درمان کانال ریشه ممکن است به عنوان جایگزینی برای کشیدن دندان روی دندانی انجام شود که در آن عصب آسیب دیده یا مرده است. درمان کانال ریشه به این دلیل انجام می‌شود که کانال دارای مشکل، عفونی شده یا پالپ آن به شدت ملتهب شده است. هدف از درمان کانال ریشه، حذف باکتری‌ها و پیشگیری از ورود بیشتر آنها به سیستم کانال ریشه است. این تکنیک شامل تمیز کردن و حذف باکتری‌های باقی‌مانده و محتویات کانال عصب است. از بین بردن عفونت باقی‌مانده شانس موفقیت را بهبود بخشیده، و شست‌وشوی کانال با انواع خاصی از محلول‌ها در طول پروسیجر می‌تواند در دستیابی به این امر مفید باشد. طیف وسیعی از محلول‌های شست‌وشوی ضدعفونی کننده و آنتی‌باکتریال موجود هستند. سال‌هاست که هیپوکلریت سدیم (NaOCl) در غلظت‌های مختلف توسط دندان‌پزشکان استفاده می‌شود، اما نگرانی‌هایی در مورد سمیّت آن و گزارش گاه‌به‌گاه از بروز درد هنگام استفاده از غلظت‌های بالاتر مطرح شده است. کلرهگزیدین، یک ماده ضدمیکروبی، همچنین در غلظت‌های مختلف به عنوان محلول یا ژل استفاده شده است. اخیرا ترکیبی از آنتی‌بیوتیک و مواد شوینده (MTAD) توسعه یافته و به‌طور فزاینده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این مرور 11 مطالعه را بررسی کرد که شامل 851 شرکت‌کننده با 879 دندان جلو و عقب بودند که تحت درمان کانال ریشه قرار گرفته بودند. هیپوکلریت سدیم در طیف وسیعی از غلظت‌ها رایج‌ترین محلول شست‌وشوی مورد استفاده بود، و پس از آن کلرهگزیدین به صورت محلول یا ژل قرار داشت. به نظر نمی‌رسد میزان درد بلافاصله پس از درمان و بین نوبت‌های ویزیت میان برخی از شوینده‌ها یا بین غلظت‌های مختلف شوینده‌ها متفاوت باشد. داده‌های محدود نشان دادند که غلظت‌های بالاتر از محلول هیپوکلریت سدیم و شست‌وشوی نهایی با کلرهگزیدین ممکن است نسبت به دیگر شوینده‌ها در از بین بردن باکتری‌ها موثرتر باشد.
اگرچه به نظر می‌رسد که شوینده‌های کانال ریشه مانند هیپوکلریت سدیم و کلرهگزیدین در مقایسه با سالین در کاهش کشت‌های باکتریایی موثر هستند، اکثر مطالعاتی که در این مرور ارایه شدند، نتوانستند به اندازه کافی این پیامدهای بالینی مهم و بالقوه مرتبط با بیمار را گزارش کنند. در حال حاضر شواهد قابل اعتمادی برای نشان دادن برتری هر یک از عوامل شست‌وشوی مجزا وجود ندارد. قدرت و قابلیت اطمینان یا اعتبار شواهد پشتیبان متغیر بودند و پزشکان باید بدانند که تغییرات در تعداد باکتری‌ها یا درد در اوایل دوره پس از جراحی ممکن است شاخص دقیقی از موفقیت طولانی‌مدت نباشد. کارآزمایی‌های آتی باید هم پیامدهای مرتبط با پزشک و هم پیامدهای مورد نظر بیمار را در زمان‌های مشخص حین و پس از جراحی، همچنین در طولانی‌مدت، گزارش کنند.
درمان کانال ریشه روی دندان‌هایی انجام می‌شود که پالپیت (pulpitis) برگشت‌ناپذیر منجر به نکروز پالپ (dental pulp) دندان شده باشد. این روش به عنوان یک گزینه درمانی، جایگزینی برای کشیدن دندان است. درمان مکانیکی و شست‌وشو با محلول‌های ضدعفونی کننده یا آنتی‌باکتریال، باکتری‌ها را از بین برده و کانال ریشه آلوده را تمیز می‌کند. شوینده‌ها باید در غیرفعال کردن باکتری‌ها در کل فضای کانال ریشه، بدون ایجاد هیچ گونه واکنش نامطلوب بافتی، موثر باشند. هیپوکلریت سدیم (sodium hypochlorite; NaOCl) و کلرهگزیدین معمولا مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما در مورد اینکه کدام محلول، غلظت یا ترکیب موثرتر است، تردید وجود دارد.
ارزیابی تاثیرات شوینده‌های مورد استفاده در درمان کانال ریشه دندان‌های دائمی بالغ بدون جراحی.
پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه سلامت دهان در کاکرین (تا 5 جولای 2012)، پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل‌شده کاکرین (CENTRAL) ( کتابخانه کاکرین 2012، شماره 4)، MEDLINE از طریق OVID (1950 تا 5 جولای 2012) و EMBASE از طریق OVID (1980 تا 5 جولای 2012)، LILACS از طریق BIREME (1980 تا 5 جولای 2012) را جست‌وجو کردیم. هیچ محدودیتی بر اساس زبان یا تاریخ انتشار مقاله وجود نداشت.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده در درمان یک یا چند ریشه دندان‌های دائمی دچار آسیب پالپ یا پری‌آپیکال یا هر دو، که نیاز به درمان کانال ریشه دارند. شوینده‌ها در برابر یکدیگر یا در برابر شوینده‌های غیرفعال یا دارونما (placebo) بررسی شدند. استفاده از ترکیبی از مواد شست‌وشو و در صورت استفاده همراه با EDTA (اتیلن‌دی‌آمین‌تترا-استیک اسید (ethylenediaminetetra-acetic acid)) یا عوامل شلاته کننده (chelating agents) مشابه، مجاز بودند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم به ارزیابی خطر سوگیری (bias) در کارآزمایی‌های وارد شده و استخراج داده‌ها پرداختند.
ما 11 کارآزمایی را شامل 851 شرکت‌کننده با 879 دندان که تحت درمان کانال ریشه قرار گرفته و شامل استفاده از شوینده‌ها بودند، وارد کردیم. دو کارآزمایی با خطر پائین سوگیری ارزیابی شدند، و شش کارآزمایی سوگیری نامشخص و سه کارآزمایی سوگیری بالا داشتند. چهار کارآزمایی، هیپوکلریت سدیم را با کلرهگزیدین (chlorhexidine) مقایسه کردند، با این حال، هیچ‌یک از پیامدهای اولیه و فقط یک پیامد ثانویه، کشت رشد باکتریایی، در دو مورد از این کارآزمایی‌ها گزارش شد (20% و 50% از دندان‌های گروه کنترل دارای کشت باکتریایی مثبت بودند). متاآنالیز، شواهد قوی را دال بر تفاوت در وجود رشد باکتری میان مداخلات نشان نداد (خطر نسبی (RR): 0.73؛ 95% فاصله اطمینان: 0.34 تا 1.56؛ P = 0.41).
هفت کارآزمایی باقی‌مانده، هرکدام مداخلات مختلف را مقایسه کرده و فقط دو مورد از این کارآزمایی‌ها شامل داده‌های قابل استفاده در مورد پیامدهای اولیه تورم و درد بودند. یک کارآزمایی هیپوکلریت سدیم 5.25% به تنهایی را در مقابل هیپوکلریت سدیم 5.25% همراه با پراکسید هیدروژن 3%، و با نرمال سالین مقایسه کرد و درد را در 3 تا 14 روز پس از پروسیجر گزارش کرد. شواهدی مبنی بر وجود تفاوت در درد میان سه گروه به دست نیامد. کارآزمایی دیگر هیپوکلریت سدیم 5% را در مقابل هیپوکلریت سدیم با «آنزیم پروتئولیتیک (proteolytic enzyme)» مقایسه کرد، و شواهدی مبنی بر وجود تفاوت در تورم میان گروه‌ها وجود نداشت. دو کارآزمایی دیگر رشد باکتری را گزارش کردند، و سه کارآزمایی هیچ داده‌ای را گزارش نکردند که بتوان از آنها در مرور استفاده کرد. هیچ یک از کارآزمایی‌های واردشده هیچ داده‌ای را در مورد عوارض جانبی یا تغییرات رادیولوژیکی در نفوذپذیری اشعه ایکس پری‌آپیکال (periapical radiolucency) گزارش نکردند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.