در کشورهایی با سطح درآمد پائین، تخمین زده می‌شود که 165 میلیون کودک زیر پنج سال از سوءتغذیه مزمن رنج می‌برند که باعث کوتاهی قد آنها شده، و 52 میلیون کودک از سوءتغذیه حاد رنج می‌برند که باعث لاغری شدید آنها می‌شود. رشد ضعیف در اوایل زندگی، خطر ابتلا به بیماری و مرگ‌ومیر را در دوران کودکی افزایش می‌دهد. دو علت اصلی سوءتغذیه کودکان، دریافت ناکافی مواد غذایی و بیماری‌های عفونی مانند اسهال هستند. مداخلات برای بهبود تامین آب، بهداشت، و سیستم تخلیه فاضلاب (water, sanitation and hygiene; WASH) اغلب برای کاهش بیماری‌های عفونی اعمال می‌شوند؛ این مرور تاثیر احتمالی مداخلات WASH را بر پیامدهای تغذیه‌ای در کودکان ارزیابی می‌کند. این مرور شامل شواهدی از مداخلات تصادفی‌سازی شده و تصادفی‌سازی نشده است که طراحی شده‌اند تا: (الف) کیفیت میکروبیولوژیکی آب آشامیدنی را بهبود بخشند یا از کیفیت میکروبیولوژیکی آب پیش از مصرف محافظت کنند؛ (ب) آب جدید یا بهبودیافته را تامین و عرضه کنند یا سیستم توزیع آب را بهبود بخشند؛ (ج) طرح پوشش‌دهی و میزان استفاده از امکانات طراحی‌شده را برای بهبود سیستم تخلیه فاضلاب مطرح کرده یا گسترش دهند؛ یا (د) شست‌وشوی دست با صابون را پس از اجابت مزاج و دفع در کودکان، و همچنین پیش از آماده‌سازی و دست زدن به غذا ترویج دهند، یا ترکیبی از این مداخلات را در کودکان زیر 18 سال ارایه دهند.
تعداد 14 مطالعه را در رابطه با چنین مداخلاتی شناسایی کردیم که در آغاز مطالعه شامل 22,241 کودک بوده و داده‌های پیامد تغذیه را برای 9,469 کودک در دسترس قرار دادند. متاآنالیز شواهد حاصل از کارآزمایی‌های خوشه‌ای-تصادفی‌سازی شده (cluster-randomised) نشان می‌دهد که مداخلات WASH مزایای کمی بر رشد کودکان زیر پنج سال دارند. اگرچه این نتیجه‌گیری ممکن است مهم باشد، بر اساس مطالعات نسبتا کوتاه‌مدت استوار است که هیچ‌کدام از آنها از کیفیت روش‌شناسی (methodology) بالایی برخوردار نیستند، و بنابراین باید با احتیاط تفسیر شوند. چندین کارآزمایی در ابعاد بزرگ و قوی در کشورهایی با سطح درآمد پائین در حال انجام هستند که می‌توانند شواهد محکمی را برای تایید این یافته‌ها ارایه دهند.
شواهد حاصل از متاآنالیز داده‌های به دست آمده از کارآزمایی‌های خوشه‌ای-تصادفی‌سازی و کنترل‌شده با طول دوره مداخله 9 تا 12 ماه، حاکی از وجود مزیت اندک مداخلات WASH (به ویژه گندزدایی آب با استفاده از نور خورشید، تامین صابون، و بهبود کیفیت آب) بر رشد طولی کودکان زیر پنج سال است. طول دوره مطالعات مربوط به این مداخلات نسبتا کوتاه بوده و هیچ‌یک از مطالعات واردشده از کیفیت روش‌شناسی بالایی برخوردار نبودند. اطلاعات مربوط به پایبندی به مداخله، خروج بیماران از مطالعه و هزینه‌ها در تعداد بسیار کمی از مطالعات گزارش شدند. چندین کارآزمایی در کشورهایی با سطح درآمد پائین در حال انجام هستند که می‌توانند شواهد محکمی را برای تایید این یافته‌ها ارایه دهند.
مداخلات اعمال‌شده برای بهبود تامین آب، بهداشت، و سیستم تخلیه فاضلاب (water, sanitation and hygiene; WASH) اغلب برای کاهش بیماری‌های عفونی اجرا می‌شوند و ممکن است با بهبود پیامدهای تغذیه‌ای در کودکان مرتبط باشند.
ارزیابی تاثیر اعمال مداخلات برای بهبود کیفیت و تامین آب (کمیّت کافی برای حفظ اقدامات بهداشتی)، ارایه سیستم تخلیه مناسب فاضلاب و ترویج شست‌وشوی دست‌ها با صابون، بر وضعیت تغذیه کودکان زیر 18 سال و شناسایی شکاف‌های پژوهشی فعلی.
در جون 2012، تعداد 10 بانک اطلاعاتی انگلیسی‌زبان (از جمله MEDLINE و CENTRAL) و سه بانک اطلاعاتی چینی‌زبان را برای یافتن مطالعات منتشرشده جست‌وجو کردیم. بانک‌های اطلاعاتی منابع علمی خاکستری (grey literature)، خلاصه مقالات کنفرانس‌ها و وب‌سایت‌ها را جست‌وجو کرده، فهرست منابع را مرور کرده و با کارشناسان و نویسندگان تماس گرفتیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی شده (شامل خوشه‌ای-تصادفی‌سازی شده (cluster-randomised))، کارآزمایی‌های شبه-تصادفی‌سازی شده و کنترل‌شده و تصادفی‌سازی نشده، مطالعات کوهورت یا مقطعی (cross-sectional) کنترل‌شده و مطالعات کنترل‌شده تاریخی که به مقایسه مداخلات WASH در کودکان زیر 18 سال پرداختند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم داده‌هایی را در مورد آنتروپومتری (anthropometry) دوران کودکی، معیارهای بیوشیمیایی از وضعیت ریزمغذی‌ها، و پایبندی به مداخله، خروج بیماران از مطالعه (attrition) و هزینه‌ها را از گزارش‌های منتشرشده یا از طریق تماس با محققین مطالعه به دست آورده و استخراج کردند. تفاوت میانگین (MD) را با 95% فواصل اطمینان (CI) محاسبه کردیم. متاآنالیزهای در سطح مطالعه و سطح فردی را برای تخمین اندازه‌های تجمعی تاثیر مداخله، فقط برای کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده انجام دادیم.
چهارده مطالعه (پنج کارآزمایی خوشه‌ای-تصادفی‌سازی و کنترل‌شده و نه مطالعه تصادفی‌سازی نشده با گروه‌های مقایسه) از 10 کشور با سطح درآمد پائین و متوسط شامل 22,241 کودک در ابتدای مطالعه و داده‌های پیامد تغذیه برای 9,469 کودک، اطلاعات مرتبط را ارایه کردند. طول دوره مطالعه از 6 تا 60 ماه متغیر بود و همه مطالعات شامل کودکان زیر پنج سال در زمان انجام مداخله بودند. مطالعات، مداخلات WASH را به صورت انفرادی یا ترکیبی ارایه دادند. معیارهای آنتروپومتری کودک در تمام 14 مطالعه جمع‌آوری شد و نه مطالعه حداقل یکی از شاخص‌های آنتروپومتریک زیر را گزارش کردند: وزن برای قد، وزن برای سن یا قد برای سن. هیچ‌یک از مطالعات واردشده از کیفیت روش‌شناسی (methodology) بالایی برخوردار نبودند، زیرا هیچ‌کدام از مطالعات ماهیت مداخله را از شرکت‌کنندگان پنهان نکردند.
نمرات z وزن برای سن، وزن برای قد و قد برای سن برای پنج کارآزمایی خوشه‌ای-تصادفی‌سازی و کنترل‌شده با طول دوره 9 تا 12 ماه در دسترس بودند. متاآنالیز انجام‌شده شامل 4,627 کودک، هیچ شواهدی را مبنی بر تاثیر مداخلات WASH بر نمره z وزن برای سن پیدا نکرد (MD: 0.05؛ 95% CI؛ 0.01- تا 0.12). متاآنالیز انجام‌شده شامل 4,622 کودک، هیچ شواهدی را مبنی بر تاثیر مداخلات WASH بر نمره z وزن برای قد پیدا نکرد (MD: 0.02؛ 95% CI؛ 0.07- تا 0.11). متاآنالیز انجام‌شده شامل 4,627 کودک، تاثیری را با اهمیت آماری مرزی از مداخلات WASH بر نمره z قد برای سن پیدا کرد (MD: 0.08؛ 95% CI؛ 0.00 تا 0.16). آنالیز داده‌های فردی شرکت‌کنندگان، شامل اطلاعات مربوط به 5,375 تا 5,386 کودک از پنج کارآزمایی خوشه‌ای-تصادفی‌سازی و کنترل‌شده، از این یافته‌ها پشتیبانی کرد.
هیچ مطالعه‌ای بروز عوارض جانبی را گزارش نکرد. پایبندی به مداخلات مطالعه، فقط در دو مطالعه گزارش شد (هر دو جزو کارآزمایی‌های خوشه‌ای-تصادفی‌سازی و کنترل‌شده بودند) و از کم (کمتر از 35%) تا زیاد (بیش از 90%) متغیر بود. خروج بیماران از مطالعه در هفت مطالعه گزارش شد و میزان آن از 4% تا 16.5% متغیر بود. هزینه مداخله در یک مطالعه گزارش شد که در آن، کل هزینه مداخلات WASH به ازای هر نفر، 15 دلار آمریکا (USD) بود. هیچ‌یک از مطالعات تاثیرات متفاوت مرتبط با مسائل تساوی حقوق را مانند جنسیت، وضعیت اجتماعی‌اقتصادی و مذهب، گزارش نکردند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.