پیام‌های کلیدی
- کفی‌های قوس‌دار پا یا کفی‌های سفت‌کننده کفش در مقایسه با کفی‌های ساختگی کفش، احتمالا هیچ مزیت بالینی مهمی برای درد، عملکرد یا کیفیت زندگی ندارند. خطر بروز تاثیرات ناخواسته ممکن است یکسان باشد.
- تزریق تک‌دوز اسید هیالورونیک (hyaluronic acid) در مقایسه با تزریق دارونما (placebo)، احتمالا هیچ مزیت مهمی برای درد یا عملکرد ندارد. احتمالا کیفیت زندگی یکسان، و خطر بروز تاثیرات ناخواسته کمتر است.
- هیچ شواهد بارزی را حاکی از مزایا و آسیب‌های دیگر درمان‌ها در اختیار نداریم و برای تعیین این موارد، انجام پژوهش‌های بیشتر ضروری است.
آرتریت انگشت شست پا چیست و چگونه درمان می‌شود؟
آرتریت به معنای التهاب مفاصل بوده و بسیار شایع است. این عارضه در شست پا باعث درد، تغییر شکل و کاهش دامنه حرکتی آن می‌شود. درمان‌های غیرجراحی شایع عبارت هستند از سرما درمانی و گرما درمانی، داروهای مسکّن، استروئیدها، کفش‌های اصلاح‌شده و کفی کفش.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
ما خواستیم بدانیم که درمان‌های غیرجراحی برای آرتریت انگشت شست پا باعث کاهش درد و بهبود عملکرد، کیفیت زندگی و ساختار مفصل شست پا (بر اساس اشعه ایکس) شد یا خیر. همچنین هدف آن بود که بدانیم این مداخلات چه تاثیرات ناخواسته‌ای ایجاد کردند.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
در جست‌وجوی مطالعاتی بودیم که هر نوع درمان غیرجراحی را در مقایسه با درمان دارونما (ساختگی یا sham) یا دیگر درمان‌های غیرجراحی در افراد مبتلا به آرتریت انگشت شست پا بررسی کردند.
نتایج مطالعات را مقایسه و خلاصه کرده و اعتماد خود را به شواهد، بر اساس عواملی مانند روش‌های انجام و حجم نمونه مطالعه رتبه‌بندی کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
شش مطالعه را با 547 شرکت‌کننده در سنین میان 32 و 62 سال پیدا کردیم. چهار مطالعه در استرالیا، یک مطالعه در ترکیه، و یک مطالعه در ایالات متحده آمریکا انجام شدند. هر مطالعه درمان‌های مختلفی را بررسی کرد:
• کفی‌های قوس‌دار پا در برابر کفی‌های ساختگی؛
• کفی‌های سفت‌کننده کفش در برابر کفی‌های ساختگی؛
• تزریق اسید هیالورونیک (ماده‌ای که به‌طور طبیعی در بدن وجود دارد و به روان‌سازی و نرم شدن (cushion) مفاصل کمک می‌کند) در برابر تزریق سالین (دارونما)؛
• کفی‌های قوس‌دار پا در برابر کفش‌هایی با زیره گهواره‌ای (rocker-sole)؛
• پلوئید درمانی (peloid therapy) (کاربرد گِل رس (clay mud) در دمای 42 درجه سانتی‌گراد) در برابر پارافین درمانی (paraffin therapy)؛
• حرکت استخوان سزاموئید (sesamoid mobilisation) (حرکت دادن استخوان‌های کوچک در پا)، تقویت عضله فلکسور هالوسیس لانگوس (flexor hallucis longus) (عضله‌ای که ماهیچه ساق پا را به شست پا متصل می‌کند) و تمرین راه رفتن به همراه فیزیوتراپی در برابر فیزیوتراپی به تنهایی.
نتایج کلیدی
کفی‌های قوس‌دار پا در مقایسه با کفی‌های ساختگی (1 مطالعه، 88 نفر) ممکن است موجب کاهش درد یا بهبودی در عملکرد یا کیفیت زندگی نشوند. خطر بروز عوارض ناخواسته یکسان بود. این مطالعه نتایج عکس‌های رادیوگرافی با اشعه ایکس را گزارش نکرد.
در یک مقیاس 0 تا 10 امتیازی، که در آن 0 به معنای بدون درد است، افرادی که کفی قوس‌دار داشتند، کاهش درد خود را 0.4 امتیاز گزارش کردند
• افرادی که از کفی‌های قوس‌دار پا استفاده کردند، به میزان درد خود 3.5 امتیاز دادند؛
• افرادی که از کفی‌های ساختگی استفاده کردند، به میزان درد خود 3.9 امتیاز دادند.
در یک مقیاس 0 تا 100 امتیازی، که در آن 100 به معنای بهترین عملکرد است، افرادی که کفی قوس‌دار داشتند، عملکرد خود را 7.8 امتیاز بدتر گزارش کردند
• افرادی که از کفی‌های قوس‌دار پا استفاده کردند، به عملکرد خود 65.5 امتیاز دادند.
• افرادی که از کفی‌های ساختگی استفاده کردند، به عملکرد خود 73.3 امتیاز دادند.
در یک مقیاس 0.04- تا 1.00 امتیازی، که در آن 1.00 بهترین کیفیت زندگی است، افرادی که از کفی‌های قوس‌دار پا استفاده کردند، هیچ تفاوتی را در کیفیت زندگی خود گزارش نکردند
• افرادی که از کفی‌های قوس‌دار پا استفاده کردند، به کیفیت زندگی خود 0.81 امتیاز دادند
• افرادی که از کفی‌های ساختگی استفاده کردند، به کیفیت زندگی خود 0.81 امتیاز دادند.
از بین افرادی که از کفی‌های قوس‌دار پا استفاده کردند، %6 کمتر بروز تاثیرات ناخواسته (اغلب درد پا) را گزارش کردند
• 4/47 نفر (9%) از افرادی که از کفی‌های قوس‌دار پا استفاده کردند، به بروز تاثیرات ناخواسته اشاره داشتند.
• 6/41 نفر (15%) از افرادی که از کفی‌های ساختگی استفاده کردند، به بروز تاثیرات ناخواسته اشاره داشتند.
خروج از مطالعه به دلیل تاثیرات ناخواسته بین افرادی که از کفی‌های قوس‌دار پا استفاده کردند، تا 2% بیشتر گزارش شد
• 1/47 نفر (2%) از افرادی که از کفی‌های قوس‌دار پا استفاده کردند، به دلیل تاثیرات ناخواسته از مطالعه خارج شدند.
• 0/41 نفر (0%) از افرادی که از کفی‌های ساختگی استفاده کردند، به دلیل عوارض ناخواسته از مطالعه خارج شدند.
کفی‌های سفت‌کننده کفش در مقایسه با کفی‌های ساختگی (1 مطالعه، 100 نفر): ممکن است موجب کاهش درد یا بهبودی در عملکرد یا کیفیت زندگی نشوند. خطر بروز عوارض ناخواسته احتمالا یکسان بود.
تزریق اسید هیالورونیک در مقایسه با تزریق دارونما (1 مطالعه، 151 نفر) احتمالا باعث کاهش درد یا بهبودی در عملکرد نمی‌شود، و ممکن است سطح کیفیت زندگی را بهبود نبخشد. ممکن است خطر بروز عوارض ناخواسته کمتر باشد.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
برای آرتریت شست پا، تا حدودی مطمئن هستیم که کفی‌های قوس‌دار پا، کفی‌های سفت‌کننده کفش، یا تزریق اسید هیالورونیک هیچ مزیتی ندارند، اما مطالعات کافی برای اطمینان از این یافته وجود ندارد.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
این مرور در واقع مطالعه قبلی را که در سال 2010 منتشر شد، به‌روز می‌کند. شواهد تا 21 فوریه 2023 به‌روز است.
شواهد موجود در مورد مزایا و آسیب‌های درمان‌های غیرجراحی برای OA شست پا محدود است. شواهدی با قطعیت متوسط، بر اساس سه کارآزمایی واحد کنترل‌شده با دارونما/درمان ساختگی، وجود دارد که هیچ مزیت بالینی مهمی از ارتزهای قوس‌دار پا، کفی‌های سفت‌کننده کفش، یا تزریق تک‌دوز داخل مفصلی اسید هیالورونیک وجود ندارد. برای ارزیابی اثربخشی درمان‌های غیرجراحی برای OA انگشت شست پا، انجام کارآزمایی‌های کنترل‌شده با دارونمای بیشتری مورد نیاز است.
استئوآرتریت (osteoarthritis; OA) که اولین مفصل متاتارسوفالانژیال (هالوکس ریجیدوس (hallux rigidus)) را درگیر می‌کند، شایع و دردناک است. درمان‌های غیرجراحی متعددی برای این عارضه پیشنهاد شده‌اند؛ با این حال، تعداد کمی از آنها به‌طور کامل مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند. از زمان انتشار مرور اولیه در سال 2010، چندین مطالعه منتشر شده‌اند، که این امر به‌روزرسانی را ضروری می‌سازد.
تعیین مزایا و آسیب‌های درمان‌های غیرجراحی برای OA شست پا.
از روش‌های استاندارد و جامع جست‌وجوی کاکرین استفاده کردیم. آخرین جست‌وجو در فوریه 2023 انجام شد.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی شده‌ای را وارد این مرور کردیم که هر نوع درمان غیرجراحی را در برابر دارونما (placebo) (یا درمان ساختگی)، عدم درمان (مانند تحت نظر قرار دادن بیمار (wait-and-see)) یا درمان دیگر مقایسه کردند.
از روش‌های استاندارد کاکرین بهره بردیم. پیامدهای اصلی عبارت بودند از درد، عملکرد، کیفیت زندگی، ساختار مفصل در رادیوگرافی، عوارض جانبی و خروج از مطالعه به دلیل عوارض جانبی. نقطه زمانی اولیه، 12 هفته بود. برای بررسی قطعیت شواهد، از رویکرد درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) استفاده کردیم.
این نسخه به‌روز شده شامل شش کارآزمایی بود (547 شرکت‌کننده). میانگین سنی شرکت‌کنندگان از 32 تا 62 سال متغیر بود. طول دوره کارآزمایی حدود 4 تا 52 هفته بود. مقایسه درمان‌ها در کارآزمایی‌های واحد به صورت زیر انجام شد: ارتزهای قوس‌دار پا (arch-contouring foot orthoses) در برابر کفی‌های ساختگی (sham inserts)؛ کفی‌های سفت‌کننده کفش (shoe-stiffening inserts) در برابر کفی‌های ساختگی؛ تزریق داخل مفصلی اسید هیالورونیک (hyaluronic acid) در برابر تزریق سالین (دارونما)؛ ارتزهای قوس‌دار پا در برابر کفش‌هایی با زیره گهواره‌ای (rocker-sole)؛ پلوئید درمانی (peloid therapy) در برابر پارافین درمانی (paraffin therapy)؛ و موبیلیزاسیون استخوان سزاموئید (sesamoid mobilisation)، تقویت عضله فلکسور هالوسیس لانگوس (flexor hallucis longus) و تمرین راه رفتن به همراه فیزیوتراپی در برابر فیزیوتراپی به تنهایی.
قطعیت شواهد به دلیل خطر سوگیری (bias) و عدم دقت (imprecision) محدود شد.
به دلیل وجود ناهمگونی (heterogeneity) در مداخلات، متاآنالیز انجام نشد. داده‌های عددی را برای نقطه زمانی 12 هفته برای سه کارآزمایی که از گروه کنترل دارونما/درمان ساختگی استفاده کردند، گزارش کردیم.
ارتزهای قوس‌دار پا در برابر کفی‌های ساختگی
یک کارآزمایی (88 شرکت‌کننده) نشان داد که ارتزهای قوس‌دار پا در مقایسه با کفی‌های ساختگی احتمالا منجر به تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در میزان درد، عملکرد یا کیفیت زندگی می‌شوند (قطعیت متوسط). میانگین عددی میزان درد (در مقیاس 10-0 امتیازی، 0 به معنای بدون درد) با کفی‌های ساختگی 3.9 امتیاز بود، در حالی که با ارتزهای قوس‌دار پا 3.5 امتیاز گزارش شد؛ تفاوت برابر با 0.4 امتیاز بهتر (95% CI؛ 0.5 امتیاز بدتر تا 1.3 امتیاز بهتر). میانگین عملکرد (در مقیاس 100-0 امتیازی، 100 به معنای بهترین عملکرد) با کفی‌های ساختگی 73.3 امتیاز بود، در حالی که با ارتزهای قوس‌دار پا 65.5 امتیاز گزارش شد؛ تفاوت برابر با 7.8 امتیاز بدتر (95% CI؛ 17.8 امتیاز بدتر تا 2.2 امتیاز بهتر). میانگین نمره کیفیت زندگی (در مقیاس 0.04- تا 1.00 امتیازی، 1.00 بهترین امتیاز بود) با کفی‌های ساختگی 0.8 امتیاز و در گروه ارتزهای قوس‌دار پا 0.8 امتیاز بود (95% CI؛ 0.1 امتیاز بدتر تا 0.1 امتیاز بهتر).
ارتزهای قوس‌دار پا در مقایسه با کفی‌های ساختگی، ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت را در عوارض جانبی و خروج از مطالعه به دلیل عوارض جانبی ایجاد کنند (قطعیت پائین). بروز عوارض جانبی (اغلب درد پا) در 6 مورد از 41 نفر با کفی‌های ساختگی و 4 مورد از 47 نفر با ارتزهای قوس‌دار پا گزارش شد (RR: 0.58؛ 95% CI؛ 0.18 تا 1.92). خروج از مطالعه به دلیل عوارض جانبی در 0 مورد از 41 نفر با کفی‌های ساختگی و 1 مورد از 47 نفر با ارتزهای قوس‌دار پا گزارش شد (Peto OR: 6.58؛ 95% CI؛ 0.13 تا 331).
قرار دادن کفی‌های سفت‌کننده کفش در برابر کفی‌های ساختگی
یک کارآزمایی (100 شرکت‌کننده) نشان داد که کفی‌های سفت‌کننده کفش در مقایسه با کفی‌های ساختگی، احتمالا منجر به تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در میزان درد، عملکرد یا کیفیت زندگی می‌شوند (قطعیت متوسط). میانگین میزان درد (در مقیاس 100-0 امتیازی، 0 به معنای بدون درد) با کفی‌های ساختگی 63.8 امتیاز بود، در حالی که با کفی‌های سفت‌کننده کفش 70.1 امتیاز گزارش شد؛ تفاوت برابر با 6.3 امتیاز بهتر (95% CI؛ 0.5 امتیاز بدتر تا 13.1 امتیاز بهتر). میانگین عملکرد (در مقیاس 100-0 امتیازی، 100 به معنای بهترین عملکرد) با کفی‌های ساختگی 81.0 امتیاز بود، در حالی که با کفی‌های سفت‌کننده کفش 84.9 امتیاز گزارش شد؛ تفاوت برابر با 3.9 امتیاز بهتر (95% CI؛ 3.3 امتیاز بدتر تا 11.1 امتیاز بهتر). میانگین کیفیت زندگی (در مقیاس 100-0 امتیازی، 100 بهترین امتیاز بود) با کفی‌های ساختگی 53.2 امتیاز بود، در حالی که با کفی‌های سفت‌کننده کفش 53.3 امتیاز گزارش شد؛ تفاوت برابر با 0.1 امتیاز بهتر (95% CI؛ 3.7 امتیاز بدتر تا 3.9 امتیاز بهتر).
قرار دادن کفی‌های سفت‌کننده کفش در مقایسه با کفی‌های ساختگی احتمالا تفاوتی اندک یا عدم تفاوت را در عوارض جانبی (با قطعیت متوسط) نشان می‌دهند و ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت را در موارد خروج از مطالعه به دلیل عوارض جانبی (قطعیت پائین) ایجاد کنند. بروز عوارض جانبی (اغلب درد پا، تاول (blister)، و درد ستون فقرات/مفصل ران) در 31 مورد از 51 بیمار با کفی‌های ساختگی و 29 مورد از 49 بیمار با کفی‌های سفت‌کننده کفش گزارش شد (RR: 0.94؛ 95% CI؛ 0.42 تا 2.08). خروج از مطالعه به دلیل عوارض جانبی در 1 مورد از 51 نفر با کفی‌های ساختگی و 2 مورد از 49 نفر با کفی‌های سفت‌کننده کفش گزارش شد (Peto OR: 2.08؛ 95% CI؛ 0.19 تا 22.23).
اسید هیالورونیک در برابر دارونما
یک کارآزمایی (151 شرکت‌کننده) نشان داد که تزریق تک‌دوز داخل مفصلی اسید هیالورونیک در مقایسه با دارونما احتمالا موجب تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در میزان درد یا عملکرد می‌شود (قطعیت متوسط). میانگین میزان درد (در مقیاس 100-0 امتیازی، 0 به معنای بدون درد) با دارونما 72.5 امتیاز بود، در حالی که با اسید هیالورونیک 68.2 امتیاز گزارش شد؛ تفاوت برابر با 4.3 امتیاز بهتر (95% CI؛ 2.1 امتیاز بدتر تا 10.7 امتیاز بهتر). میانگین عملکرد (در مقیاس 100-0 امتیازی، 100 به معنای بهترین عملکرد) با دارونما 83.4 امتیاز بود، در حالی که با اسید هیالورونیک 85.0 امتیاز گزارش شد؛ تفاوت برابر با 1.6 امتیاز بهتر (95% CI؛ 4.6 امتیاز بدتر تا 7.8 امتیاز بهتر). اسید هیالورونیک در مقایسه با دارونما ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت را در کیفیت زندگی ایجاد کند (در مقیاس 100-0 امتیازی، 100 بهترین امتیاز بود)، که امتیاز کیفیت زندگی با دارونما، 79.9 و با اسید هیالورونیک، 82.9 گزارش شد؛ تفاوت برابر با 3.0 امتیاز بهتر (95% CI؛ 1.4 امتیاز بدتر تا 7.4 امتیاز بهتر؛ قطعیت پائین).
میزان بروز عوارض جانبی با اسید هیالورونیک در مقایسه با دارونما کمتر است. بروز عوارض جانبی (اغلب درد در محل تزریق) در 43 مورد از 76 نفر با دارونما و 27 مورد از 75 نفر با اسید هیالورونیک گزارش شد (RR: 0.64؛ 95% CI؛ 0.44 تا 0.91؛ قطعیت پائین). هیچ شرکت‌کننده‌ای به دلیل عوارض جانبی از هیچ یک از گروه‌ها خارج نشد.
تاثیر مداخلات بر ساختار رادیوگرافیکی مفصل در هیچ مطالعه‌ای گزارش نشد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.