حدود 600 میلیون کودک در سنین پیش‌دبستانی و مدرسه در جهان دچار کم‌خونی (anemic) هستند. تخمین زده می‌شود که نیمی از این موارد به دلیل کمبود آهن باشد. کم‌خونی ناشی از فقر آهن در دوران کودکی ممکن است روند رشد کودک را آهسته کند، رشد حرکتی و مغزی را کاهش دهد، و بیماری و مرگ وی را افزایش دهد. اگر کم‌خونی به موقع درمان نشود، این مشکلات ممکن است در مراحل بعدی زندگی ادامه یابند. مصرف مکمل‌های حاوی آهن (گاهی اوقات همراه با اسید فولیک و دیگر ویتامین‌ها و مواد معدنی) به صورت روزانه نشان داده که سلامت کودکان را بهبود می‌بخشد، اما استفاده از آن محدود شده، زیرا مکمل‌ها ممکن است عوارض جانبی را مانند حالت تهوع، یبوست یا لکه‌دار شدن دندان‌ها ایجاد کنند. پیشنهاد شده که مصرف یک، دو یا سه بار آهن در هفته (معروف به مصرف «متناوب» مکمل‌ها) ممکن است این عوارض جانبی را کاهش داده و تبعیت از درمان را آسان‌تر کند، در نتیجه کودکان تشویق به ادامه مصرف مکمل‌های آهن شوند.
ما 33 کارآزمایی را با 13,314 کودک (49% زن) از 20 کشور در آمریکای لاتین، آفریقا و آسیا آنالیز کردیم تا تاثیرات مصرف متناوب مکمل‌های آهن، به تنهایی یا همراه با دیگر ویتامین‌ها و مواد معدنی، را بر پیامدهای تغذیه‌ای و رشد و تکامل کودکان از تولد تا 12 سالگی، در مقایسه با دارونما (placebo)، عدم مداخله، یا مصرف روزانه مکمل، ارزیابی کنیم.
مطالعات از کیفیت مختلطی برخوردار بودند. به‌طور کلی، نتایج این مرور نشان می‌دهد که مصرف مکمل‌های آهن به تنهایی یا همراه با دیگر ویتامین‌ها و مواد معدنی یک، دو یا سه بار در هفته، در مقایسه با عدم دریافت مکمل‌های آهن یا دارونما، خطر ابتلا به کم‌خونی را در آنها تا نصف کاهش می‌دهد. مصرف متناوب مکمل‌ها در کودکان به اندازه مصرف روزانه آنها برای بهبود غلظت هموگلوبین و فریتین موثر بود، اگرچه، کودکانی که به‌طور متناوب مکمل‌های آهن را دریافت کردند، بیشتر در معرض خطر کم‌خونی قرار داشتند.
هدف ما بررسی تاثیرات مصرف متناوب مکمل بر بیماری، مرگ‌ومیر، و عملکرد کودک در مدرسه و عملکرد جسمانی، همچنین دیگر عوارض جانبی بود، اما اطلاعات کافی برای نتیجه‌گیری قطعی وجود نداشت.
به‌طور خلاصه، مصرف متناوب مکمل آهن برای بهبود غلظت هموگلوبین و کاهش خطر ابتلا به کم‌خونی یا فقر آهن در کودکان کمتر از 12 سال در مقایسه با دارونما یا عدم مداخله موثر است، اما نه به اندازه مکمل‌های روزانه برای پیشگیری یا کنترل کم‌خونی. مصرف متناوب مکمل‌ها ممکن است یک مداخله سلامت عمومی ماندگار در محیط‌هایی باشد که مصرف روزانه مکمل‌ها شکست خورده یا اجرا نشده است. با این وجود، هنوز اطلاعات مربوط به مرگ‌ومیر، موربیدیتی، پیامدهای رشد و تکامل و عوارض جانبی اندک است.
مصرف متناوب مکمل آهن در مقایسه با دارونما یا عدم مداخله برای بهبود غلظت هموگلوبین و کاهش خطر ابتلا به کم‌خونی یا کمبود آهن در کودکان زیر 12 سال موثر است، اما نسبت به مکمل‌های روزانه برای پیشگیری یا کنترل کم‌خونی، موثرتر ظاهر نشد. مصرف متناوب مکمل‌ها ممکن است یک مداخله سلامت عمومی ماندگار در محیط‌هایی باشد که مصرف روزانه مکمل‌ها شکست خورده یا اجرا نشده است. با این وجود، هنوز اطلاعات مربوط به مرگ‌ومیر، موربیدیتی، پیامدهای رشد و تکامل و عوارض جانبی اندک است.
تقریبا 600 میلیون کودک در سنین پیش‌دبستانی و مدرسه در جهان دچار کم‌خونی (anemic) هستند. تخمین زده می‌شود که حداقل نیمی از این موارد به علت فقر آهن (iron deficiency) رخ می‌دهد. پیامدهای کم‌خونی ناشی از فقر آهن در دوران کودکی شامل عقب ماندگی رشد، کاهش پیشرفت تحصیلی، اختلال در رشد حرکتی و شناختی، و افزایش عوارض یا موربیدیتی و مرگ‌ومیر یا مورتالیتی هستند. تامین روزانه مکمل‌های آهن یک استراتژی رایج برای بهبود وضعیت آهن در کودکان است، اما اثربخشی آن به دلیل عوارض جانبی آن، که می‌تواند شامل حالت تهوع، یبوست یا رنگی شدن دندان‌ها باشد، محدود شده است. در نتیجه، مصرف متناوب مکمل آهن (یک، دو یا سه بار در هفته در روزهای غیرمتوالی) به عنوان جایگزین موثر و بی‌خطر‌تری برای مصرف مکمل‌های روزانه پیشنهاد شده است.
ارزیابی تاثیرات مصرف متناوب مکمل آهن، به تنهایی یا همراه با دیگر ویتامین‌ها و مواد معدنی، بر پیامدهای تغذیه‌ای و رشد و تکامل کودکان از بدو تولد تا 12 سالگی در مقایسه با دارونما (placebo)، عدم مداخله یا مصرف روزانه مکمل.
بانک‌های اطلاعاتی زیر را در 24 می 2011 جست‌وجو کردیم: CENTRAL (2011، شماره 2)، MEDLINE (1948 تا هفته 2 می 2011)، EMBASE (1980 تا 2011 هفته 20)، CINAHL (1937 تا کنون)، POPLINE (همه سال‌های موجود) و پلتفرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی (ICTRP) سازمان جهانی بهداشت. در 29 جون 2011 همه سال‌های موجود را در بانک‌های اطلاعاتی زیر جست‌وجو کردیم: SCIELO؛ LILACS؛ IBECS و IMBIOMED. برای شناسایی مطالعات در حال انجام و منتشرنشده، با سازمان‌های مربوطه نیز تماس گرفتیم (در 3 جولای 2011).
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (randomised controlled trials; RCTs) و شبه-RCTها با تصادفی‌سازی فردی یا خوشه‌ای (cluster). شرکت‌کنندگان، کودکان زیر 12 سال در زمان مداخله بودند که هیچ مشکل سلامت خاصی نداشتند. مداخله ارزیابی‌شده مصرف متناوب مکمل آهن در مقایسه با دارونما، عدم انجام مداخله یا مصرف روزانه مکمل بود.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم واجد شرایط بودن مطالعات را در برابر معیارهای ورود ارزیابی کردند، داده‌ها را از مطالعات واردشده استخراج کرده، و خطر سوگیری (bias) مطالعات واردشده را ارزیابی کردند.
ما 33 کارآزمایی را شامل 13,114 کودک (تقریبا 49% زن) از 20 کشور در آمریکای لاتین، آفریقا و آسیا وارد کردیم. کیفیت روش‌شناسی (methodology) مطالعات متفاوت بودند.
نوزده کارآزمایی مصرف متناوب مکمل آهن را در مقابل عدم مداخله یا دارونما و 21 مطالعه مصرف متناوب مکمل آهن را در مقابل مصرف روزانه آن ارزیابی کردند. برخی از این کارآزمایی‌ها به هر دو مقایسه کمک کردند. آهن به تنهایی در اکثر کارآزمایی‌ها ارائه شد.
پانزده مطالعه شامل کودکان کمتر از 60 ماه بودند؛ 11 کارآزمایی شامل کودکان 60 ماهه و بالاتر، و هفت مطالعه دربرگیرنده کودکان در هر دو رده سنی بودند. یک کارآزمایی منحصرا شامل زنان بود. هفت کارآزمایی فقط شامل کودکان مبتلا به کم‌خونی بودند؛ سه مطالعه فقط کودکان غیر مبتلا به کم‌خونی را ارزیابی کردند، و در بقیه موارد شیوع کم‌خونی بین 15 و 90% متغیر بود.
کودکانی که مکمل‌های آهن را به‌طور متناوب دریافت کردند، در مقایسه با عدم دریافت مداخله یا دارونما، کمتر در معرض خطر ابتلا به کم‌خونی (میانگین خطر نسبی (RR): 0.51؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.37 تا 0.72، ده مطالعه) و کمبود آهن (RR: 0.24؛ 95% CI؛ 0.06 تا 0.91، سه مطالعه) بوده و سطح هموگلوبین (تفاوت میانگین (MD):5.20 گرم/لیتر؛ 95% CI؛ 2.51 تا 7.88، 19 مطالعه) و غلظت فریتین (MD؛ 14.17 میکروگرم/لیتر؛ 95% CI؛ 3.53 تا 24.81، پنج مطالعه) بالاتر داشتند.
مصرف متناوب مکمل به اندازه مصرف روزانه آن در بهبود سطح هموگلوبین (MD؛ 0.60- گرم/لیتر؛ 95% CI؛ 1.54- تا 0.35، 19 مطالعه) و غلظت فریتین (MD؛ 4.19- میکروگرم/لیتر؛ 95% CI؛ 9.42- تا 1.05، 10 مطالعه) موثر بود، اما خطر ابتلا به کم‌خونی را در مقایسه با مصرف روزانه مکمل آهن افزایش داد (RR: 1.23؛ 95% CI؛ 1.04 تا 1.47، شش مطالعه). داده‌های مربوط به پایبندی به درمان اندک بود و بین کودکانی که مکمل‌های متناوب را دریافت کردند، بیشتر گزارش شد، اگرچه این نتیجه از نظر آماری معنی‌دار نبود.
ما هیچ تاثیر متفاوتی را از نوع رژیم مصرف متناوب مکمل (یک، دو یا سه بار در هفته)، کل دوز هفتگی آهن المنتال، ترکیب مواد مغذی، مرد یا زن بودن گیرندگان یا طول دوره مداخله شناسایی نکردیم.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.