هم دیسکسیون (dissection) گردن و هم رادیوتراپی می‌توانند باعث ایجاد عوارض در مفصل شانه شوند. «دیسکسیون گردن» اغلب برای پیشگیری از گسترش سرطان به غدد لنفاوی گردن استفاده می‌شود، اما این جراحی می‌تواند باعث ایجاد «سندرم شانه (shoulder syndrome)» شود. این وضعیت به صورت افتادگی شانه، «کتف بالدار (winged scapula)» (بیرون‌زدگی غیرطبیعی تیغه‌های شانه)، ناتوانی در بالا انداختن شانه و درد مبهم و غیرموضعی که با حرکت بدتر می‌شود، تعریف می‌شود. مشکلات شانه می‌توانند در 50% تا 100% از بیمارانی که دیسکسیون رادیکال گردن داشته‌اند، وجود داشته باشد.
مداخلات فیزیوتراپی برای کاهش تاثیر جراحی بر شانه استفاده می‌شوند و شامل طیف گسترده‌ای از تکنیک‌های توانبخشی است. اینها شامل تمرینات دامنه حرکتی غیرفعال، فعال یا فعال با کمک (مفصل بیمار توسط یک نیروی خارجی (مثلا یک وسیله یا شخص) یا انقباض عضلانی فعال یا ترکیبی از این موارد حرکت می‌کند)؛ ورزش مقاومتی پیشرونده (بیمار، عضله را در برابر نیروی خارجی تمرین می‌دهد)؛ و ورزش تسهیل عصبی‌عضلانی حس عمقی (proprioceptive neuromuscular facilitation; PNF) (روشی که برای بهبود قدرت، استقامت و کشش عضلات استفاده می‌شود)، هستند.
این مرور، شامل سه کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (با مشارکت 104 زن) بود. دو مطالعه، تمرین مقاومتی پیشرونده را با مراقبت استاندارد (فرایند درمان معمول) مقایسه کردند. هنگامی که نتایج آنها را ترکیب کردیم، متوجه شدیم که تمرین مقاومتی پیشرونده باعث بهبود درد شانه، ناتوانی شانه، دامنه حرکت فعال برای چرخش خارجی، دامنه حرکت غیرفعال برای ابداکسیون، فلکسیون به جلو (forward flexion)، چرخش خارجی (external rotation) و ابداکسیون افقی (horizontal abduction) می‌شود. اندازه این بهبودی، کوچک بود. مطالعات، تفاوت آماری معنی‌داری را در کیفیت زندگی نشان ندادند. وقوع دو مورد عارضه جانبی غیرجدی در گروه ورزش مقاومتی پیشرونده و هیچ موردی در گروه مراقبت استاندارد گزارش شد.
مطالعه دیگر، طیف وسیعی از تکنیک‌ها را، از جمله تمرینات فعال آزاد، کشش، مراقبت وضعیتی، تمرین مجدد عضلات وضعیتی کتف-توراسیک (scapulothoracic postural muscles)، و قدرت عضلات شانه، با مراقبت‌های معمول فیزیوتراپی پس از جراحی به مدت سه ماه پس از جراحی مقایسه کرد. این مطالعه تفاوتی را بین گروه ورزش و گروه مراقبت‌های معمول فیزیوتراپی در عملکرد شانه یا کیفیت زندگی نشان نداد. بروز هیچ موردی از عوارض جانبی گزارش نشد.
انجام مطالعات بیشتری برای اعمال دیگر مداخلات ورزشی در بیماران مبتلا به سرطان سر و گردن در اوایل دوره پس از جراحی و پس از رادیوتراپی، با پیگیری طولانی‌مدت، مورد نیاز است.
شواهد محدود از دو RCT نشان داد که PRT موثرتر از درمان استاندارد فیزیوتراپی برای اختلال عملکرد شانه در بیماران تحت درمان سرطان سر و گردن است، درد، ناتوانی و دامنه حرکتی مفصل شانه را بهبود می‌بخشد، اما تغییری در کیفیت زندگی ایجاد نمی‌کند. با این حال، مزایای اندازه‌گیری شده مداخله ممکن است اندک باشد، اگرچه از نظر آماری معنی‌دار است. دیگر رژیم‌های ورزشی در مقایسه با فیزیوتراپی معمول پس از جراحی موثر نبودند. انجام مطالعات بیشتری برای اعمال دیگر مداخلات ورزشی در بیماران مبتلا به سرطان سر و گردن در اوایل دوره پس از جراحی و رادیوتراپی، با دوره پیگیری طولانی‌مدت، مورد نیاز است.
اختلال عملکرد شانه یک مشکل رایج در بیماران تحت درمان برای سرطان سر و گردن است. هم دیسکسیون (dissection) گردن و هم رادیوتراپی می‌توانند باعث ایجاد عوارض در مفصل شانه شوند. مداخلات ورزشی به عنوان یک گزینه درمانی برای این جمعیت پیشنهاد شده‌اند.
ارزیابی اثربخشی و بی‌خطری (safety) مداخلات ورزشی برای درمان اختلال عملکرد شانه ناشی از درمان سرطان سر و گردن.
پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه گوش و حلق و بینی (ENT) در کاکرین، CENTRAL؛ PubMed؛ EMBASE؛ CINAHL؛ Web of Science؛ BIOSIS Previews؛ Cambridge Scientific Abstracts؛ ISRCTN و منابع دیگر را برای یافتن کارآزمایی‌های منتشرشده و منتشرنشده، جست‌وجو کردیم. تاریخ جست‌وجو 7 جولای 2011 بود.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (randomised controlled trials; RCTs) که هر نوع ورزش درمانی را در مقایسه با هر مداخله دیگر در بیماران مبتلا به اختلال عملکرد شانه ناشی از درمان سرطان سر و گردن، مقایسه کردند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم کارآزمایی‌ها را انتخاب کرده، خطر سوگیری (bias) را ارزیابی و داده‌ها را از مطالعات استخراج کردند. برای اطلاعاتی که در مقالات منتشرشده ارایه نشده بودند، با نویسندگان مطالعه تماس گرفتیم.
سه کارآزمایی با مجموع 104 شرکتکننده وارد شدند. ما یک مطالعه را با خطر پائین سوگیری طبقه‌بندی کردیم؛ بقیه موارد محدودیت‌هایی داشتند و آنها را با خطر سوگیری بالا طبقه‌بندی کردیم.
دو مطالعه (یکی با خطر پائین سوگیری و دیگری با خطر سوگیری بالا) از تمرینات مقاومتی پیشرونده (progressive resistance training; PRT) همراه با دامنه تمرینات حرکتی و کششی استفاده کردند؛ گروه مقایسه، مراقبت استاندارد را دریافت کردند. داده‌های تجمیع‌شده نشان دادند که PRT می‌تواند درد شانه (تفاوت میانگین (MD): 6.26-؛ 95% CI؛ 12.20- تا 0.31-) و ناتوانی شانه (MD: -8.48؛ 95% CI؛ 15.07- تا 1.88-) را بهبود بخشد، هر دو با استفاده از شاخص درد و ناتوانی شانه (Shoulder Pain and Disability Index; SPADI) (محدوده 0 تا 100) اندازه‌گیری شدند. به‌طور مشابه، پیامدهای ثانویه نیز بهبود یافتند: دامنه حرکت فعال برای چرخش خارجی (MD؛ 14.51 درجه؛ 95% CI؛ 7.87 تا 21.14)، دامنه حرکتی غیرفعال برای ابداکسیون (MD؛ 7.65 درجه؛ 95% CI؛ 0.64 تا 14.66)، فلکسیون به جلو (forward flexion) (MD؛ 6.20 درجه؛ 95% CI؛ 0.69 تا 11.71)، چرخش خارجی (MD؛ 7.17 درجه؛ 95% CI؛ 2.20 تا 12.14) و ابداکسیون افقی (MD؛ 7.34 درجه؛ 95% CI؛ 2.86 تا 11.83). قدرت و مقاومت عضلات کتف در یک مطالعه مورد ارزیابی قرار گرفت و نتایج نشان دادند که مزیت PRT از نظر آماری معنی‌دار بود. مطالعات، تفاوت آماری معنی‌داری را در کیفیت زندگی نشان ندادند. فقط وقوع دو مورد عارضه جانبی غیرجدی در گروه PRT در مقایسه با هیچ موردی در گروه مراقبت استاندارد، توصیف شد.
یک مطالعه با خطر سوگیری بالا، از طیف وسیعی از تکنیک‌ها از جمله تمرینات فعال آزاد، کشش و مراقبت وضعیتی به مدت سه ماه پس از جراحی استفاده کرد. این مطالعه تفاوتی را میان گروه ورزش و مراقبت‌های معمول فیزیوتراپی پس از جراحی در عملکرد شانه و کیفیت زندگی نشان نداد، اما محدودیت‌های روش‌شناسی (methodology) جدی توانست این را توضیح دهد. موردی از عوارض جانبی جدی گزارش نشد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.