پیام‌های کلیدی
- لیزر ممکن است پس از 24 ساعت درد را کمی کاهش دهد. آنها ممکن است درد را بیش از 24 ساعت کاهش دهند اما شواهد بسیار نامشخص است.
- به نظر نمی‌رسد لیزرها اثرات نامطلوب (ناخواسته) ایجاد کنند.
- برای تقویت شواهد و بررسی تاثیر لیزر-درمانی بر کیفیت زندگی، به انجام مطالعات در آینده نیاز داریم.
چه عاملی باعث افزایش حساسیت دندان می‌شود؟
حساسیت بیش از حد دندان دردی است کوتاه و تیز که به دلیل بیماری یا مشکل دندانی مانند پوسیدگی (سوراخ دندان) نیست و می‌تواند در تماس دندان‌ها با غذا یا نوشیدنی سرد یا گرم؛ هوای سرد؛ یا غذا یا نوشیدنی‌های خاص مانند شکر و نوشابه‌های گازدار (carbonated) رخ دهد. همچنین ممکن است زمانی که افراد دندان‌های خود را مسواک می‌زنند یا مراقبت‌های دندان‌پزشکی دریافت می‌کنند، رخ دهد.
چگونه حساسیت دندان را درمان کنیم؟
یک گزینه برای درمان حساسیت دندان استفاده از لیزر (نور)-درمانی است. لیزر یک پرتو باریک و متمرکز از نور تولید می‌کند که برای درمان آن روی دندان دردناک اعمال می‌شود. بسته به نوع لیزر مورد استفاده، هدف از درمان بستن ناحیه دردناک، یا بی‌حس کردن آن است.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
ما می‌خواستیم بدانیم که لیزرها برای درمان حساسیت بیش از حد دندان اثربخش بوده و با هر گونه اثرات ناخواسته (مضر) مرتبط هستند یا خیر.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
به دنبال مطالعاتی بودیم که لیزرها را با دارونما (placebo) (درمان ساختگی) یا عدم-درمان برای درمان حساسیت بیش از حد دندان مقایسه کردند. نتایج مطالعات را با هم مقایسه و خلاصه کرده و اطمینان خود را به این شواهد بر اساس عواملی مانند روش‌های انجام و حجم نمونه مطالعات رتبه‌بندی کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
تعداد 23 مطالعه را با طول دوره‌های مختلف تا 6 ماه پیدا کردیم که شامل 936 بیمار (2296 دندان) بالای 12 سال مبتلا به حساسیت بیش از حد دندان بودند.
شواهد:
- نشان می‌دهد که لیزر در مقایسه با دارونما یا عدم-درمان ممکن است درد را پس از 24 ساعت اندکی کاهش دهد.
- به اندازه کافی قوی نیست که تعیین کند لیزر درد را پس از 24 ساعت کاهش می‌دهد یا خیر؛ و
- نشان می‌دهد که لیزرها اثرات ناخواسته‌ای ایجاد نمی‌کنند.
هیچ مطالعه‌ای تاثیر لیزر-درمانی را بر کیفیت زندگی افراد بررسی نکرد.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
محدودیت‌های اصلی شواهد این است که مطالعات:
- نتایج متناقضی را گزارش کردند؛
- با روش‌هایی انجام شدند که ممکن است منجر به ورود خطاهایی در نتایج آنها شده باشند؛ و
- هنگامی که با هم ترکیب شدند نتایج غیر-دقیقی را ایجاد کردند.
با توجه به این محدودیت‌ها، اعتماد کمی به شواهد داریم.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا اکتبر 2020 به‌روز است.
شواهد محدود و نامطمئن از متاآنالیزها نشان می‌دهد که استفاده از لیزر به طور کلی ممکن است شدت درد را زمانی که از طریق air blast یا محرک‌های لمسی در مقایسه با دارونما/عدم-درمان در کوتاه-مدت، میان-مدت یا طولانی-مدت آزمایش می‌شود، بهبود بخشد. به‌طور کلی، لیزر-درمانی بی‌خطر و ایمن به نظر می‌رسد. انجام مطالعات آتی شامل RCTهای دوسو-کور و با طراحی خوب برای بررسی بیشتر اثربخشی بالینی لیزرها و همچنین هزینه-اثربخشی آنها ضروری است.
حساسیت بیش از حد دندان (dentinal hypersensitivity) با درد کوتاه و تیز ناشی از عاج دندان بدون پوشش مشخص می‌شود که در پاسخ به محرک‌های خارجی مانند سرما، گرما، اسمزی، لمسی یا مواد شیمیایی رخ می‌دهد، و با هیچ شکل دیگری از نقص یا آسیب‌شناسی دندان قابل توضیح نیست. لیزر-درمانی به یک مداخله رایج تبدیل شده و ممکن است برای افزایش حساسیت عاج دندان موثر باشد.
ارزیابی اثرات لیزرهای استفاده شده در مطب در مقابل لیزر دارونما (placebo)، داروهای دارونما یا عدم-درمان برای تسکین درد ناشی از حساسیت بیش از حد عاج دندان.
متخصص اطلاعات گروه سلامت دهان در کاکرین بانک‌های اطلاعاتی زیر را جست‌وجو کرد: پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه سلامت دهان در کاکرین (تا 20 ژانویه 2020)؛ پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL؛ کتابخانه کاکرین، شماره 9، 2020)؛ MEDLINE Ovid (1946 تا 20 اکتبر 2020)؛ Embase Ovid (1980 تا 20 اکتبر 2020)؛ CINAHL EBSCO (Cumulative Index to Nursing and Allied Health Literature؛ 1937 تا 20 اکتبر 2020)؛ و LILACS BIREME Virtual Health Library (Latin American and Caribbean Health Science Information database؛ از 1982 تا 20 اکتبر 2020). خلاصه مقالات کنفرانس‌ها از طریق ISI Web of Science و ZETOC جست‌وجو شده، و OpenGrey نیز برای منابع علمی خاکستری بررسی شد. برای یافتن کارآزمایی‌های در حال انجام، پایگاه ثبت کارآزمایی‌های در حال انجام موسسات ملی سلامت ایالات متحده (ClinicalTrials.gov) و پلت‌فرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی سازمان جهانی بهداشت جست‌وجو شدند. هنگام جست‌وجو در بانک‌های اطلاعاتی الکترونیکی، هیچ محدودیتی از نظر زبان یا تاریخ انتشار مقاله اعمال نشد.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) که در آنها لیزرهای مطب با دارونما یا عدم-درمان روی بیماران بالای 12 سال و مبتلا به حساسیت بیش از حد دندان مقایسه شدند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم و دو بار نتایج جست‌وجو را غربالگری کرده، داده‌ها را استخراج کرده، و خطر سوگیری (bias) مطالعات وارد شده را ارزیابی کردند. اختلافات با بحث و تبادل نظر حل‌و‌فصل شدند. برای پیامدهای پیوسته، از تفاوت‌های میانگین (MD) و 95% CI استفاده کردیم. متاآنالیزها را فقط با مطالعاتی انجام دادیم که مقایسه‌های مشابه داشته و معیارهای مشابهی را برای هر پیامد گزارش کردند. قطعیت کلی شواهد با استفاده از درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی شد.
در کل 23 مطالعه را با 936 شرکت‌کننده و 2296 دندان وارد کردیم. پنج مطالعه را با خطر پائین سوگیری، 13 مطالعه را با خطر نامشخص، و پنج مطالعه را در معرض خطر بالای سوگیری ارزیابی کردیم. 17 مطالعه داده‌هایی را برای انجام متاآنالیزها به اشتراک گذاشتند. مطالعات را بر اساس نوع لیزر و معیار پیامد اولیه به شش زیر-گروه تقسیم کردیم. تغییر در شدت درد را با استفاده از مقیاس کمّی درد (مقیاس آنالوگ بصری (VAS) 0 تا 10 (بدون درد تا بدترین درد ممکن)) هنگام آزمایش از طریق air blast و محرک‌های لمسی در سه دسته کوتاه-مدت (0 تا 24 ساعت)، میان-مدت (بیش از 24 ساعت تا 2 ماه)، و طولانی-مدت (بیش از 2 ماه) ارزیابی کردیم.
نتایج نشان داد که در مقایسه با دارونما یا عدم-درمان، استفاده از همه انواع لیزرهای ترکیبی ممکن است شدت درد را هنگام آزمایش از طریق محرک‌های air blast در کوتاه-مدت (MD: -2.24؛ 95% CI؛ 3.55- تا 0.93-؛ P = 0.0008؛ 13 مطالعه؛ 978 دندان؛ شواهد با قطعیت پائین)، میان-مدت (MD: -2.46؛ 95% CI؛ 3.57- تا 1.35-؛ P < 0.0001؛ 11 مطالعه، 1007 دندان؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) و طولانی-مدت (MD: -2.60؛ 95% CI؛ 4.47- تا 0.73-؛ P = 0.006؛ 5 مطالعه، 564 دندان؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) کاهش دهد. به طور مشابه، در مقایسه با دارونما یا عدم-درمان، استفاده از همه انواع لیزرهای ترکیبی ممکن است شدت درد را هنگام آزمایش از طریق محرک‌های لمسی در کوتاه-مدت (MD: -0.67؛ 95% CI؛ 1.31- تا 0.03-؛ P = 0.04؛ 8 مطالعه، 506 دندان؛ شواهد با قطعیت پائین) و میان-مدت (MD: -1.73؛ 95% CI؛ 3.17- تا 0.30-؛ P = 0.02؛ 9 مطالعه، 591 دندان؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) کاهش دهد. با این حال، شواهد کافی مبنی بر تفاوت شدت درد برای همه انواع لیزرها هنگام آزمایش از طریق محرک‌های لمسی در طولانی-مدت وجود نداشت (MD: -3.52؛ 95% CI؛ 10.37- تا 3.33؛ P = 0.31؛ 2 مطالعه، 184 دندان، بسیار شواهد با قطعیت پائین).
بیشتر مطالعات وارد شده عوارض جانبی را ارزیابی کرده و گزارش دادند که هیچ عارضه جانبی آشکاری در طول کارآزمایی‌ها مشاهده نشد. هیچ مطالعه‌ای تاثیر لیزر-درمانی را بر کیفیت زندگی شرکت‌کنندگان بررسی نکرد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.