سوال مطالعه مروری
اثربخشی و بی‌خطری (safety) درمان زنان مبتلا به اندومتریوز (endometriosis) شناخته شده را با پنتوکسی‌فیلین (pentoxifylline) مرور کردیم تا بدانیم که این دارو پیامدهای نشانه‌های درد و باروری را بهبود می‌بخشد یا خیر. پنتوکسی‌فیلین یک تعدیل‌کننده سیستم ایمنی (ماده‌ای که سیستم ایمنی را متاثر می‌کند) بوده و ممکن است یک روش جایگزین برای درمان این وضعیت باشد. هدف ما مقایسه پنتوکسی‌فیلین با عدم-درمان یا دارونما (placebo) (درمان ساختگی)، دیگر درمان‌های دارویی یا درمان جراحی بود.
پیشینه
اندومتریوز یک وضعیت دردناک است که در آن بافت شبیه اندومتر (بافتی شبیه به پوشش داخلی رحم) خارج از محیط رحم رشد کرده و احتمالا بر توانایی زن برای باردار شدن تاثیر می‌گذارد. مطالعات اخیر از تاثیر سیستم ایمنی بر این بیماری حمایت می‌کند. پنتوکسی‌فیلین یک داروی تعدیل‌کننده سیستم ایمنی است که دارای فعالیت ضد-التهابی (کاهنده التهاب) نیز بوده، و می‌تواند نشانه‌های بیماری را بدون پیشگیری از تخمک‌گذاری تسکین بخشد.
ویژگی‌های مطالعه
تعداد 5 کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل شده (مطالعاتی که در آنها شرکت‌کنندگان به‌طور تصادفی به یکی از دو یا چند گروه درمان اختصاص داده می‌شوند) را وارد کردیم که با حضور 415 زن، پنتوکسی‌فیلین را با دارونما (placebo) یا عدم-درمان یا دیگر درمان‌های دارویی مقایسه کردند. شواهد تا 16 دسامبر 2020 به‌روز است.
نتایج کلیدی
شواهد کافی برای نتیجه‌گیری در مورد اثربخشی و بی‌خطری (safety) پنتوکسی‌فیلین از نظر پیامدهای باروری و تسکین درد در زنان مبتلا به اندومتریوز وجود نداشت. هیچ مطالعه‌ای، پیامد اولیه یعنی نرخ زنده‌زایی یا حوادث جانبی (عوارض جانبی) را گزارش نکرد.
پنتوکسی‌فیلین در برابر دارونما
مطمئن نیستیم پنتوکسی‌فیلین در مقایسه با دارونما تاثیری بر نرخ بارداری بالینی، نرخ عود اندومتریوز یا نرخ سقط جنین دارد یا خیر. داده‌ای در مورد دیگر پیامدها وجود نداشت.
پنتوکسی‌فیلین در برابر عدم-درمان
در رابطه با اینکه پنتوکسی‌فیلین در مقایسه با عدم-درمان تاثیری بر درد کلی دارد یا خیر، نامطمئن هستیم. داده‌ای در مورد دیگر پیامدها وجود نداشت.
ما نتوانستیم داده‌ای را از مطالعاتی که پنتوکسی‌فیلین را با دیگر درمان‌های دارویی مقایسه کردند، استخراج کنیم، و هیچ مطالعه‌ای وجود نداشت که پنتوکسی‌فیلین را با درمان جراحی مقایسه کرده باشد.
کیفیت شواهد
سطح کیفیت کلی شواهد بسیار پائین بود. محدودیت‌های اصلی در شواهد عبارت بودند از عدم انجام آنالیز قصد درمان (intention-to-treat) (ارزیابی همه افراد حاضر در یک کارآزمایی، بر اساس گروهی که در ابتدا (و به صورت تصادفی) به آن اختصاص داده شدند، صرف نظر از اینکه از گروه درمانی خود خارج شدند یا خیر، کاملا به درمان پایبند بودند یا به درمان جایگزین تغییر یافتند)؛ عدم انجام کورسازی (فرآیندی که در آن زنان حاضر در کارآزمایی و کارکنان پژوهش از درمان مورد استفاده بی‌اطلاع می‌مانند)؛ و عدم-دقت (خطای تصادفی و حجم کوچک نمونه در برخی از مطالعات).
هیچ مطالعه‌ای، پیامد اولیه مورد نظر، یعنی نرخ زنده‌زایی را گزارش نکرد. با توجه به شواهد بسیار محدود، از تاثیرات پنتوکسی‌فیلین بر نرخ بارداری بالینی، نرخ سقط جنین، یا درد کلی نامطمئن هستیم.
در حال حاضر شواهد کافی برای حمایت از استفاده از پنتوکسی‌فیلین در مدیریت زنان مبتلا به اندومتریوز از نظر پیامدهای قدرت پائین باروری و تسکین درد وجود ندارد.
اندومتریوز (endometriosis) وضعیت‌های التهابی مزمنی است که در سال‌های باروری رخ می‌دهد. مشخصه آن تشکیل بافتی شبیه اندومتر است که خارج از حفره رحم شکل می‌گیرد. این توسعه بافت شبیه اندومتر بستگی به استروژن تولید شده توسط تخمدان‌ها در مرحله اول و تا حدی توسط خود بافت شبیه اندومتر دارد، بنابراین مدیریت مرسوم بر سرکوب تخمدان متمرکز شده است. در این مرور نقش تعدیل سیستم ایمنی را به عنوان یک رویکرد جایگزین در نظر گرفتیم. این یک نسخه به‌روز شده از یک مطالعه مروری کاکرین است که پیش از این در سال 2012 منتشر شد.
تعیین اثربخشی و بی‌خطری (safety) پنتوکسی‌فیلین (pentoxifylline) در مدیریت اندومتریوز.
پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه زنان و باروری در کاکرین (CGF)؛ CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase؛ PsycINFO؛ و AMED را در 16 دسامبر 2020، همراه با بررسی منابع جست‌وجو کرده و برای یافتن مطالعات بیشتر با نویسندگان مطالعه و متخصصان در این زمینه تماس گرفتیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) را وارد کردیم که به مقایسه پنتوکسی‌فیلین با دارونما (placebo) یا عدم-درمان، دیگر درمان‌های دارویی، یا جراحی در زنان مبتلا به اندومتریوز پرداختند. پیامدهای اولیه عبارت بودند از نرخ زنده‌زایی و درد کلی (که با مقیاس آنالوگ بصری (VAS) درد، دیگر مقیاس‌های معتبر یا پیامدهای دو-حالتی اندازه‌گیری شد) به ازای هر زن تصادفی‌سازی شده. پیامدهای ثانویه شامل نرخ بارداری بالینی، نرخ سقط جنین، نرخ عود، و عوارض جانبی ناشی از مداخله پنتوکسی‌فیلین بودند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم مطالعات را بر اساس معیارهای ورود ارزیابی کرده، داده‌ها را استخراج، و خطر سوگیری (bias) را ارزیابی کرده، در صورت لزوم با نویسنده سوم مرور مشورت کردند. در صورت لزوم، با نویسندگان مطالعه تماس گرفتیم. پیامدهای دو-حالتی را با استفاده از خطرات نسبی (RRs) منتل-هنزل (Mantel-Haenszel)، همراه با 95% فواصل اطمینان (CIs) و مدل اثر-ثابت تجزیه‌وتحلیل کردیم. برای تعداد اندک وقایع، از نسبت شانس (OR) پتو (Peto) با 95% CI آن استفاده کردیم. پیامدهای پیوسته را با استفاده از تفاوت میانگین (MD) بین گروه‌ها با 95% CIs، تجزیه‌وتحلیل کردیم. از آماره I2 برای ارزیابی ناهمگونی میان مطالعات استفاده کردیم. برای ارزیابی کیفیت شواهد، از رویکرد درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) استفاده شد.
پنج RCT را با طراحی موازی وارد کردیم، که شامل مجموع 415 شرکت‌کننده بودند. در این نسخه به‌روز شده، یک RCT دیگر را وارد کردیم. سه مطالعه جزئیات مربوط به پنهانسازی تخصیص را مشخص نکردند، و دو مطالعه کورسازی نشده بودند. هم‌چنین تعداد بیماران از دست رفته در دوره پیگیری قابل‌توجه بود، چهار مطالعه تجزیه‌وتحلیل قصد درمان (intention‐to‐treat) را انجام ندادند. کیفیت شواهد را در سطح بسیار پائین قرار دادیم.
پنتوکسی‌فیلین در برابر دارونما
هیچ یک از کارآزمایی‌ها، پیامدهای اولیه نرخ زنده‌زایی و درد کلی را گزارش ندادند. مطمئن نیستیم درمان با پنتوکسی‌فیلین در مقایسه با دارونما بر نرخ بارداری بالینی تاثیر می‌گذارد یا خیر (RR: 1.38؛ 95% CI؛ 0.91 تا 2.10؛ 3 RCT؛ n = 285؛ I2 = 0%؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین). شواهد نشان می‌دهد که اگر نرخ بارداری بالینی با دارونما 20% برآورد شود، این نرخ با پنتوکسی‌فیلین بین 18% تا 43% خواهد بود. هم‌چنین در مورد اینکه پنتوکسی‌فیلین تاثیری بر نرخ عود اندومتریوز (RR: 0.84؛ 95% CI؛ 0.30 تا 2.36؛ 1 RCT؛ n = 121؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین) یا نرخ سقط جنین (Peto OR: 1.99؛ 95% CI؛ 0.20 تا 19.37؛ 2 RCT؛ n = 164؛ I2 = 0%؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین) دارد یا خیر، نامطمئن هستیم. هیچ یک از کارآزمایی‌ها، تاثیر پنتوکسی‌فیلین را بر بهبود نشانه‌های مرتبط با اندومتریوز به جز درد یا حوادث جانبی، گزارش نکردند.
پنتوکسی‌فیلین در برابر عدم-درمان
هیچ یک از کارآزمایی‌ها، نرخ زنده‌زایی را گزارش نکردند. مطمئن نیستیم درمان با پنتوکسی‌فیلین در مقایسه با عدم-درمان تاثیری بر درد کلی در یک ماه (MD: -0.36؛ 95% CI؛ 2.12- تا 1.40؛ 1 RCT؛ n = 34؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین)، در دو ماه (MD: -1.25؛ 95% CI؛ 2.67- تا 0.17؛ 1 RCT؛ n = 34؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین)، یا در سه ماه (MD: -1.60؛ 95% CI؛ 3.32- تا 0.12؛ 1 RCT؛ n = 34؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین) می‌گذارد یا خیر. هیچ یک از کارآزمایی‌ها، عوارض جانبی ناشی از مصرف پنتوکسی‌فیلین یا دیگر پیامدهای ثانویه را گزارش نکردند.
پنتوکسی‌فیلین در برابر دیگر درمان‌های دارویی
یک مطالعه (83 = n) پنتوکسی‌فیلین را با قرص ضد-بارداری خوراکی ترکیبی پس از جراحی لاپاروسکوپی برای درمان اندومتریوز مقایسه کرد، اما نمی‌توان آن را در متاآنالیز گنجاند زیرا مشخص نبود که داده‌ها به صورت +/- انحراف معیار (standard deviation; SD) ارائه شدند یا خیر و طول دوره درمان چقدر بود. هیچ یک از کارآزمایی‌ها، عوارض جانبی ناشی از مصرف پنتوکسی‌فیلین یا دیگر پیامدهای ثانویه را گزارش نکردند.
پنتوکسی‌فیلین در برابر درمان محافظه‌کارانه جراحی
هیچ مطالعه‌ای درباره این مقایسه گزارشی را ارائه نداد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.