پیشینه
تصور می‌شود که سطوح بالای کلسترول (ماده‌ای چرب به نام لیپید) در خون در ایجاد بیماری آلزایمر و دمانس (زوال عقل) عروقی دخیل هستند. داروهای خانواده استاتین‌ها (لوواستاتین، پراواستاتین، سیمواستاتین و غیره) داروهای قوی برای کاهش کلسترول بوده و خط اول درمان را برای کاهش کلسترول در افراد مبتلا به بیماری قلبی‌عروقی یا در معرض خطر ابتلا به آن تشکیل می‌دهند. بررسی نقش احتمالی استاتین‌ها در درمان دمانس همیشه مد نظر بوده است.
ویژگی‌‌های مطالعه
دو نویسنده مستقل، بانک‌های اطلاعاتی علمی را برای یافتن مطالعاتی جست‌وجو کردند که در آنها یک استاتین یا دارونما (placebo) (یک درمان ساختگی) حداقل به مدت شش ماه برای بیماران تجویز شدند. افرادی را با تشخیص احتمالی یا محتمل بیماری آلزایمر بر اساس معیارهای بالینی استاندارد، وارد کردیم. یافته‌ها تا ژانویه 2014 به‌روز بودند.
نتایج کلیدی
ما چهار مطالعه را شامل 1154 شرکت‌کننده (محدوده سنی 50 تا 90 سال) شناسایی کردیم. این مطالعات از تست‌های استاندارد برای ارزیابی شدت بیماری آلزایمر استفاده کردند. از این کارآزمایی‌ها، از جمله دو کارآزمایی بزرگ، هیچ شواهدی را مبنی بر کمک استاتین‌ها به درمان زوال شناختی در دمانس پیدا نکردیم.
کیفیت شواهد
به نظر می‌رسد که کیفیت شواهد بالا است زیرا دو کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل‌شده بزرگ به همراه دو کارآزمایی کوچک‌تر گنجانده شدند.
آنالیزهای مطالعات موجود، از جمله دو کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل‌شده بزرگ، نشان می‌دهند که استاتین‌ها هیچ مزیتی برای معیارهای پیامد اولیه ADAS-Cog یا MMSE ندارند.
استفاده از استاتین‌ها در بیماری آلزایمر (Alzheimer's disease; AD) یا دمانس عروقی (vascular dementia; VaD) یک حوزه نسبتا ناشناخته در علوم پزشکی است. در AD، پروتئین β-آمیلوئید (Aβ) به شکل پلاک‌های خارج سلولی رسوب می‌کند و مطالعات قبلی نشان داده‌اند که تولید Aβ وابسته به کلسترول است. هیپرکلسترولمی نیز در پاتوژنز VaD نقش دارد. با توجه به نقش استاتین‌ها در کاهش کلسترول، از نظر بیولوژیکی می‌توان انتظار داشت که آنها در درمان AD و VaD موثر باشند.
ارزیابی اثربخشی بالینی و بی‌خطری (safety) مصرف استاتین‌ها در درمان AD و VaD. ارزیابی اینکه اثربخشی استاتین‌ها در درمان AD و VaD چه ارتباطی با سطح کلسترول، ژنوتیپ ApoE یا سطح شناختی دارد.
در 20 ژانویه 2014، به جست‌وجو در پایگاه ثبت تخصصی گروه دمانس و بهبود شناختی در کاکرین، کتابخانه کاکرین ، MEDLINE؛ EMBASE؛ PsycINFO؛ CINAHL؛ و LILACS، همچنین بسیاری از پایگاه‌های ثبت کارآزمایی و منابع علمی خاکستری پرداختیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (randomised controlled trials; RCTs) دوسو کور (double-blind) از تجویز استاتین‌ها به مدت حداقل شش ماه در افراد مبتلا به دمانس.
دو نویسنده مستقل، داده‌ها را بر اساس معیارهای ورود استخراج و ارزیابی کردند. داده‌ها را در صورت مناسب بودن، جمع‌آوری کرده و آنها را در یک متاآنالیز وارد کردیم. از فرآیندهای روش‌شناسی (methodology) استاندارد مورد نظر سازمان همکاری کاکرین (Cochrane Collaboration) استفاده کردیم.
چهار مطالعه (1154 شرکت‌کننده، محدوده سنی 50 تا 90 سال) را شناسایی کردیم. همه شرکت‌کنندگان بر اساس معیارهای استاندارد، تشخیص محتمل یا احتمالی AD داشته و اکثر آنها تحت درمان با مهارکننده کولین‌استراز قرار داشتند. پیامد اولیه در همه مطالعات، تغییر در مقیاس ارزیابی بیماری آلزایمر - خرده‌مقیاس شناختی (Alzheimer's Disease Assessment Scale - cognitive subscale; ADAS-Cog) نسبت به ابتدای مطالعه بود. وقتی داده‌ها را گردآوری کردیم، هیچ مزیت قابل توجهی از استاتین دیده نشد (تفاوت میانگین (MD): 0.26-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.05- تا 0.52، P = 0.51). همه مطالعات تغییری را در آزمون کوتاه وضعیت ذهنی (Mini Mental State Examination; MMSE) نسبت به ابتدای مطالعه نشان دادند. هنگامی که داده‌ها را ادغام کردیم، هیچ مزیت قابل توجهی از استاتین‌ها در MMSE به دست نیامد (تفاوت میانگین: 0.32-؛ 95% CI؛ 0.71- تا 0.06، P = 0.10). سه مطالعه عوارض جانبی مرتبط با درمان را گزارش کردند. هنگامی که داده‌ها را تجمیع کردیم، تفاوت معنی‌داری میان استاتین‌ها و دارونما (placebo) وجود نداشت (نسبت شانس: 1.09؛ 95% CI؛ 0.58 تا 2.06، P = 0.78). تفاوت معنی‌داری در رفتار، عملکرد کلی یا فعالیت‌های زندگی روزانه در گروه استاتین و دارونما دیده نشد. خطر سوگیری (bias) را برای همه مطالعات در سطح پائین ارزیابی کردیم. ما هیچ مطالعه‌ای را برای ارزیابی نقش استاتین‌ها در درمان VaD نیافتیم.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.