سوال مطالعه مروری
مصرف خوراکی آهن حداقل به مدت پنج روز در هفته چه تاثیری بر پیامدهای سلامت زنان در دوران قاعدگی دارد (در مقایسه با عدم مصرف آهن)؟
پیشینه
کمبود آهن (کمبود آهن ذخیره شده در بدن) و کمخونی (سطوح پائین هموگلوبین - گلبولهای قرمز سالم - در خون) از مشکلات رایج در سطح جهانی، به ویژه در زنان، است. سطوح پائین آهن در نهایت میتواند باعث کمخونی (کمخونی ناشی از فقر آهن) شود. حدود یک سوم زنان غیر باردار در سراسر جهان دچار کم خونی هستند. این مشکل بیشتر در کشورهای کم درآمد دیده میشود، اما کمبود آهن و کمخونی در زنان در همه زمینهها شایعتر است. کمخونی ناشی از فقر آهن به سلامت و بهزیستی (well-being) زنان آسیب رسانده و مکملهای آهن - قرص، کپسول، شربت یا قطره حاوی آهن - یک مداخله رایج برای پیشگیری و درمان این بیماری هستند. ما به دنبال بررسی شواهد آهن، مصرف خوراکی آن حداقل به مدت پنج روز در هفته، برای بهبود پیامدهای سلامت در زنان غیر باردار در سنین باروری (زنان در دوره قاعدگی) بودیم.
تاریخ جستوجو
این مرور تا نوامبر 2015 بهروز است.
ویژگیهای مطالعه
مطالعاتی را وارد کردیم که تاثیرات مصرف آهن را در مقایسه با عدم مصرف آن، زمانی که حداقل پنج روز در هفته به زنان در سنین قاعدگی داده شد، مقایسه کردند. تعداد 67 کارآزمایی را شناسایی کردیم که 8506 زن واجد شرایط را برای گنجاندن در مرور انتخاب کردند. اکثر کارآزماییها بین یک و سه ماه به طول انجامیدند. رایجترین نوع آهن مورد استفاده، سولفات آهن ( ferrous sulphate) بود.
نتایج کلیدی
شواهدی را پیدا کردیم که مکملهای آهن شیوع کمخونی و کمبود آهن را کاهش داده، و سطوح هموگلوبین را در خون و در ذخایر آهن افزایش میدهند. مصرف مکمل آهن به وضوح خطر بروز عوارض جانبی، به عنوان مثال، یبوست و درد شکم، را افزایش میدهد.
کیفیت شواهد
شواهدی را با کیفیت بالا یافتیم که آهن هموگلوبین را بهبود میبخشد و در عملکرد روده تغییراتی ایجاد میکند، اما شواهدی را با کیفیت متوسط به دست آوردیم که آهن شیوع کمخونی و کمبود آهن را کاهش میدهد. شواهدی دال بر تاثیرات آهن بر دیگر پیامدها، مانند درد شکم، کیفیت پائینی دارد. هیچ اطلاعاتی در مورد تاثیرات آهن بر مورتالیتی در این گروه جمعیتی وجود ندارد.
انجام مطالعات قطعی بیشتری مورد نیاز است تا مشخص شود مصرف مکملهای آهن به صورت خوراکی برای حداقل پنج روز در هفته تاثیری بر پیامدهای کلیدی مرتبط با سلامت دارد یا خیر.
مصرف روزانه مکمل آهن بهطور موثری شیوع کمخونی و کمبود آهن را کاهش داده، هموگلوبین و ذخایر آهن را بیشتر کرده، عملکرد ورزشی را بهبود میبخشد و خستگی علامتدار را کاهش میدهد. این مزایا به قیمت افزایش عوارض جانبی علامتدار دستگاه گوارش است.
کمخونی ناشی از فقر آهن میان زنان غیر باردار و در سنین باروری (زنانی که پریود میشوند) در سراسر جهان بسیار شایع است، اگرچه شیوع آن در محیطهای کم درآمد، بالاتر گزارش میشود. کمخونی ناشی از فقر آهن با طیفی از پیامدهای نامطلوب سلامت همراه بوده، که بازگرداندن ذخایر آهن با استفاده از مکمل آهن، احتمالا برطرف میشود. اگرچه انجام کارآزماییهای زیادی در مورد بررسی تاثیرات مصرف آهن در زنان غیر باردار گزارش شدهاند، این کارآزماییها هرگز در یک مرور سیستماتیک سنتز نشدهاند.
ایجاد شواهدی مبنی بر تاثیرات مصرف روزانه مکملهای آهن بر کمخونی و وضعیت آهن، همچنین بر سلامت جسمانی، روانی و عصبیشناختی، در زنان که پریود میشوند.
در نوامبر 2015 به جستوجو در CENTRAL؛ Ovid MEDLINE؛ EMBASE؛ و نه بانک اطلاعاتی دیگر، همچنین چهار مخزن پایاننامه دیجیتال پرداختیم. علاوه بر این، پلتفرم بینالمللی پایگاه ثبت کارآزماییهای بالینی سازمان جهانی بهداشت (WHO ICTRP) و فهرست منابع مطالعات مروری مرتبط را جستوجو کردیم.
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) و شبه-RCTهایی را وارد کردیم که مصرف مکملهای روزانه آهن خوراکی را با یا بدون مداخله همزمان (اسید فولیک یا ویتامین C)، حداقل به مدت پنج روز در هفته با هر دوز، در مقابل کنترل یا دارونما (placebo) با استفاده از تصادفیسازی کردن فردی یا خوشهای (cluster)، مقایسه کردند. معیارهای ورود، بررسی زنان در سنین قاعدگی (یا زنان 12 تا 50 سال) بودند که در مورد پیامدهای اولیه از پیش تعریف شده (کمخونی، غلظت هموگلوبین، فقر آهن، کمخونی ناشی از فقر آهن، مورتالیتی به هر علتی (all-cause mortality)، عوارض جانبی، و عملکرد شناختی) یا ثانویه (وضعیت آهن اندازهگیری شده بر اساس شاخصهای آهن، عملکرد ورزش بدنی، سلامت روانی، پایبندی به درمان، معیارهای آنتروپومتریک، سطوح روی سرم/پلاسما، وضعیت ویتامین A، و فولات گلبول قرمز) به ارائه گزارش پرداختند.
از پروسیجرهای روششناسی (methodology) استاندارد کاکرین استفاده کردیم.
استراتژی جستوجو 31,767 رکورد را شناسایی کرد؛ پس از غربالگری، 90 گزارش متن کامل از نظر واجد شرایط بودن ارزیابی شدند. تعداد 67 کارآزمایی را وارد کردیم (از 76 گزارش)، که 8506 زن را وارد کردند؛ تعداد زنانی که در آنالیزها شرکت کردند، میان پیامدها بسیار متفاوت بودند، به طوری که بررسی غلظت هموگلوبین در نقطه پایانی مطالعه، پیامدی با بیشترین تعداد شرکتکنندگان آنالیز شده بود (6861 زن). فقط 10 مطالعه با خطر سوگیری (bias) پائین در نظر گرفته شدند، اکثر مطالعات جزئیات کافی را در مورد کیفیت کارآزمایی ارائه ندادند.
احتمال بروز کمخونی میان زنان دریافت کننده آهن در پایان مداخله در مقایسه با زنان گروه کنترل، بهطور قابلتوجهی کمتر بود (خطر نسبی (RR): 0.39؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.25 تا 0.60، 10 مطالعه، 3273 زن، شواهد با کیفیت متوسط). زنان دریافت کننده آهن، غلظت بالاتر هموگلوبین را نسبت به زنان گروه کنترل در پایان مداخله نشان دادند (تفاوت میانگین (MD): 5.30؛ 95% CI؛ 4.14 تا 6.45، 51 مطالعه، 6861 زن، شواهد با کیفیت بالا). زنان دریافت کننده آهن در مقایسه با زنان گروه کنترل، با خطر کمتر کمبود آهن روبهرو بودند (RR: 0.62؛ 95% CI؛ 0.50 تا 0.76، 7 مطالعه، 1088 زن، شواهد با کیفیت متوسط). فقط یک مطالعه (55 زن) بهطور خاص کمخونی ناشی از فقر آهن را گزارش کرد و هیچ مطالعهای به مورتالیتی اشاره نداشت. هفت کارآزمایی با حضور 901 زن در مورد «هر گونه عارضه جانبی» گزارش کرده و افزایش کلی شیوع عوارض جانبی ناشی از مصرف مکملهای آهن را شناسایی نکردند (RR: 2.14؛ 95% CI؛ 0.94 تا 4.86، شواهد با کیفیت پائین). پنج مطالعه با حضور 521 زن، به افزایش شیوع عوارض گوارشی در زنان مصرف کننده آهن اشاره نکردند (RR: 1.99؛ 95% CI؛ 1.26 تا 3.12، شواهد با کیفیت پائین). شش مطالعه که 604 زن را وارد کردند، افزایش شیوع مدفوع شل/اسهال را شناسایی کردند (RR: 2.13؛ 95% CI؛ 1.10 تا 4.11، شواهد با کیفیت بالا)؛ هشت مطالعه با ورود 1036 زن، افزایش شیوع مدفوع سفت/یبوست را گزارش کردند (RR: 2.07؛ 95% CI؛ 1.35 تا 3.17، شواهد با کیفیت بالا). هفت مطالعه که 1190 زن را بررسی کردند، شواهدی را مبنی بر افزایش شیوع درد شکم میان زنان تصادفیسازی شده برای مصرف آهن به دست آوردند (RR: 1.55؛ 95% CI؛ 0.99 تا 2.41، شواهد با کیفیت پائین). هشت مطالعه با حضور 1214 زن، شواهدی را مبنی بر افزایش شیوع تهوع میان زنان تصادفیسازی شده برای مصرف آهن نیافتند (RR: 1.19؛ 95% CI؛ 0.78 تا 1.82). وجود شواهدی مبنی بر اینکه مکمل آهن باعث بهبود عملکرد شناختی در زنان میشود، نامطمئن است، زیرا مطالعات قابل متاآنالیز نبودند و مطالعات فردی نتایج متناقضی را گزارش کردند. مصرف مکمل آهن حداکثر و کمتر از حداکثر عملکرد ورزشی را بهبود بخشیده، و به نظر میرسد خستگی علامتدار را کاهش میدهد. اگرچه به دلیل وجود تفاوت در گزارشدهی نمیتوان پایبندی به درمان را بهطور رسمی متاآنالیز کرد، تفاوت آشکاری در پایبندی به درمان میان زنان تصادفیسازی شده به گروه دریافت آهن و گروه کنترل وجود نداشت.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.