سوال مطالعه مروری
آیا مداخلات روانشناختی برای نوجوانان مبتلا به سایکوز مؤثر و بیخطر است؟ آیا بین مداخلات مختلف روانشناختی تفاوتی وجود دارد؟
پیشینه
سایکوز یک بیماری روانی است که با تغییر در افکار و ادراک به صورت هذیانها (delusion) (باورهای اشتباه)، توهمات (hallucination) (دیدن یا شنیدن چیزهایی که دیگران آن را نمیبینند یا نمیشنوند) مشخص میشود و ممکن است در دوران نوجوانی اتفاق افتد. وقتی این اتفاق رخ دهد، لازم است فرد جوان به یک متخصص سلامت روان مراجعه کند که اغلب برای آنها دارو تجویز خواهد شد. با این وجود، در کنار داروها، نوجوانان مبتلا به سایکوز احتمالا از درمانهای روانشناختی متناسب با سن (درمانهایی با محوریت گفتوگو) مانند درمان آموزش شناختی، آموزش روانی، خانواده-درمانی و روان-درمانی گروهی بهرهمند میشوند. این مداخلات میتوانند نیازهای اجتماعی و روانی، مانند بودن با همسالان را برطرف کرده و با برچسب ننگ و جدا افتادن آنها مقابله کنند. با استفاده از دادههای کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده، اثرات این مداخلات را برای جوانان مبتلا به سایکوز مرور کردیم.
جستوجو
متخصص اطلاعات گروه اسکیزوفرنی در کاکرین، پایگاه ثبت کارآزماییها را در ماه می 2016 و مارچ 2019 برای یافتن کارآزماییهایی جستوجو کرد که نوجوانان مبتلا به سایکوز را بهطور تصادفی به گروههای مختلف درمانی اختصاص داده بودند. گروههای درمانی میتوانستند شامل مداخلات روانشناختی (با یا بدون درمان معمول آنها)، فقط دارودرمانی، درمان به روال معمول یا دیگر مداخلات روانشناختی (با یا بدون درمان معمول) باشند.
کارآزماییهای یافته شده
این مرور فقط شامل هفت کارآزمایی است که در مناطق مختلف جهان انجام شدند. این کارآزماییها انواع مختلف مداخلات روانشناختی را با درمان معمول یا با انواع دیگر مداخلات روانشناختی مقایسه کرده، و معیارهای مختلف پیامد را گزارش دادند، که این امر مقایسه یک مطالعه را با مطالعه دیگر برای ما دشوار کرد. ما علاقهمند به بررسی تاثیر این روشهای درمانی بر هفت پیامد اصلی بودیم: وضعیت کلی، وضعیت روانی، عوارض جانبی، عملکرد شناختی، عملکرد کلی، استفاده از خدمات، و ترک زودهنگام مطالعه. هیچکدام از مطالعات وارد شده عوارض جانبی را گزارش نکردند.
نتایج
تأثیر مطلق مداخلات روانشناختی (PIها، مقایسه PIها با درمان معمول (TAU))
تجزیهوتحلیل ما از دادههای گزارش شده نشان میدهد، که درمان آموزش شناختی ممکن است به بهبود حافظه کوتاهمدت (یک عملکرد شناختی) کمک کند اما درمان معمول (treatment-as-usual; TAU) برای بهبود وضعیت روانی بهتر از CRT است. گروه درمانی ممکن است برای بهبود وضعیت کلی نیز مفید باشد. سایر تجزیهوتحلیلها برای پیامدهای اصلی نشان دادند که PIها در مقایسه با TAU تاثیری اندک داشته یا بدون تاثیر هستند.
اثرات نسبی PIها (مقایسه یک نوع PI با نوع دیگری از آن)
تجزیهوتحلیلهای ما تفاوت واقعی را بین انواع مختلف PIها نشان نداد.
نتیجهگیریها
برخی از مداخلات روانشناختی ممکن است اثرات مفیدی بر پیامدهای انتخاب شده داشته باشند، اما، بهطور کلی، بیشتر نتایج حاکی از تأثیر اندک یا بدون تأثیر بودن است. با این حال، تمامی نتایج ما بر اساس دادههای تعداد بسیار اندکی از مطالعاتی با تعداد کم شرکتکنندگان بودند. ما همچنین نگرانیهایی در مورد روشهای استفاده شده در این مطالعات داریم. بنابراین، عدم قطعیت قابل توجهی در مورد این یافتهها وجود دارد. ما نمیتوانیم براساس این شواهد نتیجهگیری قطعی کنیم. انجام کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده بیشتری مورد نیاز است.
اکثر برآوردهای تاثیرگذاری ما برای پیامدهای اصلی، مبهم بودند. فقط برای چهار پیامد در جداول SOF ارائه شده، تاثیری پیشنهاد شد. در مقایسه با TAU،روش CRT ممکن است تأثیر مثبتی بر عملکرد شناختی داشته باشد، با این حال، گزارشها در همان مطالعه نشان میدهند که TAU ممکن است تأثیر مثبتی بر وضعیت روانی داشته باشد. مطالعه دیگری با مقایسه GPT و TAU گزارش داد که GPT ممکن است تأثیر مثبتی بر وضعیت کلی داشته باشد. با این حال، برآورد تأثیرات برای همه پیامدهای اصلی در این مرور باید با احتیاط قابل توجهی در نظر گرفته شوند زیرا بر اساس دادههایی از تعداد اندکی از مطالعات با خطر سوگیری متفاوت ایجاد شدند. دادههای بیشتر میتوانند این نتایج را تغییر دهند و قبل از نتیجهگیری قاطع در مورد اثرات مداخلات روانشناختی در نوجوانان مبتلا به سایکوز، به انجام مطالعات بزرگتر و با کیفیت بهتر نیاز است.
سایکوز، بیماریای است که با تغییراتی در افکار و درک و در نتیجه ایجاد هذیانها (delusion) و توهمها (hallucination) مشخص میشود. سایکوز در نوجوانان نادر است اما میتواند عواقب جدی داشته باشد. داروهای آنتیسایکوتیک، درمان اصلی هستند و ثابت شده که موثر واقع میشوند. با این حال، شواهد جدیدی در مورد مداخلات روانشناختی مانند درمان آموزش شناختی، آموزش روانی، خانواده-درمانی و روان-درمانی گروهی وجود دارد که ممکن است برای نوجوانان مبتلا به سایکوز مفید باشند.
ارزیابی اثرات مختلف مداخلات روانشناختی در نوجوانان مبتلا به سایکوز.
در پایگاه ثبت کارآزماییهای مبتنی بر مطالعه گروه اسکیزوفرنی در کاکرین، شامل پایگاههای ثبت کارآزماییهای بالینی جستوجو کردیم (آخرین بار در 8 مارچ 2019).
تمام کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده که به مقایسه مداخلات روانشناختی مختلف با درمان معمول یا سایر درمانهای روانشناختی برای نوجوانان مبتلا به سایکوز پرداختند. برای تجزیهوتحلیلها، کارآزماییهایی را وارد کردیم که معیارهای ورود ما را داشته و دادههای قابل استفادهای را گزارش کردند.
ما بهطور مستقل از هم و به روشی مطمئن، مطالعات را غربالگری کرده و خطر سوگیری (bias) مطالعات وارد شده را ارزیابی کردیم. برای دادههای دو حالتی، خطر نسبی (RR) و 95% فاصله اطمینان (CI) آنها را بر اساس قصد درمان (intention-to-treat) محاسبه کردیم. برای دادههای پیوسته، از تفاوتهای میانگین (MD) و 95% CI استفاده شد. برای تجزیهوتحلیلها از مدل اثرات تصادفی استفاده کردیم. جدول «خلاصهای از یافتهها» را با استفاده از GRADE ایجاد کردیم.
مرور کنونی، 7 مطالعه (319 = n) را وارد کرد که گروه ناهمگونی را از مداخلات روانشناختی با خطر سوگیری متفاوت ارزیابی کردند. عوارض جانبی توسط هیچ یک از مطالعات گزارش نشد. هیچ یک از مطالعات توسط صنعت حمایت نشد. در زیر، نتایج اصلی حاصل از چهار مقایسه را از شش مقایسه، و قطعیت این نتایج را (بر اساس GRADE) جمعبندی میکنیم. تمام نمرات مقیاس، میانگین نمرات نقطه پایانی هستند.
درمان آموزش شناختی (CRT) + درمان معمول (TAU) در برابر TAU
دو مطالعه افزودن درمان آموزش شناختی (Cognitive Remediation Therapy; CRT) را به درمان معمول (treatment-as-usual; TAU) برای شرکتکنندگان با TAU بهتنهایی مقایسه کردند. وضعیت کلی (CGAS، بالا = خوب) توسط یک مطالعه گزارش شد. بین گروههای درمانی تفاوت واضحی مشاهده نشد (MD؛ 4.90-؛ 95% CI؛ 11.05- تا 1.25؛ 50 شرکتکننده، 1 مطالعه؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). یک مطالعه، وضعیت روانی (PANSS، زیاد = ضعیف) را گزارش کرد. نمرات در گروه TAU به وضوح پائینتر بودند (MD؛ 8.30؛ 95% CI؛ 0.46 تا 16.14؛ 50 شرکتکننده؛ 1 مطالعه؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). واضح است که بیشتر شرکتکنندگان در گروه CRT در مقایسه با گروه TAU، بهبودی را در عملکرد شناختی (آزمون گستره ارقام حافظه (Memory digit span test)) نشان دادند (1 مطالعه، 31 شرکتکننده، RR؛ 0.58؛ 95% CI؛ 0.37 تا 0.89؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). برای عملکرد کلی (VABS، بالا = خوب)، تجزیهوتحلیل ما از نمرات گزارش شده، تفاوت واضحی را بین گروههای درمانی نشان نداد (MD؛ 5.90؛ 95% CI؛ 3.03- تا 14.83؛ 50 شرکتکننده؛ 1 مطالعه؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). تعداد شرکتکنندههایی که در ابتدای مطالعه از هر گروه خارج شدند، مشابه بود (RR؛ 0.93؛ 95% CI؛ 0.32 تا 2.71؛ 91 شرکتکننده؛ 2 مطالعه؛ شواهد با قطعیت پائین).
درمان روانشناختی گروهی (GPT) + TAU در برابر TAU
یک مطالعه، اثرات افزودن درمان روانشناختی گروهی (Group Psychosocial Therapy; GPT) را به درمان دارویی معمول شرکتکنندگان ارزیابی کرد. نمرات وضعیت کلی (CGAS، بالا = خوب) در گروه GPT به وضوح بالاتر بود (MD؛ 5.10؛ 95% CI؛ 1.35 تا 8.85؛ 56 شرکتکننده؛ 1 مطالعه؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین)، اما تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در نمرات وضعیت روانی به دست آمد (PANSS، زیاد = ضعیف، MD؛ 4.10-؛ 95% CI؛ 8.28- تا 0.08؛ 56 شرکتکننده؛ 1 مطالعه، شواهد با قطعیت بسیار پائین) و تفاوت واضحی بین گروهها در تعداد شرکتکنندگان ترک کننده زودرس مطالعه وجود نداشت (RR؛ 0.43؛ 95% CI؛ 0.15 تا 1.28؛ 56 شرکتکننده؛ 1 مطالعه؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین).
برنامه آموزش شناختی (CRP) + برنامه درمان آموزش روانی (PTP) در برابر PTP
یک مطالعه، اثرات ترکیب دو نوع مداخله روانشناختی (Cognitive Remediation Programme; CRP + Psychoeducational Treatment Programme; PTP) را در مقایسه با PTP تنها ارزیابی کرد. نمرات وضعیت کلی (GAS، بالا = خوب) به وضوح متفاوت نبودند (MD؛ 1.60؛ 95% CI؛ 6.48- تا 9.68؛ 25 شرکتکننده؛ 1 مطالعه؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین)، همانطور که نمرات وضعیت روانی (BPRS کل، بالا = ضعیف MD؛ 5.40-؛ 95% CI؛ 16.42- تا 5.62؛ 24 شرکتکننده؛ 1 مطالعه؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) و نمرات عملکرد شناختی (SPAN-12، بالا = خوب MD؛ 2.40؛ 95% CI؛ 2.67- تا 7.47؛ 25 شرکتکننده؛ 1 مطالعه؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) این یافته را نشان دادند.
آموزش روانی (PE) + درمان چند-خانوادهای (MFT) در برابر درمان گروهی بدون ساختار ( NSGT ، همه بلندمدت)
یک مطالعه آموزش روانی (Psychoeducational; PE) + درمان چند-خانوادهای (Multifamily Treatment; MFT) در برابر درمان گروهی بدون ساختار (Nonstructured Group Therapy; NSGT) مقایسه کرد. تجزیهوتحلیل نمرات کلی گزارش شده (CGAS؛ بالا = خوب؛ MD؛ 3.38؛ 95% CI؛ 4.87- تا 11.63؛ 49 شرکتکننده؛ 1 مطالعه؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) و نمرات وضعیت روانی (PANSS کل؛ بالا = ضعیف؛ MD؛ 8.23-؛ 95% CI؛ 17.51- تا 1.05؛ 49 شرکتکننده، 1 مطالعه، شواهد با قطعیت بسیار پائین) تفاوت واضحی را نشان ندادند. تعداد شرکتکنندگانی که نیاز به پذیرش در بيمارستان پیدا کردند (RR؛ 0.84؛ 95% CI؛ 0.36 تا 1.96؛ 49 شرکتکننده؛ 1 مطالعه) و تعداد شرکتکنندگانی که در ابتدای هر مطالعه از گروه درمانی خارج شدند، نیز مشابه بود (RR؛ 0.52؛ 95% CI؛ 0.10 تا 2.60؛ 55 شرکتکننده؛ 1 مطالعه؛ شواهد با قطعیت پائین) شبیه بود.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.