پیام‌های کلیدی
• مصاحبه انگیزشی (motivational interviewing) ممکن است مصرف مواد مخدر (substance use) را در مقایسه با عدم مداخله برای مدت کوتاهی کاهش دهد.
• اطمینان نسبت به شواهد در حد متوسط تا بی‌اعتمادی است، این امر ما را مجبور می‌کند در مورد نتیجه‌گیری‌ها دقت کنیم. پژوهش‌های جدید ممکن است این نتیجه‌گیری‌ها را تغییر دهند.
• مطالعات آتی که مصاحبه انگیزشی را با دیگر درمان‌ها مقایسه می‌کنند، باید ابعاد بزرگتر، طراحی بهتر و گزارش‌دهی بهتری داشته باشند.
مصرف مواد مخدر چیست؟
«مصرف مواد مخدر» به مصرف مواد مخدر یا الکل اطلاق می‌شود که می‌تواند تاثیرات مختلفی بر ذهن و بدن داشته باشند. همچنین می‌توانند عواقب متعددی از جمله اعتیاد، مشکلات جسمانی و سلامت روانی، و مسائل اجتماعی و قانونی داشته باشند. بنابراین الکل و مواد مخدر مواد بالقوه مضری هستند. افرادی که از این مواد استفاده می‌کنند، می‌توانند به سلامت خود آسیب برسانند و در نتیجه بیمار شوند. حدود 30 تا 35 میلیون نفر به دلیل مصرف مواد مخدر بیمار هستند. اختلالات مصرف مواد مخدر در حال حاضر به عنوان شرایط پیچیده مرتبط با عوامل روانی‌اجتماعی، محیطی و بیولوژیکی شناخته شده‌اند.
مصرف مواد مخدر (یا اختلال در مصرف مواد مخدر) چگونه درمان می‌شود؟
درمان‌های متنوعی در این زمینه وجود دارند. این مرور بر مصاحبه انگیزشی متمرکز بود، نوعی مشاوره با هدف کمک به افراد برای یافتن انگیزه جهت کاهش یا توقف مصرف مواد مخدر. مصاحبه انگیزشی شامل گفتگو میان یک مشاور آموزش‌دیده و یک مراجع است. این دو معمولا 1 تا 4 بار و هر بار حدود یک ساعت با هم ملاقات می‌کنند. در این جلسات، مشاور به فرد کمک می‌کند تا دلایلی را که از ترک مصرف مواد مخدر پیشگیری می‌کنند، کشف کند. مشاور به آنها کمک می‌کند به جای اینکه به فرد بگوید چرا و چگونه رفتار خود را تغییر دهد، راه‌هایی بیابند تا احساس تمایل، توانایی و اعتماد به‌نفس‌تر برای کاهش یا توقف مصرف مواد مخدر داشته باشند.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
ما خواستیم بدانیم که مصاحبه انگیزشی برای کمک به افراد برای کاهش یا توقف مصرف مواد مخدر بهتر از عدم درمان یا دیگر اشکال درمان است یا خیر. همچنین خواستیم بدانیم که مصاحبه انگیزشی بر تمایل افراد به تغییر و ماندن در درمان تاثیر می‌گذارد یا خیر.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
به دنبال مطالعاتی بودیم که شامل افرادی بودند که از موادی مانند الکل یا مواد مخدر استفاده می‌کردند. در این مطالعات، افراد به‌طور تصادفی به گروه مصاحبه انگیزشی و گروه «کنترل» تقسیم شدند که یا عدم درمان، درمان منظم، ارزیابی و بازخورد، یا درمان فعال دیگری دریافت کردند.
درمان منظم شامل به اشتراک گذاشتن نتایج غربالگری، توصیه به افراد برای قطع مصرف الکل/مواد مخدر، و ارائه مطالب آموزشی بود. ارزیابی و بازخورد شامل دادن مطالب خواندنی مرتبط و فرصت پرسیدن سوال به افراد بود، اما مشاوره ارائه نشد. درمان‌های فعال دیگر متفاوت بودند؛ ارائه یک برنامه آموزشی در مورد مواد مخدر و الکل یک نمونه تیپیکال و معمول از آن است.
نتایج این مطالعات را مقایسه و خلاصه کرده و اطمینان خود را نسبت به شواهد، بر اساس عواملی مانند روش‌های انجام و حجم نمونه مطالعه، رتبه‌بندی کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
تعداد 93 مطالعه را یافتیم که 22,776 فرد دارای مصرف مواد مخدر در آنها حضور داشتند. بزرگترین مطالعه در برگیرنده 1726 نفر، و کوچکترین مطالعه شامل 25 نفر بودند. مطالعات در کشورهای مختلف سراسر جهان انجام شدند؛ بیشترین آنها در ایالات متحده آمریکا بودند (72 مورد). در اکثر مطالعات (30 مورد) یک جلسه مصاحبه انگیزشی انجام شد. همچنین مطالعاتی وجود داشت که در آنها جلسات بیشتر، تا 9 جلسه، انجام شدند. مدت زمان جلسات متفاوت بود، از 10 دقیقه تا 148 دقیقه در هر جلسه.
نتایج نشان می‌دهند که مصاحبه انگیزشی در مقایسه با درمان منظم یا مداخله فعال دیگر ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در مصرف مواد مخدر ایجاد کند. با این حال، در کوتاهمدت، مصاحبه انگیزشی در مقایسه با عدم درمان ممکن است مصرف مواد مخدر را کاهش دهد. در پیگیری میانمدت و طولانی‌مدت، مصاحبه انگیزشی در مقایسه با ارزیابی و بازخورد، احتمالا میزان مصرف مواد مخدر را اندکی کاهش می‌دهد. مشخص نیست که مصاحبه انگیزشی تاثیری بر تمایل به تغییر و ماندن در درمان دارد یا خیر.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
به دلیل نگرانی در مورد نحوه انجام برخی از مطالعات، سطح اطمینان نسبت به شواهد در حد متوسط تا بی‌اعتمادی است. نتایج بین مطالعات مختلف بسیار ناهمگون بوده، و 18 مطالعه شامل کمتر از 100 نفر بودند. قطعیت پژوهش‌ها ما را وادار می‌کند که در مورد نتیجه‌گیری‌ها دقت کنیم؛ پژوهش‌های جدید ممکن است آنها را تغییر دهند.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا نوامبر 2022 به‌روز است.
مصاحبه انگیزشی در مقایسه با عدم مداخله تا یک دوره کوتاه پیگیری، ممکن است مصرف مواد مخدر را کاهش دهد. MI احتمالا مصرف مواد مخدر را در مقایسه با ارزیابی و بازخورد در دوره‌های میانمدت و طولانی‌مدت کاهش می‌دهد. MI ممکن است در مقایسه با درمان به صورت معمول و یک مداخله فعال دیگر، تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در میزان مصرف مواد مخدر ایجاد کند. مشخص نیست که MI تاثیری بر آمادگی برای تغییر و باقی ماندن در درمان دارد یا خیر. مطالعات موجود در این مرور از بسیاری جهات ناهمگون بودند، از جمله ویژگی‌های شرکت‌کنندگان، ماده(های) مورد استفاده، و مداخلات. با توجه به استفاده گسترده از MI و وجود مطالعات بسیاری که MI را بررسی می‌کنند، بسیار مهم است که مشاوران به شرایط کیفی آن پایبند باشند و آن را گزارش کنند تا فقط مطالعاتی که مداخله در آنها واقعا MI بود، در سنتز شواهد و مرورهای سیستماتیک گنجانده شوند. به‌طور کلی، اطمینان نسبت به شواهد در حد متوسط تا بی‌اعتمادی است، این امر ما را مجبور می‌کند در مورد نتیجه‌گیری‌ها دقت کنیم. در نتیجه، مطالعات آتی احتمالا یافته‌ها و نتیجه‌گیری‌های این مرور را تغییر خواهند داد.
مصرف مواد مخدر (substance use) یک مساله جهانی است و تخمین زده می‌شود که حدود 30 تا 35 میلیون نفر به اختلال مصرف مواد مخدر مبتلا باشند. مصاحبه انگیزشی (motivational interviewing; MI) یک روش مراجع-محور است که هدف آن تقویت انگیزه و تعهد افراد به یک هدف خاص از طریق بررسی دلایل تغییر و حل دوسوگرایی (ambivalence)، در فضای پذیرش و شفقت است. این مرور، نسخه 2011 انجام‌شده را توسط اسمدسلاند (Smedslund) و همکارانش به‌روز می‌کند.
ارزیابی اثربخشی مصاحبه انگیزشی برای مصرف مواد مخدر بر میزان مصرف آنها، آمادگی برای تغییر، و باقی ماندن در درمان.
تعداد 18 بانک اطلاعاتی الکترونیکی، شش وب‌سایت، چهار فهرست پستی، و فهرست منابع مطالعات و مرورهای واردشده را جست‌وجو کردیم. تاریخ آخرین جست‌وجو، فوریه 2021 و نوامبر 2022 بود.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده را با حضور افرادی که از مواد مخدر، الکل، یا هر دو، استفاده کردند، وارد کردیم. مداخلات شامل MI یا درمان تقویت انگیزه (motivational enhancement therapy; MET) بود که به صورت فردی و حضوری (face to face) ارائه شدند. مداخلات کنترل واجد شرایط شامل عدم مداخله، درمان به صورت معمول، ارزیابی و بازخورد، یا دیگر مداخلات فعال بودند.
از روش‌های استاندارد روش‌شناسی (methodology) مورد نظر کاکرین استفاده کرده و رویکرد درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) را برای ارزیابی قطعیت شواهد به کار گرفتیم. متاآنالیزهایی را برای سه پیامد (میزان مصرف مواد مخدر، آمادگی برای تغییر، باقی ماندن در درمان) در چهار نقطه زمانی (پس از مداخله، پیگیری‌های کوتاهمدت، میانمدت و طولانی‌مدت) انجام دادیم.
تعداد 93 مطالعه را با 22,776 شرکت‌کننده وارد کردیم. MI در یک تا نه جلسه ارائه شد. مدت زمان جلسات متفاوت بود، از 10 دقیقه تا 148 دقیقه در هر جلسه، در مطالعات واردشده. محیط انجام مطالعه شامل کلینیک‌های بستری و سرپایی، دانشگاه‌ها، مراکز استخدام ارتش، مراکز سلامت جانبازان و زندان‌ها بودند.
تعداد 69 مطالعه را حداقل در یک حوزه در معرض خطر بالای سوگیری (bias) و 24 مطالعه را در معرض خطر پائین یا نامشخص سوگیری ارزیابی کردیم.
مقایسه MI با عدم مداخله ، تاثیر کوچک تا متوسط MI را بر مصرف مواد مخدر پس از مداخله نشان داد (تفاوت میانگین استانداردشده (SMD): 0.48؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.07 تا 0.89؛ I 2 = 75%؛ 6 مطالعه، 471 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین). این تاثیر در پیگیری کوتاهمدت ضعیف‌تر شد (SMD: 0.20؛ 95% CI؛ 0.12 تا 0.28؛ 19 مطالعه، 3351 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). این مقایسه، تفاوتی را به نفع MI در پیگیری میانمدت نشان داد (SMD: 0.12؛ 95% CI؛ 0.05 تا 0.20؛ 16 مطالعه، 3137 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت پائین) و هیچ تفاوتی در پیگیری طولانی‌مدت مشاهده نشد (SMD: 0.12؛ 95% CI؛ 0.00- تا 0.25؛ 9 مطالعه، 1525 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). تفاوتی در آمادگی برای تغییر وجود نداشت (SMD: 0.05؛ 95% CI؛ 0.11- تا 0.22؛ 5 مطالعه، 1495 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). باقی ماندن در درمان با MI، اندکی بیشتر بود (SMD: 0.26؛ 95% CI؛ 0.00- تا 0.52؛ 2 مطالعه، 427 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین).
مقایسه MI با درمان به صورت معمول ، تاثیر منفی بسیار کوچکی را بر مصرف مواد مخدر پس از مداخله نشان داد (SMD: -0.14؛ 95% CI؛ 0.27- تا 0.02-؛ 5 مطالعه، 976 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت بسیار پائین). هیچ تفاوتی در پیگیری کوتاهمدت وجود نداشت (SMD: 0.07؛ 95% CI؛ 0.03- تا 0.17؛ 14 مطالعه، 3066 شرکت‌کننده)، یک مزیت بسیار کوچک از MI در پیگیری میانمدت مشاهده شد (SMD: 0.12؛ 95% CI؛ 0.02 تا 0.22؛ 9 مطالعه، 1624 شرکت‌کننده)، هیچ تفاوتی در پیگیری طولانی‌مدت دیده نشد (SMD: 0.06؛ 95% CI؛ 0.05- تا 0.17؛ 8 مطالعه، 1449 شرکت‌کننده)، همگی دارای شواهدی با قطعیت پائین. هیچ تفاوتی در آمادگی برای تغییر (SMD: 0.06؛ 95% CI؛ 0.27- تا 0.39؛ 2 مطالعه، 150 شرکت‌کننده) و باقی ماندن در درمان (SMD: -0.09؛ 95% CI؛ 0.34- تا 0.16؛ 5 مطالعه، 1295 شرکت‌کننده) مشاهده نشد، هر دو دارای شواهدی با قطعیت بسیار پائین.
مقایسه MI با ارزیابی و بازخورد ، هیچ تفاوتی را در مصرف مواد مخدر در پیگیری کوتاهمدت نشان نداد (SMD: 0.09؛ 95% CI؛ 0.05- تا 0.23؛ 7 مطالعه، 854 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین). مزیت کمی از MI در پیگیری میانمدت (SMD: 0.24؛ 95% CI؛ 0.08 تا 0.40؛ 6 مطالعه، 688 شرکت‌کننده) و پیگیری طولانی‌مدت (SMD: 0.24؛ 95% CI؛ 0.07 تا 0.41؛ 3 مطالعه، 448 شرکت‌کننده) دیده شد، هر دو دارای شواهدی با قطعیت متوسط. هیچ یک از مطالعات در این مقایسه میزان مصرف مواد مخدر را در نقطه زمانی پس از مداخله، آمادگی برای تغییر و باقی ماندن در درمان، اندازه‌گیری نکردند.
مقایسه MI با یک مداخله فعال دیگر ، هیچ تفاوتی را در مصرف مواد مخدر در هیچ نقطه زمانی پیگیری نشان نداد، همگی دارای شواهدی با قطعیت پائین: پس از مداخله (SMD: 0.07؛ 95% CI؛ 0.15- تا 0.29؛ 3 مطالعه، 338 شرکت‌کننده)؛ پیگیری کوتاهمدت (SMD: 0.05؛ 95% CI؛ 0.03- تا 0.13؛ 18 مطالعه، 2795 شرکت‌کننده)؛ پیگیری میانمدت (SMD: 0.08؛ 95% CI؛ 0.01- تا 0.17؛ 15 مطالعه، 2352 شرکت‌کننده)؛ و پیگیری طولانی‌مدت (SMD: 0.03؛ 95% CI؛ 0.07- تا 0.13؛ 10 مطالعه، 1908 شرکت‌کننده). هیچ تفاوتی در آمادگی برای تغییر (SMD: 0.15؛ 95% CI؛ 0.00- تا 0.30؛ 5 مطالعه، 988 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین) و باقی ماندن در درمان (SMD: -0.04؛ 95% CI؛ 0.23- تا 0.14؛ 12 مطالعه، 1945 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط) وجود نداشت.
سطح قطعیت شواهد را به دلیل ناهمگونی، محدودیت‌های مطالعه، سوگیری انتشار (publication bias) و عدم دقت (imprecision) کاهش دادیم.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.