سیگار الکترونیکی چیست؟
سیگارهای الکترونیکی (e-cigarettes; ECs) دستگاه‌هایی هستند که در دست نگاه داشته شده و با گرم کردن مایعی که معمولا حاوی نیکوتین و طعم‌دهنده‌ها است، کار می‌کنند. سیگارهای الکترونیکی به کاربران این امکان را می‌دهند که نیکوتین را در بخار به جای دود استنشاق کنند. از آنجایی که سیگارهای الکترونیکی تنباکو را نمی‌سوزانند، به‌طور کلی، کاربران را در معرض همان سطوحی از مواد شیمیایی قرار نمی‌دهد که می‌توانند باعث بیماری در افرادی شوند که از سیگارهای متداول استفاده می‌کنند.
استفاده از سیگار الکترونیکی اغلب به عنوان «vaping» شناخته می‌شود. بسیاری از افراد برای کمک به خود در ترک استعمال دخانیات، از سیگار الکترونیکی استفاده می‌کنند. در این مرور، عمدتا بر سیگارهای الکترونیکی حاوی نیکوتین تمرکز داریم.
چرا این مرور کاکرین را انجام دادیم؟
ترک سیگار خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها را کاهش می‌دهد، اما ترک آن برای بسیاری از افراد دشوار است. هدف ما آن بود که بدانیم استفاده از سیگارهای الکترونیکی می‌تواند به افراد در ترک سیگار کمک کند یا خیر، و افرادی که برای این منظور از آنها استفاده می‌کنند، دچار عوارض جانبی می‌شوند یا خیر.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
ما به دنبال مطالعاتی بودیم که به استفاده از سیگارهای الکترونیکی برای ترک سیگار پرداختند.
به جست‌وجوی مطالعات تصادفی‌سازی و کنترل‌شده‌ای پرداختیم، که در آنها مداخلات درمانی به‌طور تصادفی برای افراد شرکت‌کننده اختصاص یافتند. این نوع مطالعه معمولا معتبرترین شواهد را در مورد تاثیرات درمان ارائه می‌دهد. هم‌چنین در پی یافتن مطالعاتی بودیم که در آنها همه افراد تحت درمان با سیگار الکترونیکی قرار گرفتند. ما هم‌چنین مطالعاتی را وارد کردیم که به افراد سیگاری، سیگار الکترونیکی داد و سلامت آنها را بررسی کردیم، حتی اگر گروه تصادفی‌سازی‌شده‌ای وجود نداشت، زیرا چنین مطالعاتی می‌توانند به درک ما از تاثیرات سلامت ناشی از استفاده از EC کمک کنند.
به ارزیابی موارد زیر علاقه‌مند بودیم:
· چه تعداد از افراد به مدت حداقل شش ماه استعمال سیگار را متوقف کردند؛ و
· چه تعدادی از افراد دچار عوارض جانبی شدند، که حداقل پس‌از یک هفته استفاده، گزارش شدند.
تاریخ جست‌وجو
شواهد منتشرشده را تا 1 فوریه 2024 وارد کردیم.
یافته‌ها
تعداد 90 مطالعه را، با حضور 29,044 بزرگسال سیگاری، پیدا کردیم. این مطالعات سیگارهای الکترونیکی حاوی نیکوتین را با موارد زیر مقایسه کردند:
· درمان جایگزینی نیکوتین (nicotine replacement therapy; NRT)، مانند پچ‌های پوستی یا آدامس؛
· وارنیکلین (varenicline) (دارویی برای کمک به افراد در جهت ترک سیگار)؛
· سیگارهای الکترونیکی بدون نیکوتین؛
· تنباکوی گرم‌شده (محصولاتی که برای گرم کردن تنباکو تا دمای کافی برای آزاد کردن بخار، بدون سوزاندن یا تولید دود طراحی شده‌اند؛ این تنباکوها با سیگارهای الکترونیکی تفاوت دارند زیرا به جای مایع، برگ/ورقه تنباکو را گرم می‌کنند)؛
· انواع دیگری از سیگارهای الکترونیکی حاوی نیکوتین (به عنوان مثال دستگاه‌های پاد (pod)، دستگاه‌های جدیدتر)؛
· پشتیبانی رفتاری، مانند ارائه مشاوره یا توصیه؛ یا
· عدم دریافت حمایت برای ترک سیگار.
اغلب مطالعات در ایالات متحده آمریکا (39 مطالعه)، بریتانیا (20 مطالعه)، و ایتالیا (9 مطالعه) انجام شدند.
نتایج این مرور چه هستند؟
احتمالا تعداد بیشتری از افراد با استفاده از سیگار الکترونیکی حاوی نیکوتین، موفق به ترک سیگار حداقل به مدت شش ماه می‌شوند، تا با درمان جایگزینی نیکوتین (7 مطالعه؛ 2544 نفر)، یا با استفاده از سیگارهای الکترونیکی بدون نیکوتین (6 مطالعه؛ 1613 نفر).
سیگارهای الکترونیکی حاوی نیکوتین ممکن است به افراد بیشتری برای ترک سیگار کمک کنند، تا اینکه افراد حمایتی نداشته یا فقط پشتیبانی رفتاری دریافت کنند (11 مطالعه؛ 6819 نفر).
از هر 100 نفری که از سیگار الکترونیکی حاوی نیکوتین برای ترک سیگار استفاده می‌کنند، 8 تا 10 مورد ممکن است موفق به ترک آن شوند، در حالی که فقط 6 مورد از هر 100 نفری که از درمان جایگزینی نیکوتین استفاده می‌کنند، 7 مورد از هر 100 نفری که از سیگارهای الکترونیکی بدون نیکوتین استفاده می‌کنند، یا 4 مورد از هر 100 نفری که حمایتی را دریافت نمی‌کنند یا فقط پشتیبانی رفتاری دارند، استعمال سیگار خود را ترک می‌کنند.
ما مطمئن نیستیم که تفاوتی میان تعداد عوارض جانبی ناشی از استفاده از سیگارهای الکترونیکی حاوی نیکوتین، در مقایسه با درمان جایگزینی نیکوتین، عدم دریافت حمایت یا فقط دریافت پشتیبانی رفتاری، وجود داشته باشد. برخی شواهد نشان داد که عوارض جانبی غیرجدی در گروه‌هایی که با سیگار الکترونیکی حاوی نیکوتین درمان شدند، در مقایسه با عدم دریافت حمایت یا فقط دریافت پشتیبانی رفتاری، بیشتر بود. در مطالعاتی که سیگارهای الکترونیکی حاوی نیکوتین را با درمان جایگزین نیکوتین مقایسه کردند، بروز تعداد کم عوارض جانبی، از جمله عوارض جانبی جدی، گزارش شد. احتمالا تفاوتی در تعداد عوارض جانبی غیرجدی در افرادی که از سیگارهای الکترونیکی حاوی نیکوتین استفاده می‌کنند، در مقایسه با سیگارهای الکترونیکی بدون نیکوتین، وجود ندارد.
عوارض جانبی گزارش‌شده که اغلب با سیگارهای الکترونیکی حاوی نیکوتین مشاهده شدند، عبارت بودند از تحریک گلو یا دهان، سردرد، سرفه، و حالت تهوع. به نظر می‌رسید که این عوارض شبیه به آن دسته از موارد هنگام استفاده از NRT بودند. با ادامه استفاده از سیگارهای الکترونیکی حاوی نیکوتین، این عوارض با گذشت زمان کاهش یافتند.
این نتایج تا چه میزان قابل اعتماد هستند؟
نتایج ما براساس چند مطالعه برای اکثر پیامدها است و، برای برخی از پیامدها، داده‌ها به‌طور گسترده‌ای متفاوت بودند.
ما شواهدی را پیدا کردیم که سیگارهای الکترونیکی حاوی نیکوتین نسبت به درمان جایگزین نیکوتین به افراد بیشتری برای ترک سیگار کمک می‌کنند. سیگارهای الکترونیکی حاوی نیکوتین احتمالا به افراد بیشتری در ترک سیگار کمک می‌کنند تا سیگارهای الکترونیکی بدون نیکوتین، اما برای تائید این موضوع، هم‌چنان انجام مطالعات بیشتری مورد نیاز است.
مطالعاتی که سیگارهای الکترونیکی حاوی نیکوتین را با دریافت حمایت رفتاری یا عدم دریافت حمایت مقایسه کردند نیز نشان دادند نرخ ترک سیگار در افراد مصرف‌کننده سیگارهای الکترونیکی حاوی نیکوتین بیشتر بود، اما به‌دلیل مسائل مربوط به طراحی مطالعه، داده‌ها قطعیت پائینی داشتند.
اغلب نتایج ما برای عوارض جانبی ممکن است با در دسترس قرار گرفتن شواهد بیشتر تغییر کنند.
پیام‌های کلیدی
سیگارهای الکترونیکی حاوی نیکوتین احتمالا به افراد کمک می‌کنند تا به مدت حداقل شش ماه استعمال سیگار خود را ترک کنند. شواهد نشان می‌دهد که آنها بهتر از درمان جایگزین نیکوتین و احتمالا بهتر از سیگارهای الکترونیکی بدون نیکوتین عمل می‌کنند.
آنها می‌توانند عملکرد بهتری از عدم دریافت حمایت، یا فقط پشتیبانی رفتاری داشته، و عوارض جانبی جدی نیز ایجاد نکنند.
بااین‌حال، هنوز به شواهد بیشتری نیاز داریم، به‌ویژه در مورد تاثیرات انواع جدیدتری از سیگارهای الکترونیکی که انتقال نیکوتین بهتری نسبت به انواع قدیمی‌تر سیگارهای الکترونیکی دارند، زیرا ارائه بهتر نیکوتین ممکن است به افراد بیشتری برای ترک سیگار کمک کند.
شواهدی با قطعیت بالا وجود دارد که ECهای حاوی نیکوتین در مقایسه با NRT و شواهدی با قطعیت متوسط هستند که ECهای حاوی نیکوتین در مقایسه با ECهای بدون نیکوتین، نرخ ترک سیگار را افزایش می‌دهند. شواهد مقایسه‌کننده EC حاوی نیکوتین با مراقبت معمول/عدم درمان نیز مزیتی را نشان می‌دهد، اما به‌دلیل خطر سوگیری ذاتی در طراحی مطالعه، قطعیت کمتری دارد. در بیشتر موارد، فواصل اطمینان برای داده‌های مربوط به AEها، SAEها و، دیگر نشانگرهای بی‌خطری گسترده بودند، بدون وجود شواهدی مبنی بر تفاوت در AEها میان ECهای حاوی نیکوتین و غیرنیکوتینی و هم‌چنین میان ECهای حاوی نیکوتین و NRT، اما شواهدی با قطعیت پائین برای افزایش AEها در مقایسه با حمایت رفتاری/بدون حمایت دیده شد. بروز کلی SAEها در تمام بازوهای مطالعات، اندک بود. ما شواهد مبنی بر آسیب جدی ناشی از EC حاوی نیکوتین را شناسایی نکردیم، اما برای ارزیابی کامل بی‌خطری EC، به انجام مطالعات طولانی‌تر و بزرگ‌تری نیاز است. مطالعات واردشده، EC حاوی نیکوتین تائید شده را آزمایش کردند؛ محصولات غیرقانونی و/یا محصولات حاوی دیگر مواد فعال (مانند تتراهیدروکانابینول (THC)) ممکن است ویژگی‌های آسیب متفاوتی داشته باشند.
به‌دلیل تعداد اندک RCTها، اغلب با نرخ پائین حوادث، محدودیت اصلی پایه شواهد هم‌چنان عدم‌دقت باقی می‌ماند. RCTهای بیشتری در حال انجام هستند. برای اطمینان از اینکه مطالعه مروری حاضر اطلاعات به‌روزشده‌ای را برای تصمیم‌گیرندگان فراهم می‌کند، یک مرور سیستماتیک پویا است. به موازات در دسترس قرار گرفتن شواهد مرتبط جدید، جست‌وجوها را ماهانه انجام داده، و این مرور را به‌روز خواهیم کرد. لطفا برای آگاهی از آخرین وضعیت این مطالعه مروری به بانک اطلاعاتی مرورهای سیستماتیک کاکرین (Cochrane Database of Systematic Reviews) مراجعه کنید.
سیگارهای الکترونیکی (e-cigarettes; ECs) دستگاه‌های الکترونیکی تولید کننده بخار هستند که در دست قرار گرفته و با حرارت دادن یک مایع الکترونیکی (e-liquid)، آئروسل تشکیل می‌دهند. افراد سیگاری، ارائه‌‌دهندگان مراقبت‌های سلامت، و سازمان‌های نظارتی مایل هستند که بدانند ECها می‌توانند به ترک سیگار در افراد کمک کنند، و استفاده از آنها برای این منظور بی‌خطر (safe) است یا خیر. این به‌روزرسانی به‌عنوان بخشی از یک مرور سیستماتیک پویا (living systematic review) انجام شد.
بررسی بی‌خطری (safety)، تحمل‌پذیری، و اثربخشی استفاده از EC در مقایسه با EC بدون نیکوتین، دیگر درمان‌های ترک سیگار، و عدم درمان، برای کمک به افرادی که سیگار می‌کشند تا به ترک طولانی‌مدت سیگار دست یابند.
پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل‌شده کاکرین (CENTRAL)؛ MEDLINE؛ Embase؛ و PsycINFO را تا 1 فوریه 2024، و پایگاه ثبت تخصصی گروه اعتیاد به دخانیات در کاکرین را تا 1 فوریه 2023، همراه با بررسی منابع و تماس با نویسندگان مطالعه، جست‌وجو کردیم.
ما کارآزمایی‌هایی را وارد کردیم که در آنها افراد سیگاری به‌طور تصادفی در گروه دریافت EC یا کنترل قرار گرفتند. مطالعات مداخله‌ای کنترل‌نشده‌ای را وارد کردیم که در آنها همه شرکت‌کنندگان یک مداخله EC را دریافت کردند. مطالعات می‌بایست یک پیامد واجد شرایط را گزارش می‌کردند.
برای غربالگری و استخراج داده‌ها، روش‌های استاندارد کاکرین را به‌کار بردیم. ما از ابزار خطر سوگیری (risk of bias tool; RoB 1) و رویکرد درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) برای ارزیابی قطعیت شواهد استفاده کردیم. پیامدهای مهم عبارت بودند از پرهیز از استعمال سیگار پس‌از حداقل شش ماه، عوارض جانبی (AEs)، و عوارض جانبی جدی (SAEs). پیامدهای مهم شامل بیومارکرها، مواد سمی/مواد سرطان‌زا، و استفاده طولانی‌مدت از EC بودند. برای محاسبه خطر نسبی (RR) با 95% فاصله اطمینان (CI) آن برای پیامدهای دوحالتی (dichotomous outcome)، از مدل اثر ثابت (fixed-effect) منتل-هنزل (Mantel-Haenszel) استفاده کردیم. برای پیامدهای پیوسته (continuous outcome)، تفاوت‌های میانگین (MD) را محاسبه کردیم. در صورت لزوم، داده‌ها را در متاآنالیزهای زوجی (pairwise meta-analysis) و شبکه (network meta-analysis; NMA) ادغام کردیم.
ما 90 مطالعه تکمیل‌شده (دو مورد برای این به‌روزرسانی جدید بودند) را وارد کردیم (29,044 شرکت‌کننده)، که 49 مورد، کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (randomised controlled trials; RCTs) بودند. از میان مطالعات واردشده، 10 مورد (که همگی به جز یک مورد در مقایسه‌های اصلی ما مشارکت داشتند) در معرض خطر پائین سوگیری، 61 مطالعه در معرض خطر بالای سوگیری (شامل همه مطالعات تصادفی‌سازی نشده)، و مابقی در معرض خطر نامشخص سوگیری قرار داشتند.
EC حاوی نیکوتین در مقایسه با درمان جایگزینی نیکوتین (nicotine replacement therapy; NRT) منجر به افزایش نرخ ترک سیگار می‌شود ( شواهد با قطعیت بالا) (RR: 1.59؛ 95% CI؛ 1.30 تا 1.93؛ I 2 = 0%؛ 7 مطالعه، 2544 شرکت‌کننده). اگر بخواهیم این عدد را به‌صورت مطلق بیان کنیم، به معنای چهار مورد ترک موفقیت‌آمیز بیشتر در هر 100 نفر (95% CI؛ 2 مورد تا 6 مورد بیشتر) است. میزان وقوع AEها احتمالا میان گروه‌ها مشابه است (شواهد با قطعیت متوسط (کاهش سطح شواهد به‌دلیل عدم‌دقت (imprecision))) (RR: 1.03؛ 95% CI؛ 0.91 تا 1.17؛ I 2 = 0%؛ 5 مطالعه، 2052 شرکت‌کننده). SAEها نادر بودند، و شواهد کافی وجود ندارد که مشخص شود تفاوت نرخ‌ها میان گروه‌ها به‌دلیل عدم‌دقت بسیار جدی است یا خیر (RR: 1.20؛ 95% CI؛ 0.90 تا 1.60؛ I 2 = 32%؛ 6 مطالعه، 2761 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین).
EC حاوی نیکوتین در مقایسه با EC غیرنیکوتینی احتمالا منجر به افزایش نرخ ترک سیگار می‌شود (شواهد با قطعیت متوسط (کاهش سطح شواهد به‌دلیل عدم‌دقت)) (RR: 1.46؛ 95% CI؛ 1.09 تا 1.96؛ I 2 = 4%؛ 6 مطالعه، 1613 شرکت‌کننده). اگر بخواهیم این عدد را به‌صورت مطلق بیان کنیم، به معنای سه مورد ترک موفقیت‌آمیز بیشتر در هر 100 نفر (95% CI؛ 1 مورد تا 7 مورد بیشتر) است. احتمالا تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در میزان AE میان این گروه‌ها وجود دارد (شواهد با قطعیت متوسط) (RR: 1.01؛ 95% CI؛ 0.91 تا 1.11؛ I 2 = 0%؛ 5 مطالعه، 840 شرکت‌کننده). شواهد کافی برای تعیین اینکه نرخ SAEها میان گروه‌ها متفاوت هستند یا خیر، وجود ندارد، که دلیل آن هم به عدم‌دقت بسیار جدی باز می‌گردد (RR: 1.00؛ 95% CI؛ 0.56 تا 1.79؛ I 2 = %0؛ 9 مطالعه، 1412 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین).
نرخ ترک سیگار برای شرکت‌کنندگان تصادفی‌سازی شده به EC حاوی نیکوتین در مقایسه با فقط حمایت رفتاری/بدون حمایت، ممکن است بالاتر باشد (شواهد با قطعیت پائین به دلیل مشکلات مربوط به خطر سوگیری) (RR: 1.96؛ 95% CI؛ 1.66 تا 2.32؛ I 2 = 0%؛ 11 مطالعه، 6819 شرکت‌کننده). این عدد به‌صورت مطلق، به معنای چهار مورد ترک سیگار بیشتر در هر 100 نفر (95% CI؛ 3 مورد تا 5 مورد بیشتر) است. شواهدی وجود داشت که AEهای (غیرجدی) در افرادی که به گروه EC حاوی نیکوتین تصادفی‌سازی شدند، بیشتر رخ داد (RR: 1.18؛ 95% CI؛ 1.10 تا 1.27؛ I 2 = 6%، شواهد با قطعیت پائین؛ 6 مطالعه، 2351 شرکت‌کننده) و، مجددا، برای تعیین اینکه نرخ SAEها میان گروه‌ها متفاوت بود یا خیر، شواهد کافی به دست نیامد (RR: 0.93؛ 95% CI؛ 0.68 تا 1.28؛ I 2 = 0%؛ 12 مطالعه، 4561 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت بسیار پائین).
نتایج NMA با نتایج متاآنالیزهای زوجی برای همه پیامدهای اصلی، هم‌سو و سازگار بودند. در شبکه AE ناهمگونی وجود داشت، که با یک مطالعه بیرونی تکی توضیح داده شد که فقط شواهد مستقیم را برای یکی از نودها (nodes) ارائه داد.
داده‌های به‌دست آمده از مطالعات تصادفی‌سازی نشده، هم‌سو با داده‌های RCT بودند. شایع‌ترین AEها گزارش‌شده عبارت بودند از تحریک گلو/دهان، سردرد، سرفه، و حالت تهوع، که با ادامه استفاده EC برطرف شدند. مطالعات بسیار اندکی داده‌های مربوط به پیامدها یا مقایسه‌های دیگر را گزارش کردند؛ بنابراین، شواهد محدودی، با CIهایی که اغلب هم شامل آسیب و هم مزیت بالینی قابل توجه ناشی از مداخله بودند، به دست آمدند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.