تاثیرات کارکنان سطح اولیه برای افراد مبتلا به اختلالات و دیسترس روانی ساکن در کشورهایی با سطح درآمد پائین و متوسط

به‌روزرسانی این مرور کاکرین با هدف ارزیابی تاثیرات مشارکت کارکنان مبتنی بر جامعه، مانند کارکنان بخش مراقبت‌های اولیه و معلمان، برای کمک به افراد مبتلا به اختلالات روانی یا دیسترس انجام می‌شود. این مرور بر مطالعات انجام شده در کشورهایی با سطح درآمد پائین و متوسط متمرکز شد و 95 مطالعه را برای ورود به دست آورد (از جمله 23 مورد از مرور قبلی).

پیام‌های کلیدی

متخصصان بخش مراقبت‌های اولیه سلامت، کارکنان غیر-حرفه‌ای بخش سلامت، معلمان، و دیگر کارکنان جامعه در صورت آموزش می‌توانند به افرادی که دارای مشکلات سلامت روان هستند، کمک کنند. با این حال، شواهد بیشتری مورد نیاز است.

در این مرور چه موضوعی بررسی شد؟

در کشورهایی با سطح درآمد پائین و متوسط، بسیاری از افراد مبتلا به بیماری‌های روانی به دلیل انگ بیماری و مشکل در دسترسی به خدمات، مراقبت‌های لازم را دریافت نمی‌کنند. یک راه حل، ارائه خدمات از طریق «کارکنان سطح اولیه» (primary-level workers) است. اینها افرادی هستند که متخصص سلامت روان نیستند اما برخی از آموزش‌های مربوط به سلامت روان را فرا می‌گیرند، از جمله متخصصان بخش مراقبت‌های اولیه سلامت (به عنوان مثال پزشکان، پرستاران)؛ کارکنان غیر-حرفه‌ای بخش سلامت؛ داوطلبان جامعه؛ و دیگر اعضای جامعه (به عنوان مثال معلمان، مددکاران اجتماعی). کارکنان بخش مراقبت‌های اولیه این خدمات را به‌تنهایی یا با همکاری متخصصان ارائه می‌دهند.

نتایج اصلی این مرور چه هستند؟

تعداد 95 کارآزمایی مرتبط از 30 کشور با درآمد پائین تا متوسط پیدا شد.

نویسندگان مرور به دنبال شواهدی در مورد تاثیرات این راهبردها بر تعداد افرادی بودند که مشکلات سلامت روان داشتند، تعداد افرادی که بهبود یافتند، شدت علائم آنها، کیفیت زندگی، عملکرد روزانه، استفاده از خدمات سلامت، و تاثیرات منفی درمان. تمام نتایج یک تا شش ماه پس از اتمام درمان اندازه‌گیری شدند، به جز در گروه 5 که در آن نتایج بلافاصله پس از اتمام درمان اندازه‌گیری شد. وقتی نتایج ارائه نمی‌شوند، به این دلیل است که شواهدی وجود نداشته، یا اینکه شواهد بسیار نامطمئن بود. با این حال، قطعیت اکثر شواهد پائین تا متوسط است.

1. بزرگسالان مبتلا به افسردگی و اضطراب

درمان‌های ارائه شده توسط کارکنان غیر-حرفه‌ای بخش سلامت در مقایسه با مراقبت‌های معمول:

a. ممکن است بهبودی را افزایش دهند؛

b. ممکن است تعداد افراد مبتلا به افسردگی/اضطراب را کاهش دهند.

c. ممکن است کیفیت زندگی را بهبود بخشند؛

d. ممکن است عملکرد روزانه را اندکی بهبود بخشند؛ و

e. ممکن است خطر افکار/اقدام به خودکشی را کاهش دهند.

درمان‌های ارائه شده توسط کارکنان سطح اولیه با همکاری متخصصان سلامت روان در مقایسه با مراقبت‌های معمول:

a. ممکن است بهبودی را افزایش دهند؛

b. ممکن است تعداد افراد مبتلا به افسردگی/اضطراب را کاهش دهند، اگرچه دامنه تاثیر واقعی می‌تواند نشان‌دهنده تاثیری اندک یا عدم تاثیر باشد.

c. ممکن است نشانه‌ها را اندکی کاهش دهند؛

d. ممکن است کیفیت زندگی را اندکی بهبود بخشند؛

e. احتمالا تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر عملکرد روزانه دارند؛ و

f. ممکن است ارجاع به متخصصان سلامت روان را کاهش دهند.

2. زنان مبتلا به افسردگی مرتبط با بارداری و زایمان

درمان‌های ارائه شده توسط کارکنان غیر-حرفه‌ای بخش سلامت در مقایسه با مراقبت‌های معمول:

a. ممکن است بهبودی را افزایش دهند؛

b. احتمالا نشانه‌های افسردگی را اندکی کاهش می‌دهند؛

c. ممکن است عملکرد روزانه را اندکی بهبود بخشند؛

d. ممکن است تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر خطر مرگ‌ومیر بر جای بگذارند.

3. بزرگسالان مبتلا به استرس پس از تروما (post-traumatic stress) یا افسردگی و اضطراب در محیط‌های بشردوستانه

درمان‌های ارائه شده توسط کارکنان غیر-حرفه‌ای بخش سلامت در مقایسه با مراقبت‌های معمول:

a. ممکن است نشانه‌های افسردگی را اندکی کاهش دهند؛ و

b. ممکن است کیفیت زندگی را اندکی بهبود بخشند.

درمان‌های ارائه‌شده توسط متخصصان مراقبت‌های اولیه سلامت در مقایسه با مراقبت‌های معمول:

a. ممکن است تعداد بزرگسالان مبتلا به استرس پس از تروما و افسردگی را کاهش دهند.

4. بزرگسالانی که مشکلاتی در رابطه با مصرف الکل یا مواد مخدر دارند

درمان‌های ارائه شده توسط کارکنان غیر-حرفه‌ای بخش سلامت در مقایسه با مراقبت‌های معمول:

a. ممکن است میزان بهبودی از اختلال مصرف مضر/خطرناک الکل را افزایش دهند، هرچند محدوده تاثیر واقعی می‌تواند نشان‌دهنده تاثیری اندک یا عدم تاثیر باشد؛

b. احتمالا خطر مصرف مضر/خطرناک الکل را اندکی کاهش می‌دهند؛

c. احتمالا تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر عملکرد روزانه دارند؛ و

d. ممکن است تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر تعداد افرادی که مت‌آمفتامین (methamphetamine) مصرف می‌کنند، داشته باشند؛

درمان‌های ارائه شده توسط متخصصان مراقبت‌های اولیه سلامت و جامعه در مقایسه با مراقبت‌های معمول:

a. احتمالا تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر بهبودی از مصرف مضر/خطرناک الکل دارند؛

b. احتمالا خطر مصرف مضر/خطرناک الکل و مواد مخدر را اندکی کاهش می‌دهند؛ و

c. احتمالا تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر کیفیت زندگی دارند.

5. بزرگسالان مبتلا به اختلالات روانی شدید (به عنوان مثال اسکیزوفرنی (schizophrenia))

درمان‌های ارائه شده توسط کارکنان غیر-حرفه‌ای بخش سلامت در مقایسه با متخصصان سلامت به‌تنهایی:

a. ممکن است تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر بار (burden) مراقب بر جای بگذارند.

درمان‌های ارائه شده توسط متخصصان مراقبت‌های اولیه سلامت به‌تنهایی یا در همکاری با متخصصان سلامت روان:

a. ممکن است عملکرد روزانه را بهبود بخشند.

6. بزرگسالان مبتلا به دمانس و مراقبین آنها

درمان‌های ارائه شده توسط کارکنان غیر-حرفه‌ای و حرفه‌ای بخش سلامت، در مقایسه با مراقبت‌های معمول:

a. ممکن است تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر شدت نشانه‌های رفتاری در بیماران مبتلا به دمانس داشته باشند؛ و

b. ممکن است دیسترس روانی مراقبین را کاهش دهند.

7. کودکان مبتلا به استرس پس از تروما (post-traumatic stress) یا افسردگی و اضطراب در محیط‌های بشردوستانه

درمان‌های ارائه شده توسط کارکنان غیر-حرفه‌ای بخش سلامت در مقایسه با مراقبت‌های معمول یا عدم-مراقبت:

a. ممکن است تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر نشانه‌های استرس پس از تروما داشته باشند؛

b. احتمالا تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر نشانه‌های افسردگی یا عملکرد روزانه دارند؛ و

c. ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در خطر حوادث جانبی ایجاد کنند.

درمان‌های ارائه شده توسط متخصصان جامعه (معلمان و مددکاران اجتماعی) در مقایسه با عدم-مراقبت:

a. ممکن است تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر نشانه‌های افسردگی داشته باشند؛ و

b. ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در خطر حوادث جانبی ایجاد کنند.

این مرور تا چه زمانی به‌روز است؟

نسخه اصلی این مرور در نوامبر 2013 منتشر شد، این نسخه به‌روز شده شامل مطالعات منتشر شده تا 20 جون 2019 است.

نتیجه‌گیری‌های نویسندگان: 

مداخلات تحت هدایت PW مزایای امیدوار کننده‌ای را در بهبود پیامدهای CMDها، PND؛ PTS، مصرف خطرناک مشروبات الکلی/مواد مخدر، و مراقبین دمانس در LMICها نشان می‌دهند.

خلاصه کامل را بخوانید...
پیشینه: 

کارکنان سطح اولیه (primary-level workers; PWs) مبتنی بر جامعه یک استراتژی مهم برای رفع شکاف در ارائه خدمات سلامت روان در کشورهایی با سطح درآمد پائین و متوسط (LMICs) هستند.

اهداف: 

ارزیابی اثربخشی درمان‌های تحت هدایت PW برای افراد مبتلا به نشانه‌های سلامت روان در LMICها، در مقایسه با مراقبت معمول.

روش‌های جست‌وجو: 

MEDLINE؛ Embase؛ CENTRAL؛ ClinicalTrials.gov؛ ICTRP، فهرست منابع (تا 20 جون 2019) جست‌وجو شدند.

معیارهای انتخاب: 

کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی شده از مداخلات تحت هدایت PW یا مراقبت مشارکتی برای درمان افراد مبتلا به نشانه‌های سلامت روان یا مراقبین آنها در LMICها.

PWها عبارت بودند از: متخصصان مراقبت‌های اولیه سلامت (primary health professionals; PHPs)، کارکنان غیر-حرفه‌ای بخش سلامت (lay health workers; LHWs)، متخصصان بخش‌هایی غیر از بخش سلامت در جامعه (community non-health professionals; CPs).

گردآوری و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها: 

هفت وضعیت به صورت پیش فرض شناسایی شده و بر اساس اختلال و PW بررسی‌کننده بهبود، شیوع، تغییر نشانه، کیفیت زندگی (quality-of-life; QOL)، عملکرد، استفاده از خدمات (service use; SU)، و حوادث جانبی (adverse events; AEs) مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفتند.

خطرات نسبی (RRs) برای پیامدهای دو-حالتی؛ تفاوت‌های میانگین (MDs)، تفاوت‌های میانگین استاندارد شده (SMDs) یا تفاوت در میانگین تغییر (MCDs) برای پیامدهای پیوسته استفاده شدند.

برای SMDها، 0.20 تا 0.49 نشان‌دهنده تاثیرات بالینی کوچک، 0.50 تا 0.79 نشان‌دهنده تاثیرات بالینی متوسط و ≥ 0.80 نشان‌دهنده تاثیرات بالینی بزرگ است.

نقاط زمانی تجزیه‌و‌تحلیل: T1 (< 1 ماه)، T2 (1-6 ماه)، T3 (> 6 ماه) پس از مداخله.

نتایج اصلی: 

توصیف مطالعات

تعداد 95 کارآزمایی (72 مورد جدید از سال 2013) از 30 LMICها (25 کارآزمایی از 13 کشور در LICها).

خطر سوگیری (bias)

شایع‌ترین خطر سوگیری عبارت بودند از: سوگیری تشخیص، سوگیری ریزش نمونه (attrition bias) (اثربخشی)، حفاظت ناکافی در برابر آلودگی.

تاثیرات مداخله

*مقایسه‌ها اغلب مراقبت معمول در T2 بودند، مگر در مواردی که نشان داده شد.

اصطلاحات «احتمالا»، «ممکن است»، یا «نامطمئن»، نشان‌دهنده شواهد با قطعیت «متوسط»، «پائین» یا «بسیار پائین» است.

بزرگسالان مبتلا به اختلالات روانی شایع (common mental disorders; CMDs)

مداخلات تحت هدایت LHW

a. ممکن است میزان بهبودی را افزایش دهند (2 کارآزمایی، 308 شرکت‌کننده؛ RR: 1.29؛ 95% CI؛ 1.06 تا 1.56)؛

b. ممکن است میزان شیوع را کاهش دهند (2 کارآزمایی، 479 شرکت‌کننده؛ RR: 0.42؛ 95% CI؛ 0.18 تا 0.96)؛

c. ممکن است نشانه‌ها را کاهش دهند (4 کارآزمایی، 798 شرکت‌کننده؛ SMD: -0.59؛ 95% CI؛ 1.01- تا 0.16-)؛

d. ممکن است QOL را بهبود ببخشند (1 کارآزمایی، 521 شرکت‌کننده؛ SMD: 0.51؛ 95% CI؛ 0.34 تا 0.69)؛

e. ممکن است اختلال عملکرد را اندکی کاهش دهند (3 کارآزمایی، 1399 شرکت‌کننده؛ SMD: -0.47؛ 95% CI؛ 0.8- تا 0.15-)؛

f. ممکن است AEها را کاهش دهند (خطر افکار/تلاش برای خودکشی)؛

g. ممکن است تاثیرات نامطمئنی بر SU داشته باشند.

مراقبت مشارکتی

a. ممکن است میزان بهبود را افزایش دهد (5 کارآزمایی، 804 شرکت‌کننده؛ RR: 2.26؛ 95% CI؛ 1.50 تا 3.43)؛

b. ممکن است شیوع را کاهش دهند، هرچند محدوده تاثیر واقعی می‌تواند نشان‌دهنده تاثیری اندک یا عدم تاثیر باشد (2 کارآزمایی، 2820 شرکت‌کننده؛ RR: 0.57؛ 95% CI؛ 0.32 تا 1.01)؛

c. ممکن است نشانه‌ها را اندکی کاهش دهند (6 کارآزمایی، 4419 شرکت‌کننده؛ SMD: -0.35؛ 95% CI؛ 0.63- تا 0.08-)؛

d. ممکن است QOL را اندکی بهبود ببخشد (6 کارآزمایی، 2199 شرکت‌کننده؛ SMD: 0.34؛ 95% CI؛ 0.16 تا 0.53)؛

e. ممکن است تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر اختلال عملکرد داشته باشد (5 کارآزمایی، 4216 شرکت‌کننده؛ SMD: -0.13؛ 95% CI؛ 0.28- تا 0.03)؛

f. ممکن است SU را کاهش دهد (ارجاع به متخصصان MH)؛

g. ممکن است تاثیرات نامطمئنی بر AEها (مرگ‌ومیر) داشته باشد.

زنان مبتلا به افسردگی پری‌ناتال (perinatal depression; PND)

مداخلات تحت هدایت LHW

a. ممکن است میزان بهبودی را افزایش دهند (4 کارآزمایی، 1243 شرکت‌کننده؛ RR: 1.29؛ 95% CI؛ 1.08 تا 1.54)؛

b. ممکن است نشانه‌ها را اندکی کاهش دهند (5 کارآزمایی، 1989 شرکت‌کننده؛ SMD: -0.26؛ 95% CI؛ 0.37- تا 0.14-)؛

c. ممکن است اختلال عملکرد را اندکی کاهش دهند (4 کارآزمایی، 1856 شرکت‌کننده؛ SMD: -0.23؛ 95% CI؛ 0.41- تا 0.04-)؛

d. ممکن است تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر AEها (مرگ‌ومیر) بر جای بگذارند.

e. ممکن است تاثیرات نامطمئنی بر SU داشته باشند.

مراقبت مشارکتی

a. تاثیرات نامطمئنی بر نشانه‌ها/QOL/SU/AE دارد.

بزرگسالان مبتلا به استرس پس از تروما (post-traumatic stress; PTS) یا CMDها در محیط‌های بشردوستانه

مداخلات تحت هدایت LHW

a. ممکن است نشانه‌های افسردگی را اندکی کاهش دهند (5 کارآزمایی، 1986 شرکت‌کننده؛ SMD: -0.36؛ 95% CI؛ 0.56- تا 0.15-)؛

b. ممکن است QOL را اندکی بهبود ببخشند (4 کارآزمایی، 1918 شرکت‌کننده؛ SMD: -0.27؛ 95% CI؛ 0.39- تا 0.15-)؛

c. ممکن است تاثیرات نامطمئنی بر نشانه‌ها (PTS)/عملکرد/SU/AE داشته باشند.

مداخلات تحت هدایت PHP

a. ممکن است شیوع نشانه PTS (1 کارآزمایی، 313 شرکت‌کننده؛ RR: 5.50؛ 95% CI؛ 2.50 تا 12.10) و شیوع افسردگی (1 کارآزمایی، 313 شرکت‌کننده؛ RR: 4.60؛ 95% CI؛ 2.10 تا 10.08) را کاهش دهند؛

b. ممکن است تاثیرات نامطمئنی بر نشانه‌ها/عملکرد/SU/AE داشته باشند.

بزرگسالان مبتلا به اختلال مصرف مضر/خطرناک الکل یا مواد مخدر

مداخلات تحت هدایت LHW

a. ممکن است میزان بهبودی از اختلال مصرف مضر/خطرناک الکل را افزایش دهند، هرچند محدوده تاثیر واقعی می‌تواند نشان‌دهنده تاثیری اندک یا عدم تاثیر باشد (4 کارآزمایی، 872 شرکت‌کننده؛ RR: 1.28؛ 95% CI؛ 0.94 تا 1.74)؛

b. ممکن است تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر شیوع مصرف مت‌آمفتامین (methamphetamine) (1 کارآزمایی، 882 شرکت‌کننده؛ RR: 1.01؛ 95% CI؛ 0.91 تا 1.13) و اختلال عملکردی (2 کارآزمایی، 498 شرکت‌کننده؛ SMD: -0.14؛ 95% CI؛ 0.32 تا 0.03) داشته باشند؛

c. احتمالا خطر مصرف مضر/خطرناک الکل را اندکی کاهش می‌دهند (3 کارآزمایی، 667 شرکت‌کننده؛ SMD: -0.22؛ 95% CI؛ 0.32- تا 0.11-)؛

d. ممکن است تاثیرات نامطمئنی بر SU/AE داشته باشند.

مداخلات تحت هدایت PHP/CP

a. احتمالا تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر بهبودی از مصرف مضر/خطرناک الکل (3 کارآزمایی، 1075 شرکت‌کننده؛ RR: 0.93؛ 95% CI؛ 0.77 تا 1.12) یا QOL (1 کارآزمایی، 560 شرکت‌کننده؛ MD: 0.00؛ 95% CI؛ 0.10- تا 0.10) داشته باشند؛

b. احتمالا خطر مصرف مضر/خطرناک الکل و مواد مخدر را اندکی کاهش می‌دهند (2 کارآزمایی، 705 شرکت‌کننده؛ SMD: -0.20؛ 95% CI؛ 0.35- تا 0.05-؛ شواهد با قطعیت متوسط)؛

c. ممکن است تاثیرات نامطمئنی بر شیوع (مصرف کانابیس)/SU/AE داشته باشند.

مداخلات تحت هدایت PW برای وابستگی به الکل/مواد مخدر

a. ممکن است تاثیرات نامطمئنی داشته باشند.

بزرگسالان مبتلا به اختلالات روانی شدید

*مقایسه‌ها بر اساس مراقبت‌های ارائه شده توسط متخصص در T1 انجام شد.

مداخلات تحت هدایت LHW

a. ممکن است تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر بار (burden) مراقب داشته باشند (1 کارآزمایی، 253 شرکت‌کننده؛ MD: -0.04؛ 95% CI؛ 0.18- تا 0.11)؛

b. ممکن است تاثیرات نامطمئنی بر نشانه‌ها/عملکرد/SU/AE داشته باشند.

مراقبت تحت هدایت PHP یا مراقبت مشارکتی

a. ممکن است اختلال عملکرد را کاهش دهند (7 کارآزمایی، 874 شرکت‌کننده؛ SMD: -1.13؛ 95% CI؛ 1.78- تا 0.47-)؛

b. ممکن است تاثیرات نامطمئنی بر بهبود/عود/نشانه‌ها/QOL/SU داشته باشند.

بزرگسالان مبتلا به دمانس و مراقبین

مداخلات مراقبتی تحت هدایت PHP/LHW

a. ممکن است تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر شدت نشانه‌های رفتاری در بیماران مبتلا به دمانس داشته باشند (2 کارآزمایی، 134 شرکت‌کننده؛ SMD: -0.26؛ 95% CI؛ 0.60- تا 0.08)؛

b. ممکن است دیسترش روانی مراقبین را کاهش دهند (2 کارآزمایی، 134 شرکت‌کننده؛ SMD: -0.47؛ 95% CI؛ 0.82- تا 0.13-)؛

c. ممکن است تاثیرات نامطمئنی بر QOL/عملکرد/SU/AE داشته باشند.

کودکان مبتلا به PTS یا CMDها

مداخلات تحت هدایت LHW

a. ممکن است تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر نشانه‌های PTS داشته باشند (3 کارآزمایی، 1090 شرکت‌کننده؛ MCD: -1.34؛ 95% CI؛ 2.83- تا 0.14)؛

b. احتمالا تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر نشانه‌های افسردگی (3 کارآزمایی، 1092 شرکت‌کننده؛ MCD: -0.61؛ 95% CI؛ 1.23- تا 0.02) یا اختلال عملکردی (3 کارآزمایی، 1092 شرکت‌کننده؛ MCD: -0.81؛ 95% CI؛ 1.48- تا 0.13-) دارند؛

c. ممکن است تاثیری اندک یا عدم تاثیر بر AEها داشته باشند.

مداخلات تحت هدایت CP

a. ممکن است تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر نشانه‌های افسردگی (2 کارآزمایی، 602 شرکت‌کننده؛ SMD: -0.19؛ 95% CI؛ 0.57- تا 0.19) یا بر AEها داشته باشند؛

b. ممکن است تاثیرات نامطمئنی بر بهبود/نشانه‌ها(PTS)/عملکرد داشته باشند.

یادداشت‌های ترجمه: 

این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.

Tools
Information