پیام کلیدی
پس از سه ماه انجام یوگا در مقایسه با عدم انجام یوگا در افراد مبتلا به کمردرد مزمن بدون علت شناخته شده (کمردرد مزمن غیر اختصاصی)، یوگا احتمالا بهتر از انجام ندادن ورزش برای بهبود درد و عملکرد مرتبط با کمر است، اگرچه پیشرفت‌ها اندک هستند.
احتمالا تفاوتی اندک یا عدم تفاوت بین یوگا و دیگر انواع ورزش‌های متمرکز بر کمر در بهبود عملکرد مرتبط با کمر وجود دارد، اما در مورد تفاوت بین یوگا و دیگر ورزش‌ها برای بهبود درد مطمئن نیستیم.
کمردرد شایع‌ترین آسیب گزارش‌شده در کارآزمایی‌های یوگا بود. خطر بروز آسیب با یوگا بیشتر از عدم انجام آن بود، اما برای یوگا و دیگر ورزش‌ها مشابه هم گزارش شد. هیچ نشانه‌ای مبنی بر ارتباط یوگا با خطر آسیب‌های جدی به دست نیامد.
کمردرد غیر اختصاصی چیست؟
کمردرد یک مشکل شایع سلامت است. در بسیاری از موارد، هیچ دلیل شناخته شده‌ای برای درد وجود ندارد و به آن کمردرد «غیر اختصاصی» می‌گویند. این وضعیت در برخی از افراد ممکن است سه ماه یا بیشتر طول بکشد که به آن کمردرد «مزمن» اطلاق می‌شود. کمردرد غیر اختصاصی معمولا با داروهای ضد درد بدون نیاز به نسخه و ورزش درمان شده، و نیازی به جراحی یا دیگر روش‌های تهاجمی ندارد. یوگا گاهی برای کمک به درمان یا مدیریت کمردرد استفاده می‌شود.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
ما می‌خواستیم بدانیم که یوگا عملکرد (به عنوان مثال، توانایی راه رفتن، انجام کارهای منزل، لباس پوشیدن)، درد و کیفیت زندگی مرتبط با کمردرد را بهبود می‌بخشد یا خیر.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
بانک‌های اطلاعاتی پزشکی را برای یافتن کارآزمایی‌های بالینی جست‌وجو کردیم که انجام یوگا را با استفاده از حالت‌های مختلف قرارگیری فیزیکی بدن (که اغلب «hatha yoga» نامیده می‌شود) با هر درمان دیگری، یوگا ساختگی، یا با عدم دریافت درمان در بزرگسالان (18 سال یا بالاتر) مقایسه کردند. هم‌چنین، کارآزمایی‌هایی را وارد مرور کردیم که یوگای افزوده شده را به درمان‌های دیگر در برابر انجام همان درمان‌ها به‌تنهایی، مقایسه کردند.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
تعداد 21 کارآزمایی را با 2223 شرکت‌کننده وارد کردیم. ده کارآزمایی در ایالات متحده آمریکا، پنج مورد در هند، دو مورد در بریتانیا، و یک کارآزمایی در هر یک از کشورهای کرواسی، آلمان، سوئد و ترکیه انجام شدند. بیشتر شرکت‌کنندگان، زنان در دهه 40 یا 50 زندگی خود بودند.
نتایج کلیدی
هیچ کارآزمایی‌ای یوگا را با یوگا ساختگی مقایسه نکرد.
ده مطالعه یوگا را با مداخلات غیر ورزشی، شامل درمان معمول، درمان تاخیری یوگا، یا آموزش (مثل کتابچه و سخنرانی) مقایسه کردند. سه مطالعه یوگا را با ورزش متمرکز بر کمر یا برنامه‌های ورزشی مشابه مقایسه کردند. پنج کارآزمایی به مقایسه یوگا با عدم انجام ورزش و شکل دیگری از ورزش پرداختند.
در سه ماه، شواهدی با کیفیت پائین تا متوسط وجود داشت که یوگا در بهبود عملکرد و درد کمر اندکی بهتر از ورزش نکردن بود، اما تفاوت‌ها برای فرد مبتلا به کمردرد به اندازه کافی مهم نبودند. شواهدی با کیفیت پائین برای بهبودی بالینی بیشتر با یوگا به دست آمد. شواهدی با کیفیت متوسط برای بهبودی جزئی در کیفیت زندگی فیزیکی (توانایی فعال بودن) و ذهنی (مشکلات عاطفی) و شواهدی با کیفیت پائین برای بهبود اندک یا عدم بهبودی در افسردگی به دست آمد.
در سه ماه، شواهدی با کیفیت متوسط حاکی از وجود تفاوتی اندک یا عدم تفاوت بین یوگا و دیگر انواع ورزش در بهبود عملکرد کمر بود. شواهد برای تاثیرات یوگا بر درد در سه ماه کیفیت بسیار پائینی داشته و مطمئن نیستیم که تفاوتی بین یوگا و دیگر ورزش‌ها برای بهبود درد وجود دارد یا خیر. شواهد هم‌چنین از کیفیت بسیار پائینی برای بهبودی بالینی و ایجاد تغییرات در کیفیت زندگی فیزیکی و ذهنی برخوردار بود.
شایع‌ترین آسیب‌ها در این کارآزمایی‌ها، افزایش درد کمر بود. شواهدی با کیفیت پائین نشان داد خطر آسیب با یوگا بیشتر از عدم انجام ورزش بوده، و شواهدی با کیفیت پائین وجود داشت که خطر آسیب بین یوگا و ورزش متمرکز بر کمر مشابه بود. هیچ یک از کارآزمایی‌ها ارتباط یوگا را با بروز خطر عوارض جانبی جدی گزارش نکردند.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
از آنجایی که هیچ کارآزمایی‌ای را برای مقایسه یوگا با یوگای ساختگی پیدا نکردیم، نمی‌توان گفت که اگر بیماران ندانند یوگا انجام می‌دهند، این مداخله چگونه بر کمردرد تاثیر می‌گذارد. شرکت‌کنندگان در تمام کارآزمایی‌ها متوجه بودند که یوگا تمرین می‌کنند یا خیر، و این ممکن است بر تفسیر آن‌ها از تغییر یا عدم تغییر کمردرد تاثیر بگذارد. علاوه بر این، برخی کارآزمایی‌ها بسیار کوچک بودند، کارآزمایی‌های کمی در برخی مقایسه‌ها وجود داشته و کارآزمایی‌ها در برخی مقایسه‌ها نتایج متناقضی داشتند. بنابراین، سطح کیفیت شواهد را به متوسط، پائین یا بسیار پائین تنزل دادیم.
شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا آگوست 2021 به‌روز است.
شواهدی با قطعیت پائین تا متوسط وجود دارد که یوگا در مقایسه با عدم انجام ورزش منجر به بهبودهای کوچک و بی‌اهمیت از نظر بالینی در عملکرد مربوط به کمر و درد می‌شود. احتمالا تفاوتی اندک یا عدم تفاوت بین یوگا و دیگر ورزش‌های مربوط به کمر برای عملکرد مربوط به کمر در سه ماه وجود دارد، اگرچه مشخص نیست که تفاوتی بین آن‌ها برای درد و کیفیت زندگی حاصل می‌شود یا خیر. یوگا با عوارض جانبی بیشتری نسبت به عدم انجام ورزش همراه است، اما ممکن است خطر عوارض جانبی مشابه با دیگر ورزش‌ها داشته باشد. با توجه به این نتایج، تصمیم‌گیری برای استفاده از یوگا به جای عدم انجام ورزش یا دیگر ورزش‌ها ممکن است به در دسترس بودن، هزینه، و ترجیح شرکت‌کننده یا ارائه‌دهنده خدمات سلامت بستگی داشته باشد. از آنجایی که همه مطالعات کورسازی نشده و در معرض خطر بالای سوگیری عملکرد و تشخیص قرار داشتند، بعید به نظر می‌رسد که مقایسه‌های کورسازی شده مزیت بالینی مهمی را پیدا کنند.
کمردرد غیر اختصاصی، وضعیتی شایع و بالقوه ناتوان‌کننده است که معمولا با خود مراقبتی و مصرف داروهای غیر تجویزی درمان می‌شود. دستورالعمل‌های بالینی فعلی، ورزش درمانی را برای مدیریت بالینی کمردرد مزمن توصیه می‌کنند. یوگا عبارت است از ورزش ذهن-بدن (mind–body exercise) که معمولا برای مدیریت درمانی کمردرد غیر اختصاصی استفاده می‌شود.
ارزیابی فواید و مضرات یوگا در درمان کمردرد مزمن غیر اختصاصی در بزرگسالان در مقایسه با یوگای ساختگی، عدم دریافت درمان خاص، مداخله حداقلی (مثلا آموزش)، یا درمان فعال دیگر با تمرکز بر درد، عملکرد، کیفیت زندگی، و عوارض جانبی.
از روش‌های جست‌وجوی استاندارد و جامع کاکرین استفاده کردیم. تاریخ آخرین جست‌وجو 31 آگوست 2021، بدون اعمال محدودیت در زبان نگارش یا وضعیت انتشار مقاله، بود.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده را از اعمال مداخله یوگا در مقایسه با یوگای ساختگی، عدم مداخله، هر مداخله دیگر و یوگا افزوده شده به درمان‌های دیگر، وارد کردیم.
روش‌های استاندارد کاکرین را دنبال کردیم. پیامدهای اصلی عبارت بودند از 1. عملکرد اختصاصی کمر، 2. درد، 3. بهبودی بالینی، 4. کیفیت زندگی ذهنی و جسمانی، 5. افسردگی، و 6. عوارض جانبی. پیامد فرعی، 1. ناتوانی در انجام کار، بود. به منظور ارزیابی قطعیت شواهد برای پیامدهای اصلی، از روش درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) استفاده کردیم.
تعداد 21 کارآزمایی (2223 شرکت‌کننده) را از ایالات متحده آمریکا، هند، بریتانیا، کرواسی، آلمان، سوئد، و ترکیه وارد کردیم. شرکت‌کنندگان از هر دو مراکز درمانی بالینی و سطح جامعه انتخاب شدند. بیشتر آن‌ها زنان در دهه 40 یا 50 زندگی خود بودند. نوع یوگای استفاده شده در اکثر کارآزمایی‌ها، Iyengar؛ Hatha؛ یا Viniyoga بود. کارآزمایی‌ها، یوگا را با یک کنترل غیر از ورزش شامل لیست انتظار، مراقبت معمول، یا آموزش (10 کارآزمایی)؛ ورزش‌های متمرکز بر کمر مانند فیزیوتراپی (پنج کارآزمایی)؛ هم کنترل ورزش و هم غیر از ورزش (چهار کارآزمایی)؛ هم عدم انجام ورزش و هم ورزش ذهن-بدن (qigong) (یک کارآزمایی)؛ و یوگا به علاوه ورزش در برابر فقط انجام ورزش (یک کارآزمایی)، مقایسه کردند. یک کارآزمایی که یوگا را با ورزش مقایسه کرد، یک برنامه فشرده یک هفته‌ای در محل زندگی شرکت‌کنندگان بود، و این کارآزمایی را جداگانه تحلیل کردیم. به دلیل اینکه شرکت‌کنندگان و ارائه‌دهندگان خدمات نسبت به درمان کورسازی نشده بودند، و پیامدها توسط خود افراد بررسی شدند، همه کارآزمایی‌ها با خطر بالای سوگیری (bias) عملکرد و تشخیص روبه‌رو بودند.
هیچ کارآزمایی‌ای را نیافتیم که به مقایسه یوگا با یوگای ساختگی پرداخته باشد.
شواهدی با قطعیت پائین از 11 کارآزمایی نشان داد که ممکن است یک بهبودی کوچک اما بی‌اهمیت از نظر بالینی در عملکرد اختصاصی کمر با یوگا در مقایسه با عدم انجام ورزش در سه ماه (تفاوت میانگین (MD): 1.69-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 2.73- تا 0.65- در مقیاس 0 تا 24 امتیازی پرسشنامه ناتوانی رولند-موریس (Roland-Morris Disability Questionnaire; RMDQ)، کمتر = بهتر، حداقل تفاوت بالینی مهم از نظر بالینی (minimal clinically important difference; MCID): 5 امتیاز؛ 1155 شرکت‌کننده) و شواهدی با قطعیت متوسط از نه کارآزمایی مبنی بر بهبودی بالینی بی‌اهمیت از نظر بالینی در درد (MD: -4.53؛ 95% CI؛ 6.61- تا 2.46- در یک مقیاس 0 تا 100، 0: بدون درد، MCID؛ 15 امتیاز؛ 946 شرکت کننده) وجود داشته باشد. شواهدی با قطعیت پائین از چهار کارآزمایی نشان داد که ممکن است با یوگا بهبودی بالینی به دست آید (خطر نسبی (RR): 2.33؛ 95% CI؛ 1.46 تا 3.71؛ ارزیابی به صورت رتبه‌دهی شرکت‌کننده که کمردرد بهبود یافت یا برطرف شد؛ 353 شرکت‌کننده). شواهدی با قطعیت متوسط از شش کارآزمایی نشان داد که احتمالا بهبود کمی در کیفیت زندگی فیزیکی و ذهنی حاصل می‌شود (فیزیکی: MD: 1.80؛ 95% CI؛ 0.27 تا 3.33 در مقیاس سلامت فیزیکی 36-موردی فرم کوتاه (36-item Short Form)، بالاتر = بهتر؛ ذهنی: MD: 2.38؛ 95% CI؛ 0.60 تا 4.17 در مقیاس سلامت روان SF-36، بالاتر = بهتر؛ هر دو 686 شرکت‌کننده). شواهدی با قطعیت پائین از سه کارآزمایی، بهبودی اندک یا عدم بهبودی افسردگی را نشان داد (MD: -1.25؛ 95% CI؛ 2.90- تا 0.46 در Beck Depression Inventory، کمتر = بهتر؛ 241 شرکت‌کننده). شواهدی با قطعیت پائین از هشت کارآزمایی نشان داد یوگا خطر عوارض جانبی، عمدتا افزایش کمردرد، را در شش تا 12 ماه افزایش داد (RR: 4.76؛ 95% CI؛ 2.08 تا 10.89؛ 43/1000 با یوگا و 9/1000 عدم انجام ورزش؛ 1037 شرکت‌کننده).
برای یوگا در مقایسه با کنترل‌های ورزش متمرکز بر کمر (8 کارآزمایی، 912 شرکت‌کننده) در سه ماه، شواهدی را با قطعیت متوسط از چهار کارآزمایی برای وجود تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در عملکرد خاص کمر (MD: -0.38؛ 95% CI؛ 1.33- تا 0.62 در RMDQ، پائین‌تر = بهتر؛ 575 شرکت‌کننده) و شواهدی را با قطعیت بسیار پائین از دو کارآزمایی برای تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در درد (MD: 2.68؛ 95% CI؛ 2.01- تا 7.36 در مقیاس 0 تا 100، کمتر = بهتر؛ 326 شرکت‌کننده) یافتیم. شواهدی را با قطعیت بسیار پائین از سه کارآزمایی مبنی بر عدم وجود تفاوت در بهبودی بالینی یافتیم که با رتبه‌بندی شرکت‌کنندگان مبنی بر بهبود یا برطرف شدن کمردرد ارزیابی شدند (RR: 0.97؛ 95% CI؛ 0.72 تا 1.31؛ 433 شرکت‌کننده) و شواهدی را با قطعیت بسیار پائین از یک کارآزمایی برای تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در کیفیت زندگی فیزیکی و ذهنی (فیزیکی: MD: 1.30؛ 95% CI؛ 0.95- تا 3.55 در مقیاس سلامت فیزیکی SF-36، بالاتر = بهتر؛ ذهنی: MD: 1.90؛ 95% CI؛ 1.17- تا 4.97 در مقیاس سلامت روان SF-36، بالاتر = بهتر؛ هر دو 237 شرکت‌کننده) به دست آوردیم. هیچ مطالعه‌ای به افسردگی اشاره نکرد. شواهدی با قطعیت پائین از پنج کارآزمایی نشان داد که تفاوتی اندک یا عدم تفاوت بین یوگا و ورزش در خطر بروز عوارض جانبی در شش تا 12 ماه وجود دارد (RR: 0.93؛ 95% CI؛ 0.56 تا 1.53؛ 84/1000 با یوگا و 91/1000 با ورزش غیر از یوگا؛ 640 شرکت‌کننده).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.