مصرف دوز پائین‌تر از دوز استاندارد توصیه می‌شود.
مقایسه بی‌خطری (safety) و کارآمدی ویرولوژیکی دوز پائین در مقابل دوز بالای استاوودین در درمان عفونت HIV-1.
برای شناسایی کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (randomised controlled trials; RCTs) که استفاده از دوز پائین استاوودین را در مقابل دوز بالای آن مقایسه کردند، روش‌های جست‌وجوی جامع معرفی‌شده توسط گروه مرور HIV/AIDS در کاکرین استفاده شدند. آخرین جست‌وجو در فوریه 2014 انجام شد و جست‌وجوها بازه زمانی 1996 تا 2014 را پوشش دادند.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده که استفاده از دوز پائین و دوز بالای استاوودین را به عنوان بخشی از درمان ترکیبی ART برای درمان بزرگسالان مقایسه کردند.
دو داور به‌طور مستقل کارآزمایی‌های واجد شرایط را انتخاب کرده، کیفیت روش‌شناسی (methodology) مطالعات واردشده را ارزیابی کرده، و استخراج و تجزیهوتحلیل داده‌ها را تکمیل کردند.
جست‌وجوها توانستند 3952 چکیده را شناسایی کنند که از نظر مرتبط بودن غربالگری شدند. سه کارآزمایی معیارهای ورود را داشتند (Milinkovic 2007؛ McComsey 2008؛ Sanchez-Conde 2005). هر سه کارآزمایی در کشورهای توسعه‌یافته انجام شدند، شرکت‌کنندگان ART را دریافت کرده و همگی سرکوب ویروسی (virologic suppression) را در شروع مطالعه نشان دادند. در مجموع 157 شرکت‌کننده در کارآزمایی‌ها وارد شدند. حجم نمونه‌ها از 24 تا 92 شرکت‌کننده متغیر بوده و بیش از 79% از آنها مرد بودند. مطالعات در معرض خطر بالای سوگیری انتخاب (selection bias)، سوگیری عملکرد/تشخیص (performance/detection bias) و سوگیری گزارش‌دهی (reporting bias) پیامد بودند. برخی از ویژگی‌های پایه بین گروه‌ها متفاوت بودند، از جمله سطوح تری‌گلیسیرید در دو مطالعه و شاخص توده بدنی در یک مطالعه. با توجه به تنوع در طراحی و پیگیری نتایج مطالعه، هیچ متاآنالیزی انجام نشد و نتایج مطالعات منفرد ارائه شدند. تفاوت معنی‌داری در سرکوب ویروسی در مطالعات واردشده وجود نداشت (Milinkovic 2007؛ McComsey 2008؛ Sanchez-Conde 2005) (به ترتیب: خطر نسبی (RR): 1.09؛ 95% CI: 0.93 تا 1.28؛ RR: 0.94؛ 95% CI؛ 0.59 تا 1.50؛ و RR: 1.03؛ 95% CI: 0.90 تا 1.18). هیپرلاکتاتمی (hyperlactatemia) علامت‌دار در بازوی دوز بالای مطالعه Milinkovic 2007 مشاهده شد (RR: 0.21؛ 95% CI: 0.01 تا 4.66)، این عارضه در هیچ شرکت‌کننده‌ای در کارآزمایی McComsey 2008 و در کارآزمایی Sanchez-Conde 2005 گزارش نشد. McComsey 2008 و Milinkovic 2007 کاهش تراکم مواد معدنی استخوان (bone mineral density; BMD)، کاهش چربی اندام و افزایش تری گلیسیرید را در بازوهای دوز بالای دارو نشان دادند. مطالعات نشان ندادند که هیچ یک از شرکت‌کنندگان درمان را به دلیل عوارض جانبی قطع کردند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.