پیشینه

کبد وظایف مختلفی بر عهده دارد. تولید صفرا یکی از این موارد است. مجرای صفراوی مشترک (common bile duct; CBD) لوله‌ای است که از طریق آن صفرا از کیسه صفرا (جایی که صفرا به‌طور موقت در آن ذخیره می‌شود) به روده کوچک جریان می‌یابد. سنگ‌های موجود در CBD (سنگ‌های CBD) می‌توانند جریان عبور صفرا را از کبد به روده کوچک مسدود کنند. معمولا چنین سنگ‌هایی در کیسه صفرا تشکیل شده و وارد CBD می‌شوند. انسداد جریان صفرا می‌تواند منجر به بروز زردی (jaundice) (تغییر رنگ پوست و سفیدی چشم به زرد و تیره شدن ادرار)، عفونت مجرای صفراوی (کلانژیت (cholangitis)) و التهاب پانکراس (پانکراتیت (pancreatitis)) شود که می‌توانند تهدید کننده زندگی باشند. برای تشخیص سنگ‌های CBD می‌توان تست‌های تشخیصی مختلفی را انجام داد. بسته به در دسترس بودن منابع، این سنگ‌ها ممکن است از طریق آندوسکوپی (لوله‌ای که از طریق دهان وارد معده و قسمت فوقانی روده کوچک می‌شود؛ معمولا همین‌طور است)، یا به‌ عنوان بخشی از عمل لاپاروسکوپی (جراحی سوراخ کلید (key hole surgery)) یا جراحی باز برای برداشتن کیسه صفرا (کوله‌سیستکتومی (cholecystectomy) خارج شوند؛ برداشتن کیسه صفرا مهم است زیرا سنگ‌ها همچنان در کیسه صفرا تشکیل شده و می‌توانند باعث ایجاد مشکلات مکرر سلامت شوند) شوند. اگر سنگ‌ها از طریق آندوسکوپی خارج شوند، وجود سنگ‌ها با آندوسکوپیک کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد (endoscopic retrograde cholangiopancreatography; ERCP) (تزریق رنگ به CBD با استفاده از آندوسکوپ) پیش از برداشتن سنگ‌های CBD از طریق آندوسکوپی تایید می‌شود. روش دیگر، کلانژیوگرافی حین جراحی (intraoperative cholangiography; IOC) (تزریق رنگ به سیستم مجرای صفراوی طی جراحی برای برداشتن سنگ‌های CBD، که معمولا همراه با عمل برداشتن سنگ‌های صفراوی انجام می‌شود) است که می‌تواند برای تشخیص سنگ‌های CBD پیش از برداشتن سنگ‌ها انجام شود. یک جست‌وجوی کامل را برای یافتن مطالعاتی انجام دادیم که صحت ERCP یا IOC را برای تشخیص سنگ‌های CBD گزارش کردند. شواهد تا سپتامبر 2012 به‌روز است.

ویژگی‌های مطالعه

پنج مطالعه را شامل 318 شرکت‌کننده که صحت (accuracy) تست تشخیصی ERCP را گزارش کردند و پنج مطالعه شامل 654 شرکت‌کننده که صحت (accuracy) تست تشخیصی IOC را گزارش کردند، شناسایی کردیم. اکثر مطالعات شامل افرادی با نشانه‌های بیماری (شرکت‌کنندگان مبتلا به زردی یا پانکراتیت) بودند که بر اساس تست خون، سونوگرافی (استفاده از امواج صوتی بالاتر از محدوده قابل شنیدن برای تمایز بافت‌ها بر اساس نحوه انعکاس امواج صوتی)، یا هر دو، پیش از انجام ERCP یا IOC، مشکوک به داشتن سنگ‌های CBD بودند. بیشتر مطالعات شامل شرکت‌کنندگانی بودند که قبلا تحت کوله‌سیستکتومی قرار نگرفته بودند.

نتایج کلیدی

با توجه به میانگین حساسیت (sensitivity) معادل 83% برای ERCP، انتظار داریم که به‌طور میانگین ​​83 نفر از هر 100 نفر (ممکن است بین 72 و 90 نفر در هر 100 نفر متفاوت باشد) دارای سنگ‌های CBD، به درستی شناسایی شوند، در حالی که 17 نفر باقی‌مانده از دست خواهند رفت و درمان مناسب را دریافت نمی‌کنند. بر اساس میانگین ویژگی (specificity) معادل ​​99% برای ERCP، انتظار داریم که به‌طور میانگین ​​99 نفر از هر 100 نفر که سنگ CBD ندارند، به درستی فاقد سنگ CBD تشخیص داده شوند؛ 1 نفر از هر 100 نفر (می‌تواند بین 0 و 17 نفر از هر 100 نفر متفاوت باشد) نتیجه مثبت کاذب خواهد داشت و درمان مناسب دریافت نمی‌کند. میانگین حساسیت معادل 99% برای IOC به این معناست که به‌طور میانگین ​​99 نفر از هر 100 نفر (ممکن است میان 83 و 100 نفر از هر 100 نفر متفاوت باشد) دارای سنگ‌های CBD به درستی شناسایی می‌شوند، در حالی که فقط یک نفر از دست خواهد رفت و درمان مناسب را دریافت نمی‌کند. میانگین ویژگی معادل ​​99% برای IOC، به این معناست که ​​99 نفر از هر 100 نفر که سنگ CBD ندارند، به درستی فاقد سنگ CBD تشخیص داده شوند، و فقط یک نفر نتیجه مثبت کاذب خواهد داشت (می‌تواند میان 0 و 5 نفر از هر 100 نفر متفاوت باشد) و درمان مناسب را دریافت نمی‌کند. به نظر می‌رسد که هر دو تست در هدایت درمان تهاجمی بیشتر دقیق بودند زیرا اکثر افرادی که با این تست‌ها دارای سنگ CBD تشخیص داده شدند، سنگ CBD داشتند. با این حال، برخی از افراد ممکن است علیرغم داشتن نتیجه تست ERCP یا IOC منفی، سنگ CBD داشته باشند. اگر ظن بالینی سنگ CBD به دلیل نشانه‌های آنها بسیار بالا باشد، این افراد ممکن است نیاز به انجام تست مجدد داشته باشند.

کیفیت شواهد

همه مطالعات از کیفیت روش‌شناسی (methodology) پائینی برخوردار بودند که ممکن است اعتبار یافته‌ها را زیر سوال ببرد.

پژوهش‌های آتی

انجام مطالعات بیشتر با کیفیت بالای روش‌شناسی ضروری است.