سوال مطالعه مروری
شواهد موجود را در مورد تاثیر تجویز کلونیدین پیش از بیهوشی (یعنی به عنوان پیشدارو (premedication)) بر تسکین درد پس از جراحی در کودکان مرور کردیم.
پیشینه
درد پس از جراحی همچنان یک مشکل عمده برای کودکان تحت عمل جراحی است. پیشدارو، عبارت است از تجویز دارو برای کاهش اضطراب یا ایجاد تسکینبخشی، یا هر دو، پیش از القای بیهوشی. پیشداروها همچنین میتوانند برای تسکین درد پس از جراحی استفاده شوند. کلونیدین (clonidine) گاهی اوقات به عنوان یک پیشدارو استفاده میشود زیرا اعتقاد بر این است که تاثیرات مفیدی مانند تسکین درد، آرامبخشی، و کاهش اضطراب دارد. ما بررسی کردیم که تجویز پیشداروی کلونیدین باعث تسکین درد پس از جراحی در کودکان میشود یا خیر.
ویژگیهای مطالعه
شواهد تا دسامبر 2012 بهروز است. در مجموع 11 مطالعه کنترلشده را، شامل 742 کودک، شناسایی کردیم که در آنها کلونیدین با داروی دیگری یا با یک درمان ساختگی (دارونما (placebo)) مقایسه شد.
نتایج کلیدی
شواهدی را پیدا کردیم که نشان میدهد وقتی کلونیدین با دوز کافی (4 میکروگرم/کیلوگرم) تجویز میشود، در مقایسه با دارونما، در کاهش نیاز به تسکین درد پس از جراحی برای کودکان موثر است (و احتمالا درد کودکان را کاهش میدهد). هنگامی که کلونیدین با داروی آرامبخش میدازولام مقایسه شود، شواهد کمتر واضح است؛ این امر احتمالا به تفاوت در طراحی کارآزماییهای بالینی مربوط میشود. عوارض جانبی کلونیدین در دوزهای مورد استفاده مشکل قابل توجهی به نظر نمیرسند، اگرچه در برخی از مطالعات محققان اقداماتی را با استفاده از دیگر داروها برای پیشگیری از بروز چنین عوارض جانبی انجام دادند.
کیفیت شواهد
بهطور کلی، شواهد موجود کیفیت پائین یا نامشخصی دارند. برای تایید اینکه تحت چه شرایطی پیشداروی کلونیدین در کودکان موثرتر است، انجام تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.
فقط 11 کارآزمایی روی 742 کودکی که تحت عمل جراحی قرار گرفتند، انجام شدند، که در آنها پیشداروی کلونیدین با دارونما یا دیگر درمانهای دارویی مقایسه شد. با وجود ناهمگونی میان کارآزماییها، پیشداروی کلونیدین در دوز کافی (4 میکروگرم/کیلوگرم) احتمالا تاثیر مفیدی بر تسکین درد پس از جراحی در کودکان دارد. عوارض جانبی حداقل بودند، اما برخی از مطالعات از آتروپین به صورت پروفیلاکتیک با هدف پیشگیری از بروز برادیکاردی و هیپوتانسیون استفاده کردند. برای تعیین اینکه تحت چه شرایطی پیشداروی کلونیدین در ارائه تسکین درد پس از جراحی در کودکان موثرتر است، انجام تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.
بروز درد پس از جراحی همچنان یک مشکل مهم پس از جراحی در کودکان است. پیشدارو (premedication) با یک عامل دارویی مناسب ممکن است مدیریت بالینی آن را بهبود بخشد. کلونیدین (clonidine) یک آگونیست آلفا-2 آدرنرژیک است که دارای خواص آرامبخشی، ضداضطرابی و ضددردی است. بنابراین ممکن است یک پیشداروی مفید برای کاهش درد پس از جراحی در کودکان باشد.
ارزیابی شواهد مربوط به اثربخشی کلونیدین، زمانی که به عنوان پیشدارو تجویز میشود، در کاهش درد پس از جراحی در کودکان کمتر از 18 سال. همچنین به دنبال شواهدی از هرگونه عوارض جانبی مهم از نظر بالینی بودیم.
پایگاه مرکزی ثبت کارآزماییهای کنترلشده کاکرین (CENTRAL) را در کتابخانه کاکرین (شماره 12، 2012) ، Ovid MEDLINE (1966 تا 21 دسامبر 2012) و Ovid EMBASE (1982 تا 21 دسامبر 2012)، همچنین فهرست منابع دیگر مقالات مرتبط و پایگاههای ثبت کارآزمایی آنلاین را جستوجو کردیم.
همه کارآزماییهای تصادفیسازی شده (یا شبه-تصادفیسازی شده) و کنترلشدهای را وارد کردیم که پیشداروی کلونیدین را با دارونما (placebo)، دوز بالاتر کلونیدین، یا داروی دیگری، هنگام استفاده برای جراحی یا دیگر روشهای تهاجمی در کودکان زیر 18 سال و در مواردی که درد یا نشانگر (surrogate) (عمدتا نیاز به بیدردی مکمل وجود داشت) گزارش شد، مقایسه کردند.
دو نویسنده بهطور مستقل از هم جستوجوی بانک اطلاعاتی را انجام دادند، در مورد واجد شرایط بودن مقالات تصمیم گرفتند، کیفیت مطالعه را مشخص کردند و دادهها را استخراج کردند. سپس، هر گونه تفاوتی را میان نویسندگان مرور از طریق بحث و گفتوگو حل کردند. دادهها برای آنالیز و ارائه وارد RevMan 5 شدند. آنالیز حساسیت (sensitivity)، در صورت لزوم، با حذف مطالعات دارای خطر بالای سوگیری (bias) انجام شد.
تعداد 11 کارآزمایی را شناسایی کردیم که در مجموع 742 کودک را در بازوهای درمانی مرتبط با سوال مطالعه، بررسی کردند. خطرات سوگیری در مطالعات عمدتا پائین یا نامشخص بودند، اما دو مطالعه جنبههایی را از روششناسی (methodology) داشتند که آنها را در معرض خطر بالای سوگیری قرار داد. بهطور کلی، کیفیت شواهد حاصل از مطالعات تجمیعشده پائین بود یا خطر سوگیری نامشخصی داشت. چهار کارآزمایی کلونیدین را با دارونما یا عدم درمان، شش کارآزمایی کلونیدین را با میدازولام (midazolam) و یک کارآزمایی کلونیدین را با فنتانیل (fentanyl) مقایسه کردند. ناهمگونی (heterogeneity) روششناسی قابل توجهی میان کارآزماییها وجود داشت؛ دوز و مسیر تجویز کلونیدین، همچنین جمعیت بیماران، انواع جراحی و پیامدهای اندازهگیری شده نیز متفاوت بودند. بنابراین ترکیب پیامدهای برخی کارآزماییها برای متاآنالیز دشوار بود.
ادغام مطالعاتی با خطر پائین یا نامشخص سوگیری نشان داد، زمانی که کلونیدین پیشدارو به صورت خوراکی با دوز 4 میکروگرم/کیلوگرم تجویز شد، در مقایسه با دارونما، نیاز به دریافت عامل بیدردی بیشتر را کاهش داد (خطر نسبی (RR): 0.24؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.11 تا 0.51). فقط یک کارآزمایی کوچک (15 بیمار در هر بازو) کلونیدین را با میدازولام برای پیامد مشابه مقایسه کرد؛ زمانی که کلونیدین به صورت خوراکی با دوز 2 یا 4 میکروگرم/کیلوگرم در مقایسه با میدازولام خوراکی با دوز 0.5 میلیگرم/کیلوگرم تجویز شد، نتایج کاهش نیاز به دریافت عامل بیدردی بیشتر را پس از جراحی نشان دادند (RR: 0.25؛ 95% CI؛ 0.09 تا 0.71). کارآزمایی مقایسهکننده کلونیدین خوراکی با دوز 4 میکروگرم/کیلوگرم با فنتانیل داخل وریدی با دوز 3 میکروگرم/کیلوگرم، تفاوت آماری معنیداری را در نیاز به دریافت عامل نجات یافت (RR: 0.89؛ 95% CI؛ 0.56 تا 1.42). همانطور که توسط یک کارآزمایی تکی با کیفیت بالاتر گزارش شد، هنگامی که کلونیدین با دوز 4 میکروگرم/کیلوگرم با کلونیدین با دوز 2 میکروگرم/کیلوگرم مقایسه شد، تفاوت آماری معنیداری در تعداد بیمارانی وجود داشت که به دریافت عامل بیدردی بیشتر، به نفع دوز بالاتر، نیاز داشتند (RR: 0.38؛ 95% CI؛ 0.23 تا 0.65).
به دلیل تفاوت در روششناسی مطالعه، دوزها و مسیر تجویز دارو و مقیاس درد مورد استفاده، تفسیر تاثیر کلونیدین بر نمرات درد دشوار بود. با این حال، هنگامی که کلونیدین با دوز 4 میکروگرم/کیلوگرم تجویز میشود، ممکن است نیاز به دریافت عامل بیدردی پس از جراحی کاهش یابد. هیچ عارضه جانبی قابل توجهی از کلونیدین رخ نداد، مانند هیپوتانسیون شدید، برادیکاردی، یا آرامبخشی بیش از حد که نیاز به مداخله داشته باشد. با این حال، چندین مطالعه از آتروپین به صورت پروفیلاکتیک با هدف پیشگیری از بروز چنین عوارض جانبی استفاده کردند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.