سوال مطالعه مروری
ما میخواستیم بدانیم که درمانهای گفتاری (talking therapies)، نوشیدن الکل را در مصرف کنندگان بزرگسال مواد مخدر غیر-قانونی (عمدتا اوپیوئیدها و محرکها) کاهش میدهند یا خیر. همچنین میخواستیم بدانیم که یک نوع از درمان نسبت به سایر درمانها اثربخشتر است یا خیر.
پیشینه
نوشیدن الکل بالاتر از محدوده کمخطر نوشیدن، میتواند منجر به بروز مشکلات یا اختلالات جدی ناشی از مصرف الکل شود. نوشیدن بالاتر از این محدوده در افرادی که دارای مشکلاتی با سایر مواد مخدر نیز هستند، شایع است. این وضعیت سلامت روان و جسمانی آنها را بدتر میکند. درمانهای گفتاری با هدف شناسایی مشکل ناشی از مصرف الکل و تشویق فرد برای انجام کاری در مورد آن صورت میگیرد. درمانهای گفتاری میتواند توسط پزشکان آموزش دیده، پرستاران، مشاوران، روانشناساسان و امثالهم ارائه شوند. درمانهای گفتاری ممکن است به کاهش مصرف الکل کمک کنند، اما ما میخواستیم دریابیم که این روش میتواند به افرادی که دارای مشکلاتی با سایر مواد مخدر نیز هستند، کمک کند یا خیر.
تاریخ جستوجو: شواهد تا آگوست 2017 بهروز است.
ویژگیهای مطالعه
ما هفت مطالعه را به دست آوردیم که پنج درمان گفتاری را میان 825 نفر از مبتلایان به مشکلات ناشی از مواد مخدر بررسی کرده بودند.
آموزش مهارتهای مقابلهای شناختی رفتاری (cognitive-behavioural coping skills training; CBCST) نوعی درمان گفتاری است که روی تغییر روش تفکر و عمل افراد تمرکز میکند.
برنامه دوازده قدمی (twelve‐step programme) بر مبنای تئوریهای به دست آمده از الکلیهای بینام (Alcoholics Anonymous) قرار داشته و هدف آن تشویق فرد به برانگیختن انگیزه برای توقف استفاده از مواد مخدر یا الکل است.
مصاحبه انگیزشی (motivational interviewing; MI) به کشف و حل شبهات درباره تغییر رفتار افراد کمک میکند. این روش درمانی میتواند به صورت گروه، فردی و در اشکال پرقدرت و پرشدت ارائه شود.
مصاحبه انگیزشی کوتاه (brief motivational interviewing; BMI) یک مصاحبه انگیزشی کوتاهتر است که 45 دقیقه تا سه ساعت به طول میانجامد.
مداخلات کوتاه مدت بر مبنای MI قرار داشته اما فقط پنج تا 30 دقیقه به طول انجامیده و اغلب توسط یک فرد غیر-متخصص ارائه میشوند.
شش مورد از مطالعات توسط موسسات ملی سلامت (National Institutes for Health) یا توسط هیات بوردهای تحقیقات سلامت (Health Research Board) تامین مالی شده بودند؛ یک مطالعه منبع تامین مالی خود را گزارش نکرده بود.
نتایج کلیدی
ما دریافتیم که درمانهای گفتاری برای پیامدهای ارزیابی شده، منجر به هیچ گونه تفاوتهایی نشده یا فقط تفاوتهای کوچکی ایجاد میکنند. این پیامدها عبارت هستند از پرهیز (abstinence)، کاهش نوشیدن الکل و استفاده از مواد مخدر.
یک مطالعه دریافته بود که ممکن است هیچ تفاوتی بین CBCST و برنامه دوازده قدمی وجود نداشته باشد.
سه مطالعه دریافته بودند که ممکن است هیچ تفاوتی بین مداخله کوتاه و درمان معمول وجود نداشته باشد.
سه مطالعه دریافته بودند که ممکن است هیچ تفاوتی بین MI و درمان معمول یا آموزش به تنهایی وجود نداشته باشد.
یک مطالعه دریافته بودند که BMI احتمالا در کاهش مصرف الکل نسبت به درمان معمول (تعویض سوزن) بهتر است، اما هیچ تفاوتی را در سایر پیامدها به دست نیاورده بود.
یک مطالعه دریافته بود که MI پرقدرت و پرشدت ممکن است در کاهش شدت اختلال مصرف الکل میان زنان، تا حدودی بهتر از MI استاندارد باشد، اما میان مردان اینطور نباشد.
اینکه درمانهای گفتاری مصرف الکل و مواد مخدر را در افرادی که دارای مشکلات مربوط به سایر مواد مخدر نیز هستند، کاهش میدهد یا خیر، با عدم قطعیت باقی میماند. جای مطالعات با کیفیت بالا خالی بوده و مورد نیاز هستند.
کیفیت شواهد
کیفیت شواهد برای مصاحبههای انگیزشی کوتاه و پرقدرت متوسط بود، اما برای مداخلات کوتاه مدت و مصاحبههای انگیزشی استاندارد پائین، و برای CBCST در برابر برنامه دوازده قدمی بسیار پائین بود.
ما شواهدی را با کیفیت پائین تا بسیار پائین یافتیم که پیشنهاد میکند هیچ تفاوتی از نظر اثربخشی بین انواع مختلفی از مداخلات روانیاجتماعی برای کاهش مصرف الکل میان افرادی که از مواد مخدر غیر-قانونی استفاده میکنند وجود ندارد و اینکه مداخلات کوتاه مدت نسبت به ارزیابی بهتنهایی یا درمان معمول ارجحیت ندارند. به دلیل کمبود داده و کیفیت پائین مطالعات بازیابی شده، هیچ گونه نتیجهگیری قطعی نمیتوان به عمل آورد.
مشکل مصرف الکل میان افرادی که از مواد مخدر غیر-قانونی (people who use illicit drugs; PWID) استفاده میکنند، شایع بوده و با بروز پیامدهای جانبی مرتبط با سلامت رابطه دارد. همچنین یک عامل مهم دخیل در پیشآگهی ضعیف میان مصرف کنندگان مواد مخدر مبتلا به ویروس هپاتیت C است، چرا که بر پیشروی به سمت سیروز کبدی یا مصرف بیش از حد (overdose) اوپیوئید در PWID تاثیر میگذارد.
ارزیابی اثربخشی مداخلات روانیاجتماعی برای کاهش مصرف الکل در PWID (مصرف کنندگان اوپیوئیدها و محرکها)
پایگاه ثبت کارآزماییهای گروه مواد مخدر و الکل در کاکرین، پایگاه ثبت مرکزی کارآزماییهای کنترل شده کاکرین (CENTRAL)؛ MEDLINE؛ Embase؛ CINAHL؛ و PsycINFO، از شماره اول تا آگوست 2017 و فهرست منابع مقالات واجد شرایط را جستوجو کردیم. این بخشها را نیز جستوجو کردیم: 1) مجموعه مقالات کنفرانس (فقط آرشیوهای آنلاین) جامعه مطالعات اعتیاد (Society for the Study of Addiction)، انجمن بینالمللی کاهش آسیب، کنفرانس بینالمللی کاهش آسیب الکل و انجمن درمان وابستگی به اوپیوئید آمریکا و 2) پایگاههای آنلاین ثبت کارآزماییهای بالینی کارآزماییهای کنترل شده کنونی؛ ClinicalTrials.gov؛ Center Watch و پلتفرم بینالمللی پایگاه ثبت کارآزماییهای بالینی سازمان جهانی بهداشت.
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شدهای را وارد مرور کردیم که به مقایسه مداخلات روانیاجتماعی با سایر درمان روانیاجتماعی، یا درمان معمول، در PWID های بزرگسال (با حداقل 18 سال سن) دچار مشکل همزمان مصرف الکل پرداخته بودند.
از روشهای استاندارد روششناسی مورد انتظار کاکرین استفاده کردیم.
هفت کارآزمایی (825 شرکتکننده) را وارد مرور کردیم. خطر سوگیری (bias) را در اکثر کارآزماییها در سطح بالا یا نامشخص قضاوت کردیم.
مداخلات روانیاجتماعی مورد بررسی در این مطالعات عبارت بودند از: آموزش مهارتهای مقابلهای شناختی رفتاری (یک مطالعه)، برنامه دوازده قدمی (twelve‐step programme) (یک مطالعه)، مداخله کوتاه مدت (سه مطالعه)، مصاحبه انگیزشی (دو مطالعه) و مصاحبه انگیزشی کوتاه (یک مطالعه). دو مطالعه در دو مقایسه مورد بررسی قرار گرفتند. هیچ دادهای برای پیامد ثانویه، آسیب ناشی از مصرف الکل، وجود نداشت. نتایج به قرار زیر بودند.
مقایسه 1: آموزش مهارتهای مقابلهای شناختی رفتاری در برابر برنامه دوازده قدمی (یک مطالعه؛ 41 شرکتکننده)
هیچ تفاوت معنیداری بین گروهها از نظر هر یک از پیامدهای اولیه (پرهیز (abstinence) ارزیابی شده با تقویم سوء مصرف مواد مخدر و سنجش تنفس (breathalyser) در یک سال: خطر نسبی (RR): 2.38؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.10 تا 55.06)؛ و باقیماندن (retention) روی درمان، اندازهگیری شده در پایان درمان: RR: 0.89؛ (95% CI؛ 0.62 تا 1.29) یا برای هر یک از پیامدهای ثانویه گزارش شده، وجود نداشت. کیفیت شواهد برای پیامدهای اولیه بسیار پائین بود.
مقایسه 2: مداخله کوتاه در برابر درمان معمول (سه مطالعه؛ 197 شرکتکننده)
هیچ تفاوت معنیداری بین گروهها برای هر یک از پیامدهای اولیه (مصرف الکل، اندازهگیری شده به صورت نمرههای تست شناسایی اختلالات مصرف الکل (Alcohol Use Disorders Identification Test; AUDIT) یا تست غربالگری درگیری در مصرف الکل، دخانیات و مواد مخدر (Alcohol, Smoking and Substance Involvement Screening Test; ASSIST) در سه ماه: تفاوت میانگین استاندارد شده (SMD): 0.07؛ (95% CI؛ 0.24- تا 0.37)؛ و باقیماندن بر درمان، اندازهگیری شده در سه ماه: RR: 0.94؛ (95% CI؛ 0.78 تا 1.13) یا برای هر یک از پیامدهای ثانویه گزارش شده، وجود نداشت. کیفیت شواهد برای پیامدهای اولیه پائین بود.
مقایسه 3: مصاحبه انگیزشی در برابر درمان معمول یا مداخله آموزشی به تنهایی (سه مطالعه؛ 462 شرکتکننده)
هیچ تفاوت معنیداری بین گروهها برای هر یک از پیامدهای اولیه (مصرف الکل، اندازه گیری شده به صورت نمرههای AUDIT یا ASSIST در سه ماه: SMD: 0.04؛ (95% CI؛ 0.29- تا 0.37)؛ و باقیماندن بر درمان، اندازه گیری شده در سه ماه: RR: 0.93؛ (95% CI؛ 0.60 تا 1.43)، یا برای هر یک از پیامدهای ثانویه گزارش شده، وجود نداشت. کیفیت شواهد برای پیامدهای اولیه پائین بود.
مقایسه 4: مداخله انگیزشی کوتاه (BMI) در برابر ارزیابی به تنهایی (یک مطالعه؛ 187 شرکتکننده)
بیشتر افراد مصرف الکل را در گروه BMI نسبت به گروه کنترل کاهش داده بودند (تا هفت روز یا بیشتر در ماه گذشته، اندازهگیری شده در شش ماه) (RR: 1.67؛ 95% CI؛ 1.08 تا 2.60). هیچ تفاوتی بین گروهها برای سایر پیامدهای اولیه، باقیماندن بر درمان، اندازهگیری شده در پایان درمان: RR: 0.98؛ (95% CI؛ 0.94 تا 1.02)، یا برای هر یک از پیامدهای ثانویه گزارش شده، وجود نداشت. کیفیت شواهد برای پیامدهای اولیه متوسط بود.
مقایسه 5: مصاحبه انگیزشی (متمرکز و پرقدرت) در برابر مصاحبه انگیزشی (یک مطالعه؛ 163 شرکتکننده)
هیچ تفاوت معنیداری بین گروهها برای هر یک از پیامدهای اولیه (مصرف الکل، اندازهگیری شده با استفاده از نمره الکل - شاخص شدت اعتیاد (Addiction Severity Index; ASI) در دو ماه: MD: 0.03؛ (95% CI؛ 0.02 تا 0.08)؛ و باقیماندن بر درمان، اندازهگیری شده در پایان درمان: RR: 17.63؛ (95% CI؛ 1.03 تا 300.48)، یا برای هر یک از پیامدهای ثانویه گزارش شده، وجود نداشت. کیفیت شواهد برای پیامدهای اولیه پائین بود.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.