سوال مطالعه مروری
مزایا و آسیب‌های گازهای مختلف برای باد کردن با گاز (insufflation) حفره شکمی به منظور ایجاد دسترسی آسان‌تر به ارگان‌ها در طول جراحی لاپاروسکوپی (سوراخ کلید (key-hole)) شکمی چه هستند؟
پیشینه
امروزه جراحی لاپاروسکوپی (laparoscopic surgery) به‌طور گسترده‌ای برای درمان بیماری‌های متنوع شکمی استفاده می‌شود. یک گاز ایده‌آل برای باد کردن حفره شکمی، افزایش فضای کار و فضای دید، باید ارزان (cheap)، بی‌رنگ (colourless)، غیر-قابل اشتعال (not flammable)، غیر-قابل احتراق (inexplosive)، قابل دفع آسان توسط بدن، و کاملا غیر-سمی (non-toxic) برای بیمار باشد. در حال حاضر، دی‌اکسید کربن (carbon dioxide) متداول‌ترین گاز مورد استفاده برای این منظور است. با وجود این، استفاده از آن ممکن است منجر به بروز عوارض قلبی یا ریوی شود. بنابراین، استفاده از سایر گازها به عنوان جایگزین‌هایی برای دی‌اکسید کربن پیشنهاد شده‌اند.
ویژگی‌های مطالعه
تمام مطالعات مرتبط را تا اکتبر 2021 جست‌وجو کردیم.
تعداد 10 کارآزمایی بالینی را شامل 583 شرکت‌کننده شناسایی کردیم، از این میان سه کارآزمایی (260 شرکت‌کننده) به مقایسه نیتروس اکسید (گاز خنده‌آور (laughing gas)) با دی‌اکسید کربن، پنج کارآزمایی (177 شرکت‌کننده) به مقایسه هلیوم (helium) با دی‌اکسید کربن، و یک کارآزمایی (146 شرکت‌کننده) به مقایسه هوای اتاق (room air) با دی‌اکسید کربن پرداختند. مطالعات در آمریکا، استرالیا، چین، فنلاند، ایران، و هلند انجام شدند. میانگین سنی شرکت‌کنندگان در کارآزمایی‌ها بین 19 و 62 سال متغیر بود.
منابع تامین مالی مطالعه
دو مورد از 10 مطالعه شامل کمک‌های مالی غیر-تجاری شدند. هشت مطالعه دیگر منابع مالی خود را گزارش نکردند.
نتایج کلیدی
ما نمی‌دانیم که نیتروس اکسید، هلیوم، و هوای اتاق در مقایسه با دی‌اکسید کربن در تعداد افراد مبتلا به عوارض قلبی یا ریوی، عوارض جراحی، یا حوادث ناخواسته جدی، برتر، معادل، یا بدتر هستند.
به دلیل تعداد اندک شرکت‌کنندگان وارد شده در این مرور، بی‌خطری استفاده از نیتروس اکسید، هلیوم، یا هوای اتاق ناشناخته است.
کیفیت شواهد
در مجموع، سطح کیفیت شواهد برای این نتایج بسیار پائین است. بنابراین، انجام کارآزمایی‌هایی با طراحی خوب به منظور بررسی عوارض، مضرات، کیفیت زندگی، و درد در اسرع وقت مورد نیاز هستند.
شواهد در مورد اثرات پنوموپریتونئوم نیتروس اکسید، هلیوم، و هوای اتاق در مقایسه با دی‌اکسید کربن پنوموپریتونئوم بر هر یک از پیامدهای اولیه، از جمله عوارض قلبی‌ریوی، موربیدیتی جراحی، و عوارض جانبی جدی بسیار نامشخص است. بی‌خطری نیتروس اکسید، هلیوم، و هوای اتاق در ایجاد پنوموپریتونئوم هنوز به اثبات نرسیده، به ویژه برای افرادی با خطر بالای بی‌هوشی.
این دومین به‌روزرسانی از یک مرور کاکرین است که ابتدا در سال 2013 منتشر و آخرین بار در سال 2017 به‌روز شد.
امروزه جراحی لاپاروسکوپی (laparoscopic surgery) به‌طور گسترده‌ای برای درمان بیماری‌های متنوع شکمی استفاده می‌شود. در حال حاضر، دی‌اکسید کربن (carbon dioxide) متداول‌ترین گاز مورد استفاده برای دمیدن (insufflation) به داخل حفره شکمی (پنوموپریتونئوم (pneumoperitoneum)) است. اگرچه این گاز اکثر الزامات مربوط به پنوموپریتونئوم را فراهم می‌کند، جذب آن ممکن است با بروز حوادث جانبی رابطه داشته باشد. بنابراین، استفاده از گازهای دیگر به عنوان جایگزین‌های آن به منظور ایجاد پنوموپریتونئوم مطرح شده‌اند.
ارزیابی بی‌خطری (safety)، مزایا و مضرات گازهای مختلف (مثلا دی‌اکسید کربن، هلیوم (helium)، آرگون (argon)، نیتروژن (nitrogen)، نیتروس اکسید (nitrous oxide)، و هوای اتاق) که برای ایجاد پنوموپریتونئوم در شرکت‌کنندگانی استفاده می‌شوند که تحت جراحی لاپاروسکوپی شکمی یا گاینکولوژیکی لگنی (gynaecological pelvic) قرار گرفتند.
در 15 اکتبر 2021، به جست‌وجو در CENTRAL؛ Ovid MEDLINE؛ Ovid Embase؛ چهار بانک اطلاعاتی دیگر، و سه پایگاه ثبت کارآزمایی‌ها، همراه با چک کردن منابع، و جست‌وجو در استنادات پرداختیم و برای یافتن مطالعات بیشتر با نویسندگان مطالعه تماس گرفتیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) را وارد کردیم که به مقایسه گازهای مختلف برای ایجاد پنوموپریتونئوم در شرکت‌کنندگان (بدون توجه به سن، جنسیت، یا نژاد) تحت جراحی لاپاروسکوپی شکمی یا گاینکولوژیکی لگنی با بی‌هوشی عمومی پرداختند.
از روش‌های استاندارد روش‌شناسی مورد نظر کاکرین استفاده کردیم.
تعداد 10 RCT را، شامل 583 شرکت‌کننده تصادفی‌سازی شده وارد کردیم که به مقایسه گازهای مختلف: نیتروس اکسید (چهار کارآزمایی)، هلیوم (پنج کارآزمایی)، یا هوای اتاق (یک کارآزمایی) با دی‌اکسید کربن برای ایجاد پنوموپریتونئوم پرداختند. همه RCTها مطالعات تک-مرکزی بودند. چهار RCT در ایالات متحده؛ دو مورد در استرالیا؛ یک مورد در چین؛ یکی در فنلاند؛ یکی در ایران؛ و یکی در هلند انجام شدند. میانگین سنی شرکت‌کنندگان از 27.6 تا 49.0 سال متغیر بود.
چهار کارآزمایی شرکت‌کنندگان را به نیتروس اکسید پنوموپریتونئوم (132 شرکت‌کننده) یا دی‌اکسید کربن پنوموپریتونئوم (128 شرکت‌کننده) تصادفی‌سازی کردند. هیچ یک از کارآزمایی‌ها دارای خطر پائین سوگیری (bias) نبودند. شواهد در مورد اثرات نیتروس اکسید پنوموپریتونئوم در مقایسه با دی‌اکسید کربن پنوموپریتونئوم بر عوارض قلبی‌ریوی (نسبت شانس پتو (Peto OR): 2.62؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.78 تا 8.85؛ 3 مطالعه، 204 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین)، یا عوارض جراحی (Peto OR: 1.01؛ 95% CI؛ 0.14 تا 7.31؛ 3 مطالعه، 207 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) بسیار نامشخص است. بروز هیچ گونه حوادث جانبی جدی مربوط به هریک از گازهای نیتروس اکسید یا دی‌اکسید کربن در ایجاد پنوموپریتونئوم گزارش نشد (4 مطالعه؛ 260 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین).
چهار کارآزمایی شرکت‌کنندگان را به هلیوم پنوموپریتونئوم (69 شرکت‌کننده) یا دی‌اکسید کربن پنوموپریتونئوم (75 شرکت‌کننده) تصادفی‌سازی کرده و یک کارآزمایی شامل 33 شرکت‌کننده تعداد شرکت‌کنندگان را در هر گروه بیان نکرد. هیچ یک از کارآزمایی‌ها دارای خطر پائین سوگیری (bias) نبودند. شواهد در مورد اثرات هلیوم پنوموپریتونئوم در مقایسه با دی‌اکسید کربن پنوموپریتونئوم بر عوارض قلبی‌ریوی (Peto OR: 1.66؛ 95% CI؛ 0.28 تا 9.72؛ 3 مطالعه، 128 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین)، یا عوارض جراحی (5 مطالعه، 177 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) بسیار نامشخص است. سه عارضه جانبی جدی (آمفیزم زیر-جلدی (subcutaneous emphysema)) مرتبط با پنوموپریتونئوم هلیوم رخ داد (3 مطالعه؛ 128 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین).
یک کارآزمایی شرکت‌کنندگان را برای ایجاد پنوموپریتونئوم به هوای اتاق (70 شرکت‌کننده) یا دی‌اکسید کربن (76 شرکت‌کننده) تصادفی‌سازی کرد. این کارآزمایی دارای خطر بالای سوگیری بود. هیچ گونه عوارض قلبی‌ریوی، عوارض جانبی جدی، یا مرگ‌ومیر مرتبط با پنوموپریتونئوم هوای اتاق یا دی‌اکسید کربن مشاهده نشد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.