سیگار الکترونیکی چیست؟
سیگارهای الکترونیکی (e-cigarettes; ECs) دستگاه‌هایی هستند که در دست نگاه داشته شده و با گرم کردن مایعی که معمولا حاوی نیکوتین و طعم‌دهنده‌ها است، کار می‌کنند. سیگارهای الکترونیکی به کاربران این امکان را می‌دهند که نیکوتین را در بخار به جای دود استنشاق کنند. از آنجا که ECها توتون را نمی‌سوزانند، مصرف‌کنندگان را در همان سطحی از مواد شیمیایی قرار نمی‌دهند که می‌دانیم می‌توانند باعث بروز بیماری‌های مرتبط با استعمال دخانیات در افرادی شوند که از سیگارهای مرسوم استفاده می‌کنند.
استفاده از سیگار الکترونیکی اغلب به عنوان «vaping» شناخته می‌شود. بسیاری از افراد برای کمک به خود در ترک استعمال دخانیات، از سیگار الکترونیکی استفاده می‌کنند. در این مرور، عمدتا بر سیگارهای الکترونیکی حاوی نیکوتین تمرکز داریم.
چرا این مرور کاکرین را انجام دادیم؟
ترک سیگار خطر ابتلا به سرطان، حملات قلبی و بسیاری از بیماری های دیگر را کاهش می‌دهد، اما ترک آن برای بسیاری از افراد دشوار است. ما خواستیم بدانیم استفاده از سیگارهای الکترونیکی می‌تواند به افراد در ترک سیگار کمک کند یا خیر، و افرادی که برای این منظور از آنها استفاده می‌کنند، دچار عوارض ناخواسته‌ای می‌شوند یا خیر.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
ما به دنبال مطالعاتی بودیم که به استفاده از سیگارهای الکترونیکی برای ترک سیگار پرداختند.
به جست‌وجوی مطالعات تصادفی‌سازی و کنترل‌شده‌ای پرداختیم، که در آنها مداخلات درمانی به‌طور تصادفی برای افراد شرکت‌کننده اختصاص یافتند. این نوع مطالعه معمولا معتبرترین شواهد را در مورد تاثیرات درمان ارائه می‌دهد. همچنین در پی یافتن مطالعاتی بودیم که در آنها همه افراد تحت درمان با سیگار الکترونیکی قرار گرفتند. ما همچنین مطالعاتی را وارد کردیم که به افراد سیگاری، سیگار الکترونیکی داد و سلامت آنها را حتی اگر گروه تصادفی‌سازی‌شده‌ای وجود نداشت، بررسی کردیم، زیرا چنین مطالعاتی می‌توانند به درک ما از تاثیرات سلامت ناشی از استفاده از EC کمک کنند.
ما علاقه‌مند بودیم بدانیم که:
· چه تعداد از افراد به مدت حداقل شش ماه مصرف سیگار را ترک کردند؛ و
· چه تعدادی از افراد دچار عوارض جانبی شدند، که حداقل پس از یک هفته استفاده، گزارش شدند.
تاریخ جست‌وجو: شواهد منتشرشده را تا 1 جولای 2023 وارد کردیم.
آنچه که ما به دست آوردیم
تعداد 88 مطالعه را با حضور 27,235 بزرگسال سیگاری پیدا کردیم. مطالعات، سیگارهای الکترونیکی را با موارد زیر مقایسه کردند:
· درمان جایگزینی نیکوتین (nicotine replacement therapy; NRT)، مانند پچ‌های پوستی یا آدامس؛
· وارنیکلین (varenicline) (دارویی برای کمک به افراد در جهت ترک سیگار)؛
· سیگارهای الکترونیکی بدون نیکوتین.
· تنباکوی گرم‌شده (محصولاتی که برای گرم کردن تنباکو تا دمای کافی برای آزاد کردن بخار، بدون سوزاندن یا تولید دود طراحی شده‌اند؛ این تنباکوها با سیگارهای الکترونیکی تفاوت دارند زیرا به جای مایع، برگ/ورقه تنباکو را گرم می‌کنند).
· انواع دیگری از سیگارهای الکترونیکی حاوی نیکوتین (به عنوان مثال دستگاه‌های پاد (pod)، دستگاه‌های جدیدتر)؛
· پشتیبانی رفتاری، مانند ارائه مشاوره یا توصیه؛ یا
· عدم دریافت حمایت برای ترک سیگار.
اغلب مطالعات در ایالات متحده آمریکا (38 مطالعه)، بریتانیا (19 مطالعه)، و ایتالیا (9 مطالعه) انجام شدند.
نتایج مرور ما چه هستند؟
احتمالا تعداد بیشتری از افراد با استفاده از سیگار الکترونیکی حاوی نیکوتین، موفق به ترک سیگار حداقل به مدت شش ماه می‌شوند، تا با درمان جایگزینی نیکوتین (7 مطالعه؛ 2544 نفر)، یا با استفاده از سیگارهای الکترونیکی بدون نیکوتین (6 مطالعه؛ 1613 نفر).
سیگارهای الکترونیکی حاوی نیکوتین ممکن است به افراد بیشتری برای ترک سیگار کمک کنند، تا اینکه افراد حمایتی نداشته یا فقط پشتیبانی رفتاری دریافت کنند (9 مطالعه؛ 5024 نفر).
از هر 100 نفری که از سیگار الکترونیکی حاوی نیکوتین برای ترک سیگار استفاده می‌کنند، 8 تا 10 مورد ممکن است موفق به ترک آن شوند، در حالی که فقط 6 مورد از هر 100 نفری که از درمان جایگزینی نیکوتین استفاده می‌کنند، 7 مورد از هر 100 نفری که از سیگارهای الکترونیکی بدون نیکوتین استفاده می‌کنند، یا 4 مورد از هر 100 نفری که حمایتی را دریافت نمی‌کنند یا فقط پشتیبانی رفتاری دارند، مصرف سیگار خود را ترک می‌کنند.
ما مطمئن نیستیم که تفاوتی میان تعداد عوارض ناخواسته ناشی از استفاده از سیگارهای الکترونیکی حاوی نیکوتین، در مقایسه با درمان جایگزینی نیکوتین، عدم دریافت حمایت یا فقط دریافت پشتیبانی رفتاری، وجود داشته باشد. برخی شواهد نشان داد که تاثیرات ناخواسته غیرجدی در گروه‌هایی که با سیگار الکترونیکی حاوی نیکوتین درمان شدند، در مقایسه با عدم دریافت حمایت یا فقط دریافت پشتیبانی رفتاری، بیشتر است. در مطالعاتی که سیگارهای الکترونیکی حاوی نیکوتین را با درمان جایگزین نیکوتین مقایسه کردند، تعداد کم عوارض ناخواسته، از جمله اثرات ناخواسته جدی، گزارش شد. احتمالا تفاوتی در تعداد تاثیرات ناخواسته غیرجدی در افرادی که از سیگارهای الکترونیکی حاوی نیکوتین استفاده می‌کنند، در مقایسه با سیگارهای الکترونیکی بدون نیکوتین، وجود ندارد.
عوارض ناخواسته گزارش‌شده که اغلب با سیگارهای الکترونیکی حاوی نیکوتین مشاهده شدند، عبارت بودند از تحریک گلو یا دهان، سردرد، سرفه و حالت تهوع. به نظر می‌رسید که این عوارض شبیه به آن دسته از موارد هنگام استفاده از NRT بودند. با ادامه استفاده از سیگارهای الکترونیکی حاوی نیکوتین، این عوارض با گذشت زمان کاهش یافتند.
این نتایج تا چه میزان قابل اعتماد هستند؟
نتایج ما بر اساس چند مطالعه برای اکثر پیامدها است و، برای برخی از پیامدها، داده‌ها به‌طور گسترده‌ای متفاوت بودند.
شواهدی را پیدا کردیم که سیگارهای الکترونیکی حاوی نیکوتین نسبت به درمان جایگزین نیکوتین به افراد بیشتری برای ترک سیگار کمک می‌کنند. سیگارهای الکترونیکی حاوی نیکوتین احتمالا به افراد بیشتری در ترک سیگار کمک می‌کنند تا سیگارهای الکترونیکی بدون نیکوتین، اما برای تائید این موضوع، همچنان انجام مطالعات بیشتری مورد نیاز است.
مطالعاتی را که سیگارهای الکترونیکی حاوی نیکوتین را با دریافت حمایت رفتاری یا عدم دریافت حمایت مقایسه کردند نیز نشان دادند نرخ ترک سیگار در افراد مصرف‌کننده سیگارهای الکترونیکی حاوی نیکوتین بیشتر بود، اما به دلیل مسائل مربوط به طراحی مطالعه، داده‌ها قطعیت پائینی داشتند.
اغلب نتایج ما برای عوارض ناخواسته ممکن است با در دسترس قرار گرفتن شواهد بیشتر تغییر کنند.
پیام‌های کلیدی
سیگارهای الکترونیکی حاوی نیکوتین احتمالا به افراد کمک می‌کنند تا به مدت حداقل شش ماه مصرف سیگار خود را ترک کنند. شواهد نشان می‌دهد که آنها بهتر از درمان جایگزین نیکوتین و احتمالا بهتر از سیگارهای الکترونیکی بدون نیکوتین عمل می‌کنند.
آنها می‌توانند عملکرد بهتری از عدم دریافت حمایت، یا فقط پشتیبانی رفتاری داشته، و با عوارض ناخواسته جدی نیز همراه نباشند.
با این حال، هنوز به شواهد بیشتری نیاز داریم، به ویژه در مورد تاثیرات انواع جدیدتری از سیگارهای الکترونیکی که انتقال نیکوتین بهتری نسبت به انواع قدیمی‌تر سیگارهای الکترونیکی دارند، زیرا تحویل نیکوتین بهتر ممکن است به افراد بیشتری برای ترک سیگار کمک کند.
شواهدی با قطعیت بالا به دست آمد که ECهای حاوی نیکوتین در مقایسه با NRT و شواهدی با قطعیت متوسط وجود داشت که ECهای حاوی نیکوتین در مقایسه با ECهای بدون نیکوتین، نرخ ترک سیگار را افزایش می‌دهند. شواهد مقایسه‌کننده EC حاوی نیکوتین با مراقبت معمول/عدم درمان نیز مزیتی را نشان می‌دهد، اما به دلیل خطر سوگیری ذاتی در طراحی مطالعه، قطعیت کمتری دارد. فواصل اطمینان در بیشتر موارد برای داده‌های مرتبط با AEها، SAEها و دیگر نشانگرهای بی‌خطری مداخله، گسترده بودند، اگرچه شواهد نشان داد که هیچ تفاوتی در بروز AEها میان EC حاوی نیکوتین و بدون نیکوتین و بین EC حاوی نیکوتین و NRT وجود نداشت. بروز کلی SAEها در تمام بازوهای مطالعات اندک بود. شواهدی را از آسیب جدی ناشی از EC حاوی نیکوتین به دست نیاوردیم، اما حداکثر دوره پیگیری دو سال و تعداد مطالعات اندک بودند.
به دلیل تعداد اندک RCTها، اغلب با نرخ پائین حوادث، محدودیت اصلی پایه شواهد همچنان عدم دقت باقی می‌ماند. RCTهای بیشتری در حال انجام هستند. برای اطمینان از اینکه مطالعه مروری حاضر اطلاعات به‌روزشده‌ای را برای تصمیم‌گیرندگان فراهم می‌کند، این مطالعه، یک مرور سیستماتیک پویا است. به موازات در دسترس قرار گرفتن شواهد مرتبط جدید، جست‌وجوها را ماهانه انجام داده و این مرور را به‌روز خواهیم کرد. لطفا برای آگاهی از آخرین وضعیت این مطالعه مروری به بانک اطلاعاتی مرورهای سیستماتیک کاکرین (Cochrane Database of Systematic Reviews) مراجعه کنید.
سیگارهای الکترونیکی (e-cigarettes; ECs) دستگاه‌های الکترونیکی دستی تولید کننده بخار هستند که با حرارت دادن یک مایع الکترونیکی (e-liquid)، آئروسل تشکیل می‌دهند. افراد سیگاری، ارائه‌‌دهندگان مراقبت‌های سلامت و سازمان‌های نظارتی می‌خواهند بدانند که ECها می‌توانند به ترک سیگار در افراد کمک کنند، یا استفاده از آنها برای این منظور بی‌خطر (safe) است یا خیر. این به‌روزرسانی به عنوان بخشی از یک مرور سیستماتیک پویا (living systematic review) انجام شد.
بررسی بی‌خطری (safety)، تحمل‌پذیری و اثربخشی استفاده از سیگارهای الکترونیکی (ECs) برای کمک به افرادی که سیگار می‌کشند تا به ترک طولانی‌مدت سیگار دست یابند، در مقایسه با EC بدون نیکوتین، دیگر درمان‌های ترک سیگار و عدم درمان.
پایگاه ثبت تخصصی گروه اعتیاد به دخانیات در کاکرین را تا 1 فوریه 2023، پایگاه ثبت مرکزی کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL)؛ MEDLINE؛ Embase؛ و PsycINFO را تا 1 جولای 2023، همراه با بررسی منابع و تماس با نویسندگان مطالعه، جست‌وجو کردیم.
ما کارآزمایی‌هایی را وارد کردیم که در آنها افرادی که سیگار می‌کشیدند به‌طور تصادفی در گروه دریافت EC یا کنترل قرار گرفتند. ما همچنین مطالعات مداخله‌ای کنترل‌نشده را وارد کردیم که در آنها همه شرکت‌کنندگان مداخله EC را دریافت کردند، زیرا این مطالعات پتانسیل ارائه اطلاعات بیشتری را در مورد مضرات و استفاده طولانی‌‌مدت‌تر از EC دارند. مطالعات می‌بایست یک پیامد واجد شرایط را گزارش می‌کردند.
برای غربالگری و استخراج داده‌ها از روش‌های استاندارد کاکرین استفاده کردیم. پیامدهای مهم، پرهیز از مصرف سیگار پس از حداقل شش ماه، عوارض جانبی (AEs) و عوارض جانبی جدی (SAEs) بودند. برای محاسبه خطر نسبی (RR) با 95% فاصله اطمینان (CI) آن برای پیامدهای دو حالتی (dichotomous outcome)، از مدل اثر ثابت (fixed-effect) منتل-هنزل (Mantel-Haenszel) استفاده کردیم. برای پیامدهای پیوسته (continuous outcome)، تفاوت‌های میانگین (MD) را محاسبه کردیم. در صورت لزوم، داده‌ها را در متاآنالیزهای زوجی (pairwise) و شبکه (network meta-analysis; NMA) ادغام کردیم.
ما 88 مطالعه تکمیل‌شده (10 مطالعه جدید در این به‌روزرسانی) را وارد کردیم، که شامل 27,235 شرکت‌کننده بودند، و از این تعداد، 47 مورد، کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (randomised controlled trials; RCTs) بودند. از میان مطالعات واردشده، ده مورد (که همگی به جز یک مورد در مقایسه‌های اصلی ما مشارکت داشتند) در مجموع در معرض خطر پائین سوگیری (bias)، 58 مطالعه در معرض خطر بالای سوگیری (شامل همه مطالعات تصادفی‌سازی‌نشده)، و مابقی در معرض خطر نامشخص سوگیری قرار داشتند.
اطمینان زیادی وجود دارد که EC حاوی نیکوتین، نرخ ترک سیگار را در مقایسه با درمان جایگزین نیکوتین (nicotine replacement therapy; NRT) افزایش می‌دهد (RR 1.59؛ 95% CI؛ 1.29 تا 1.93؛ I 2 = 0%؛ 7 مطالعه، 2544 شرکت‌کننده). اگر بخواهیم این عدد را به صورت مطلق بیان کنیم، به معنای چهار مورد ترک موفقیت‌آمیز بیشتر در هر 100 نفر (95% CI؛ 2 تا 6 بیشتر) است. شواهدی با قطعیت متوسط (محدودیت به علت عدم دقت (imprecision))، عدم وجود تفاوت را در نرخ وقوع AEها میان دو گروه نشان داد (RR: 1.03؛ 95% CI؛ 0.91 تا 1.17؛ I 2 = 0%؛ 5 مطالعه، 2052 شرکت‌کننده). SAEها نادر بودند، و شواهد کافی وجود ندارد که تعیین شود نرخ‌ها میان گروه‌ها به دلیل عدم دقت بسیار جدی متفاوت است یا خیر (RR: 1.20؛ 95% CI؛ 0.90 تا 1.60؛ I 2 = 32%؛ 6 مطالعه، 2761 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین).
شواهدی با قطعیت متوسط، محدود شده به دلیل عدم دقت، وجود دارد که EC حاوی نیکوتین در مقایسه با EC بدون نیکوتین نرخ ترک سیگار را افزایش می‌دهد (RR: 1.46؛ 95% CI؛ 1.09 تا 1.96؛ I 2 = 4%؛ 6 مطالعه، 1613 شرکت‌کننده). اگر بخواهیم این عدد را به صورت مطلق بیان کنیم، به معنای سه مورد ترک موفقیت‌آمیز بیشتر در هر 100 نفر (95% CI؛ 1 تا 7 بیشتر) است. شواهدی با قطعیت متوسط، حاکی از عدم وجود تفاوت در نرخ AEها میان این گروه‌ها است (RR: 1.01؛ 95% CI؛ 0.91 تا 1.11؛ I 2 = 0%؛ 5 مطالعه، 1840 شرکت‌کننده). شواهد کافی برای تعیین اینکه نرخ SAEها میان گروه‌ها متفاوت بودند یا خیر، وجود نداشت، که دلیل آن هم به عدم دقت بسیار جدی باز می‌گشت (RR: 1.00؛ 95% CI؛ 0.56 تا 1.79؛ I 2 = %0؛ 9 مطالعه، 1412 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین).
به دلیل مسائل مربوط به خطر سوگیری، شواهدی با قطعیت پائین وجود دارد که، در مقایسه با فقط حمایت رفتاری/عدم حمایت، نرخ ترک سیگار ممکن است برای شرکت‌کنندگان تصادفی‌شده به EC حاوی نیکوتین بالاتر باشد (RR: 1.88؛ 95% CI؛ 1.56 تا 2.25؛ I 2 = 0%؛ 9 مطالعه، 5024 شرکت‌کننده). این عدد به صورت مطلق، به معنای چهار مورد ترک سیگار بیشتر در هر 100 نفر (95% CI؛ 2 تا 5 بیشتر) است. شواهدی وجود داشت که AEهای (غیرجدی) در افرادی که به گروه EC حاوی نیکوتین تصادفی‌سازی شدند، بیشتر رخ داد (RR: 1.22؛ 95% CI؛ 1.12 تا 1.32؛ I 2 = 41%، شواهد با قطعیت پائین؛ 4 مطالعه، 765 شرکت‌کننده) و، مجددا، شواهد کافی برای تعیین اینکه نرخ SAEها میان گروه‌ها متفاوت بود یا خیر، به دست نیامد (RR: 0.89؛ 95% CI؛ 0.59 تا 1.34؛ I 2 = 23%؛ 10 مطالعه، 3263 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت بسیار پائین).
نتایج حاصل از NMA با نتایج متاآنالیزهای زوجی برای همه پیامدهای حیاتی سازگار بوده و هیچ نشانه‌ای از ناهمگونی در شبکه‌ها وجود نداشت.
داده‌های به دست آمده از مطالعات تصادفی‌سازی نشده هم‌سو و سازگار با داده‌های RCT بودند. شایع‌ترین AEها گزارش‌شده عبارت بودند از تحریک گلو/دهان، سردرد، سرفه، و حالت تهوع، که با ادامه استفاده از EC برطرف شدند. مطالعات بسیار اندکی داده‌های مربوط به پیامدها یا مقایسه‌های دیگر را گزارش کردند، از این رو، شواهد محدودی، با CIهایی که اغلب شامل آسیب و مزیت بالینی قابل‌توجه ناشی از مداخله بودند، به دست آمدند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.