پسوریازیس (psoriasis) یک بیماری التهابی پوستی شایع و مزمن است که شیوع جهانی آن بین 0.5% و 4.6% تخمین زده شده است. پسوریازیس بر اساس ویژگی‌های بالینی، به‌طور کلی به موارد زیر تقسیم می‌شود: پسوریازیس با پلاک مزمن (chronic plaque psoriasis; CPP)، پسوریازیس مرتبط با آرتریت پسوریاتیک (psoriatic arthritis)؛ و پسوریازیس پوسچولار (pustular)، اریترودرمیک (erythrodermic) یا خال‌دار (guttate). هم‌چنین نوعی از پسوریازیس را در نظر گرفتیم که کف دست‌ها و پاها را تحت تاثیر قرار می‌دهد (پسوریازیس ﭘﺎﻟﻤﻮﭘﻼﻧﺘﺎر (palmoplantar psoriasis; PPP)). اگرچه پسوریازیس به ندرت تهدید کننده زندگی است، می‌تواند کیفیت زندگی فرد را به‌طور قابل‌توجهی تحت تاثیر قرار دهد.
فوتوتراپی (phototherapy) یک گزینه درمانی ضروری برای افراد مبتلا به پسوریازیس است. شایع‌ترین انواع فوتوتراپی عبارتند از: اشعه ماوراء بنفش B با باند باریک (narrow-band ultraviolet B; NB-UVB)؛ اشعه ماوراء بنفش B با باند پهن (broad-band ultraviolet B; BB-UVB) و فوتوشیمی‌درمانی پسورالن-اشعه ماوراء بنفش A (به اختصار PUVA). PUVA را می‌توان با توجه به مسیر تجویز پسورالن به PUVA خوراکی، در حمام و موضعی تقسیم کرد. NB-UVB تقریبا به‌طور انحصاری رادیاسیون 311 نانومتر را ارائه می‌دهد، در حالی که BB-UVB را می‌توان به دو نوع تقسیم کرد: BB-UVB انتخابی (رادیاسیون 305 تا 325 نانومتر) و BB-UVB متداول (رادیاسیون 280 تا 320 نانومتر).
این مرور شامل 13 کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) با مجموع 662 شرکت‌کننده بود. اکثر مطالعات از کیفیت روش‌شناسی (methodology) ضعیفی برخوردار بودند.
برای درمان CPP، نرخ کلیرانس (clearance) میان گروه‌های NB-UVB و PUVA خوراکی در سه RCT متناقض بود. در یک مورد، تفاوتی میان گروه‌ها وجود نداشت و در دو مورد دیگر نرخ کلیرانس به نفع PUVA خوراکی گزارش شد. شواهد حاصل از مقایسه NB-UVB با حمام PUVA از نظر نرخ کلیرانس نیز متناقض بود: داده‌های تجمیع شده از دو RCT برای مقایسه طرف‌های چپ-راست بدن تفاوت معنی‌داری را میان دو گروه پیدا نکردند، در حالی که RCT دیگر حمام PUVA را ترجیح داد.
دو RCT نشان دادند که NB-UVB به علاوه رتینوئید (retinoid) (re-NB-UVB) و PUVA به علاوه رتینوئید (re-PUVA) تاثیرات مشابهی برای درمان افراد مبتلا به CPP یا پسوریازیس خال‌دار داشتند. یک RCT تفاوت معنی‌داری را میان NB-UVB و BB-UVB انتخابی برای کلیرانس CPP یا تعداد موارد خروج از مطالعه ناشی از عوارض جانبی پیدا نکرد.
در شرکت‌کنندگان مبتلا به PPP، یک RCT نشان داد که تفاوتی با اهمیت آماری میان طرف‌های تحت درمان با NB-UVB و طرف‌های تحت درمان با PUVA موضعی از نظر نرخ کلیرانس وجود نداشت.
به‌طور خلاصه، NB-UVB ممکن است به PUVA خوراکی یا حمام ترجیح داده شود زیرا استفاده از آن راحت‌تر است. به نظر می‌رسد NB-UVB از نظر کلیرانس CPP مشابه BB-UVB انتخابی باشد. شواهد مربوط به NB-UVB و BB-UVB متداول محدود است. بی‌خطری (safety) طولانی‌مدت NB-UVB باید تائید شود. اثربخشی NB-UVB برای کلیرانس PPP نیز باید در مطالعات آتی تائید شود.
شواهد فعلی بسیار ناهمگون بوده و باید با احتیاط تفسیر شوند. نرخ کلیرانس میان PUVA خوراکی و NB-UVB بین مطالعات وارد شده متناقض است. شواهد مربوط به NB-UVB در برابر حمام PUVA نیز متناقض است. re-NB-UVB و re-PUVA به‌طور مشابهی برای درمان افراد مبتلا به CPP یا GP موثر هستند. در عمل، استفاده از NB-UVB ممکن است راحت‌تر باشد زیرا پیش از فوتوتراپی نیازی به حساس کننده نور اگزوژن نیست.
NB-UVB برای PPP در عملکرد بالینی بی‌اثر تلقی می‌شود، و یک RCT کوچک تفاوتی را با اهمیت آماری میان NB-UVB و PUVA موضعی برای کلیرانس PPP تشخیص نداد. به نظر می‌رسید NB-UVB مشابه BB-UVB انتخابی برای کلیرانس CPP باشد.
برای تایید بی‌خطری (safety) طولانی‌مدت NB-UVB به انجام مطالعات آینده‌نگر بزرگ‌تری نیاز است.
شایع‌ترین انواع فوتوتراپی (phototherapy) برای درمان پسوریازیس (psoriasis) عبارت هستند از اشعه ماوراء بنفش B با باند باریک (narrow-band ultraviolet B; NB-UVB)؛ اشعه ماوراء بنفش B با باند پهن (broad-band ultraviolet B; BB-UVB)، که شامل BB-UVB انتخابی (رادیاسیون با طول موج بین 305 و 325 نانومتر) و متداول (280 تا 320 نانومتر) است؛ و فوتوشیمی‌درمانی پسورالن-اشعه ماوراء بنفش A (PUVA؛ (psoralen ultraviolet A) خوراکی یا در حمام). در مورد اثربخشی آنها در مقایسه با یکدیگر اختلاف نظر قابل‌توجهی وجود دارد.
ارزیابی تاثیرات فوتوتراپی اشعه ماوراء بنفش B با باند باریک در برابر اشعه ماوراء بنفش B با باند پهن یا فوتوشیمی‌درمانی پسورالن-اشعه ماوراء بنفش A در درمان پسوریازیس.
بانک‌های اطلاعاتی زیر را تا آگوست 2013 جست‌وجو کردیم: پایگاه ثبت تخصصی گروه پوست در کاکرین، CENTRAL در کتابخانه کاکرین ( The Cochrane Library ) (شماره 7؛ سال 2013)؛ MEDLINE (از سال 1946) و EMBASE (از سال 1974). بانک‌های اطلاعاتی زیر را تا نوامبر 2012 جست‌وجو کردیم: CNKI (از 1974) و CBM (از 1978). هم‌چنین پایگاه‌های ثبت کارآزمایی‌ها و بانک‌های اطلاعاتی OpenGrey را جست‌وجو کردیم.
همه کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) را وارد کردیم که فوتوتراپی NB-UVB را با BB-UVB یا PUVA در درمان پسوریازیس، شامل پسوریازیس با پلاک مزمن (chronic plaque psoriasis; CPP)، پسوریازیس خال‌دار (guttate psoriasis; GP) و پسوریازیس ﭘﺎﻟﻤﻮﭘﻼﻧﺘﺎر (palmoplantar psoriasis; PPP)، مقایسه کردند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم انتخاب مطالعه، ارزیابی «خطر سوگیری» (bias)، و استخراج داده‌ها را انجام دادند.
تعداد 13 RCT را با مجموع 662 شرکت‌کننده وارد کردیم. نتایج آنالیزهای قصد درمان (intention-to-treat; ITT) را در اینجا گزارش می‌کنیم. پیامدهای اولیه به شرح زیر بودند: بهبود کلی رتبه‌بندی شده توسط شرکت‌کنندگان، درصد شرکت‌کنندگانی که به نمره 75 در شاخص ناحیه و شدت پسوریازیس (Psoriasis Area and Severity Index; PASI) دست یافتند (که به معنای کاهش 75% یا بیشتر در نمره PASI است)، خروج از مطالعه به دلیل تاثیرات جانبی، و نرخ کلیرانس (Clearance).
در یک RCT که به بررسی NB-UVB در مقایسه با PUVA خوراکی در شرکت‌کنندگان مبتلا به CPP پرداخت، تفاوت در PASI 75 از اهمیت آماری برخوردار نبود (خطر نسبی (RR): 0.91؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.63 تا 1.32؛ N = 51؛ کیفیت پائین). در سه RCT دیگر انجام شده در مورد CPP، نرخ‌های کلیرانس متناقض بودند، زیرا در یکی، هیچ تفاوتی میان گروه‌ها وجود نداشت (RR: 1.01؛ 95% CI؛ 0.91 تا 1.12؛ N = 54)، و در دو مورد دیگر، نرخ‌های کلیرانس به نفع PUVA خوراکی دارای اهمیت آماری بودند: به ترتیب: RR: 0.66؛ 95% CI؛ 0.47 تا 0.93؛ N = 93 و RR: 0.75؛ 95% CI؛ 0.59 تا 0.96؛ N = 100. داده‌های تجمیع شده از این سه مطالعه نشان دادند که موارد خروج از مطالعه ناشی از عوارض جانبی میان هر دو گروه تفاوت معنی‌داری نداشتند (RR: 0.71؛ 95% CI؛ 0.20 تا 2.54؛ N = 247؛ کیفیت پائین).
شواهد حاصل از مقایسه NB-UVB با حمام PUVA از نظر نرخ کلیرانس برای CPP نیز متناقض بود: داده‌های تجمیع شده از دو RCT برای مقایسه طرف‌های چپ-راست بدن تفاوت معنی‌داری را میان گروه‌های NB-UVB و حمام PUVA نشان ندادند (RR: 1.79؛ 95% CI؛ 0.46 تا 6.91؛ N = 92؛ کیفیت پائین)، در حالی که یک RCT موازی حمام PUVA را ترجیح داد (RR: 0.18؛ 95% CI؛ 0.05 تا 0.71؛ N = 36؛ کیفیت پائین).
در شرکت‌کنندگان مبتلا به PPP، یک RCT نشان داد که تفاوت معنی‌داری میان طرف‌های تحت درمان با NB-UVB و طرف‌های تحت درمان با PUVA موضعی از نظر نرخ کلیرانس وجود ندارد (RR: 0.09؛ 95% CI؛ 0.01 تا 1.56؛ N = 50، کیفیت پائین).
دو RCT دریافتند که NB-UVB به علاوه رتینوئید (retinoid) (re-NB-UVB) و PUVA به علاوه رتینوئید (re-PUVA) تاثیرات مشابهی برای درمان افراد مبتلا به CPP یا GP از نظر نرخ کلیرانس دارند (RR: 0.93؛ 95% CI؛ 0.79 تا 1.10؛ N = 90؛ کیفیت پائین).
یک RCT شامل افراد مبتلا به CPP تفاوت معنی‌داری را میان NB-UVB و BB-UVB انتخابی از نظر نرخ کلیرانس (RR: 1.40؛ 95% CI؛ 0.92 تا 2.13؛ N = 100، کیفیت پائین) و خروج از مطالعه به دلیل عوارض جانبی (RR: 3.00؛ 95% CI؛ 0.32 تا 27.87؛ N = 100؛ کیفیت پائین) پیدا نکرد.
هیچ مطالعه‌ای پیامدهای اولیه را برای NB-UVB در مقایسه با BB-UVB متداول گزارش نکرد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.