سوال پژوهشی
تمرینات ورزشی مقاومتی برای افراد مبتلا به فیبرومیالژی (fibromyalgia) چه تاثیراتی بر سلامت، نشانه‌ها، تناسب اندام و عوارض جانبی آنها دارد؟
پیشینه
فیبرومیالژی چه مشکلاتی را ایجاد می‌کند؟ افراد مبتلا به فیبرومیالژی دچار درد مزمن و گسترده بدن بوده و اغلب با خستگی (احساس خسته بودن)، سفتی بدن، افسردگی و مشکلات خواب دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
تمرینات مقاومتی چه هستند؟ تمرینات مقاومتی، ورزشی است شامل بلند کردن وزنه یا استفاده از ماشین‌ها یا نوارهای الاستیکی که در برابر حرکت مقاومت ایجاد می‌کنند.
- این مرور فقط به بررسی برنامه‌های تمرینات مقاومتی تحت نظارت یک متخصص آموزش‌دیده پرداخت.
- تمرینات مقاومتی را با ورزش نکردن و دیگر انواع ورزش مقایسه کردیم.
ویژگی‌‌های مطالعه
پس از بررسی همه مطالعات مرتبط در مارچ 2013، تعداد 5 مطالعه را با 219 زن مبتلا به فیبرومیالژی پیدا کردیم. نود و پنج (95) نفر از این زنان تمرینات مقاومتی را انجام دادند.
فقط سه مطالعه، سلامت، نشانه‌ها و تناسب اندام را در 54 زن مبتلا به فیبرومیالژی که تمرینات مقاومتی را انجام دادند و 53 زن مبتلا به فیبرومیالژی که تمرینات مقاومتی را انجام ندادند، بررسی کردند.
تعداد 54 زن مبتلا به فیبرومیالژی که تمرینات مقاومتی را انجام دادند:
- جلسات تمرینات مقاومتی تحت نظارت را با استفاده از تجهیزات ورزشی، وزنه‌های آزاد، و وزن بدن انجام دادند
- 2 تا 3 بار در هفته ورزش کردند
- به مدت 16 تا 21 هفته ورزش کردند.
نتایج کلیدی: برای زنان مبتلا به فیبرومیالژی که به مدت 16 تا 21 هفته در تمرینات مقاومتی شرکت کردند در مقایسه با کسانی که در این دوره زمانی، تمرینات مقاومتی را انجام ندادند، چه اتفاقی افتاد؟
به‌زیستی (well-being) کلی (عملکرد چند بعدی (multidimensional)) در مقیاس 0 تا 100 واحدی
زنانی که تمرینات مقاومتی را انجام دادند، به‌زیستی خود را 25 واحد بهتر ارزیابی کردند، در حالی که زنانی که این تمرینات را انجام ندادند، به‌زیستی خود را 8 واحد بهتر ارزیابی کردند.
بنابراین، زنانی که تمرینات مقاومتی را انجام دادند، در پایان مطالعات به‌زیستی خود را 17 واحد بهتر از کسانی که تمرینات مقاومتی را انجام ندادند، ارزیابی کردند.
عملکرد فیزیکی (توانایی انجام فعالیت‌های عادی زندگی روزمره) در مقیاس 0 تا 100 واحدی
زنانی که تمرینات مقاومتی را انجام دادند، توانایی خود را در انجام فعالیت‌های عادی زندگی روزمره 8 واحد بهتر ارزیابی کردند، اما زنانی که این تمرینات را انجام ندادند، توانایی خود را در انجام فعالیت‌های عادی زندگی روزمره 2 واحد بهتر ارزیابی کردند.
بنابراین، زنانی که تمرینات مقاومتی را انجام دادند، در پایان مطالعات به توانایی خود در عملکرد 6 واحد بهتر از زنانی که تمرینات مقاومتی را انجام ندادند، امتیاز دادند.
درد در مقیاس 0 تا 10 واحدی
زنانی که تمرینات مقاومتی را انجام دادند، درد خود را 3.5 واحد بهتر ارزیابی کردند، در حالی که زنانی که این تمرینات را انجام ندادند، درد خود 1 واحد بهتر ارزیابی کردند.
بنابراین، زنانی که تمرینات مقاومتی را انجام دادند، در پایان مطالعات، به‌زیستی خود را 2.5 واحد بهتر از کسانی که تمرینات مقاومتی را انجام ندادند، ارزیابی کردند.
حساسیت لمسی (tenderness) تخمینی بر حسب تعداد نقاط (از 18) دردناک با فشار 4 کیلوگرمی
حساسیت لمسی در زنانی که تمرینات مقاومتی را انجام دادند، 4 امتیاز کمتر و در زنانی که تمرینات مقاومتی را انجام ندادند، 2 امتیاز کمتر بود.
بنابراین، حساسیت لمسی در زنانی که تمرینات مقاومتی را انجام دادند، در پایان مطالعات 2 امتیاز کمتر از زنانی بود که تمرینات مقاومتی را انجام ندادند.
قدرت عضلانی
زنانی که تمرینات مقاومتی را انجام دادند، قادر به بلند کردن 28 کیلوگرم وزن بیشتر بودند، در حالی که زنانی که این تمرینات را انجام ندادند، فقط 1 کیلوگرم وزن بیشتر را توانستند بلند کنند.
بنابراین، زنانی که تمرینات مقاومتی را انجام دادند در مقایسه با زنانی که تمرینات مقاومتی را انجام نداده بودند، در پایان مطالعه قادر به بلند کردن 27 کیلوگرم وزن بیشتر بودند.
انصراف از مطالعه (تعداد زنان در هر 100 نفری که از ادامه مطالعه انصراف دادند)
سیزده زن که تحت تمرینات مقاومتی قرار داشتند، از ادامه مطالعه انصراف دادند، در حالی که این تعداد برای گروهی که این نوع تمرینات را انجام ندادند، 4 نفر بود.
بنابراین، 9 زن بیشتر از هر 100 زنی که تمرینات مقاومتی را انجام دادند، نسبت به زنانی که این تمرینات را انجام ندادند، از ادامه مطالعه انصراف دادند.
نتیجه‌گیری‌ها
برای زنان مبتلا به فیبرومیالژی، انجام تمرینات مقاومتی به مدت 16 تا 21 هفته احتمالا موارد زیر را بهبود می‌بخشد
- توانایی انجام فعالیت‌های عادی زندگی روزمره
- درد، حساسیت لمسی، قدرت عضلانی و به‌زیستی (well-being) کلی.
کیفیت شواهد
- از آنجایی که مطالعات کمی تاکنون انجام شده، پژوهش‌های بیشتر احتمالا این نتایج را تغییر خواهند داد.
- اگرچه اطلاعات دقیقی در مورد بروز عوارض جانبی در زنان مبتلا به فیبرومیالژی در طول مطالعات نداریم، هیچ آسیبی گزارش نشد.
- از آنجایی که فقط زنان در این مطالعات شرکت داشتند، نمی‌دانیم نتایج برای مردان نیز یکسان بودند یا خیر.
شواهد (با کیفیت پائین) نشان می‌دهد که تمرینات مقاومتی با شدت متوسط و متوسط تا بالا موجب بهبود عملکرد چند بعدی، درد، حساسیت لمسی و قدرت عضلانی در زنان مبتلا به فیبرومیالژی می‌شوند. شواهد (با کیفیت پائین) همچنین نشان می‌دهد که هشت هفته تمرینات هوازی برای بهبود درد در زنان مبتلا به فیبرومیالژی نسبت به تمرینات مقاومتی با شدت متوسط برتری دارد. شواهدی با کیفیت پائین نشان می‌دهد که 12 هفته تمرینات مقاومتی با شدت پائین برای بهبود درد و عملکرد چند بعدی در زنان مبتلا به فیبرومیالژی نسبت به تمرینات ورزشی انعطاف‌پذیری برتری دارد. شواهدی با کیفیت پائین نشان داد که انجام تمرینات مقاومتی با شدت متوسط تا بالا برای زنان مبتلا به فیبرومیالژی بی‌خطر است.
مشخصه فیبرومیالژی (fibromyalgia)، درد مزمن و گسترده‌ای است که منجر به کاهش عملکرد فیزیکی فرد مبتلا می‌شود. معمولا انجام تمرینات ورزشی به عنوان درمانی برای مدیریت بالینی نشانه‌های آن توصیه می‌شود. متون علمی مربوط به تاثیر انجام تمرینات مقاومتی (resistance training) را برای افراد مبتلا به فیبرومیالژی بررسی کردیم. تمرینات مقاومتی، ورزشی است که در مقابل مقاومت پیشرونده انجام می‌شود و هدف آن بهبود قدرت عضلانی، استقامت عضلانی، قدرت عضلانی یا ترکیبی از این موارد است.
ارزیابی مزایا و آسیب‌های ناشی از تمرینات ورزشی مقاومتی در بزرگسالان مبتلا به فیبرومیالژی. تمرینات مقاومتی را در برابر عامل کنترل و در برابر دیگر انواع تمرینات ورزشی مقایسه کردیم.
تعداد نه بانک اطلاعاتی الکترونیکی ( کتابخانه کاکرین ، MEDLINE؛ EMBASE؛ CINAHL؛ PEDro؛ Dissertation Abstracts؛ Current Controlled Trials؛ پلتفرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی سازمان جهانی بهداشت (WHO)؛ AMED) و منابع دیگر را به منظور یافتن متن کامل مقالات منتشرشده، جست‌وجو کردیم. تاریخ آخرین جست‌وجو 5 مارچ 2013 بود. دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم 1856 استناد، 766 چکیده و 156 متن کامل مقاله را غربالگری کردند. پنج مطالعه را یافتیم که معیارهای ورود را داشتند.
معیارهای انتخاب عبارت بودند از: الف) کارآزمایی بالینی تصادفیسازی شده، ب) تشخیص فیبرومیالژی بر اساس معیارهای منتشرشده، ج) نمونه بزرگسال، د) انتشار متن کامل، و ه) گنجاندن داده‌های میان-گروه در رابطه با مقایسه تمرینات مقاومتی در برابر یک عامل کنترل یا یک مداخله فعالیت فیزیکی دیگر.
دو نفر از نویسندگان مرور به‌طور مستقل از هم خطر سوگیری (bias) را ارزیابی و داده‌های مربوط به مداخله و پیامد را استخراج کردند. اختلاف‌نظرات میان دو نویسنده مرور و سوالات مربوط به تفسیر روش‌های مطالعه را از طریق بحث و گفت‌وگو درون تیم‌های دو نفره نویسندگان یا در صورت لزوم، با ارجاع موضوع به کل تیم 11 نفره، حل کردیم. تعداد 21 پیامد را استخراج کردیم که هفت مورد به عنوان پیامدهای اصلی تعیین شدند: عملکرد چند بعدی (multidimensional)، عملکرد فیزیکی بر اساس گزارش خود بیمار، درد، حساسیت لمسی (tenderness)، قدرت عضلانی، نرخ ریزش نمونه، و عوارض جانبی. مزایا و آسیب‌های مداخلات را با استفاده از تفاوت‌های میانگین استانداردشده (SMD) یا تفاوت‌های میانگین (MD) یا خطرات نسبی یا نسبت‌های شانس پتو (Peto odds ratio) و 95% فواصل اطمینان (CI) ارزیابی کردیم. در جایی که دو یا چند مطالعه داده‌هایی را برای یک پیامد ارائه کردند، متاآنالیز را انجام دادیم.
جست‌وجو در متون علمی منجر به دستیابی به 1865 استناد و پنج مطالعه شد که با معیارهای انتخاب مطابقت داشتند. یکی از مطالعاتی که دارای سه بازو بود، داده‌هایی را برای دو مقایسه ارائه کرد. در مطالعات واردشده، 219 زن شرکت‌کننده مبتلا به فیبرومیالژی حضور داشتند که 95 نفر از آنها به برنامه‌های تمرینات مقاومتی اختصاص یافتند. سه کارآزمایی تصادفیسازی شده، 16 تا 21 هفته تمرینات مقاومتی با شدت متوسط تا بالا را در برابر یک گروه کنترل مقایسه کردند. دو مطالعه، هشت هفته تمرینات مقاومتی پیشرونده (شدت قابل تحمل) را با استفاده از وزنه‌های آزاد یا تمرینات مقاومتی در برابر وزن بدن در برابر تمرینات هوازی (یعنی پیاده‌روی پیشرونده روی تردمیل، پیاده‌روی داخل و خارج از منزل) مقایسه کردند، و یک مطالعه 12 هفته تمرینات مقاومتی با شدت پائین را با استفاده از وزنه‌های دستی (1 تا 3 پوند (0.45 تا 1.36 کیلوگرم)) و لوله الاستیکی در برابر تمرینات انعطاف‌پذیری (کشش‌های ایستا برای گروه عضلات اصلی) مقایسه کرد.
تفاوت‌هایی با اهمیت آماری (MD؛ 95% CI) به نفع مداخلات تمرینات مقاومتی نسبت به گروه(های) کنترل در عملکرد چند بعدی (در پرسشنامه تاثیر فیبرومیالژی (Fibromyalgia Impact Questionnaire; FIQ) در مجموع 16.75 واحد در مقیاس 100 امتیازی کاهش یافت؛ 95% CI؛ 23.31- تا 10.19-)، عملکرد فیزیکی بر اساس گزارش خود بیمار (6.29- واحد در مقیاس 100 امتیازی؛ 95% CI؛ 10.45- تا 2.13-)، درد (3.3- سانتی‌متر در مقیاس 10 سانتی‌متری؛ 95% CI؛ 6.35- تا 0.26-)، حساسیت لمسی (1.84- از حساسیت 18 امتیازی؛ 95% CI؛ 2.6- تا 1.08-) و قدرت عضلانی (نیروی 27.32 کیلوگرمی اعمال شده در حرکت اکستانسیون دوطرفه کانسنتریک ساق پا؛ 95% CI؛ 18.28 تا 36.36) مشاهده شد.
تفاوت میان گروه(های) تمرینات مقاومتی و گروه‌های تمرینات هوازی از نظر عملکرد چند بعدی (5.48 در مقیاس 100 امتیازی؛ 95% CI؛ 0.92- تا 11.88)، عملکرد فیزیکی بر اساس گزارش خود بیمار (1.48- واحد در مقیاس 100 امتیازی؛ 95% CI؛ 6.69- تا 3.74) یا حساسیت لمسی (SMD: -0.13؛ 95% CI؛ 0.55- تا 0.30) از اهمیت آماری برخوردار نبود. کاهشی با اهمیت آماری در میزان درد (0.99 سانتی‌متر در مقیاس 10 سانتی‌متری؛ 95% CI؛ 0.31 تا 1.67) به نفع گروه‌های هوازی مشاهده شد.
تفاوتی با اهمیت آماری میان گروه تمرینات مقاومتی و گروه انعطاف‌پذیری به نفع گروه تمرینات مقاومتی در عملکرد چند بعدی (6.49- واحد FIQ در مقیاس 100 امتیازی؛ 95% CI؛ 12.57- تا 0.41-) و میزان درد (0.88- سانتی‌متر در مقیاس 10 سانتی‌متری؛ 95% CI؛ 1.57- تا 0.19-) وجود داشت، اما تفاوتی در حساسیت لمسی (0.46- از حساسیت 18 امتیازی؛ 95% CI؛ 1.56- تا 0.64) یا قدرت عضلانی (نیرویی معادل 4.77 فوت-پوند اعمال شده در حرکت اکستانسیون کانسنتریک زانو؛ 95% CI؛ 2.40- تا 11.94) مشاهده نشد. این شواهد به دلیل کم بودن تعداد مطالعات و ارزیابی خطر سوگیری، با کیفیت پائین طبقه‌بندی شد. تفاوتی در نرخ ریزش نمونه میان مداخلات وجود نداشت که دارای اهمیت آماری باشد. به‌طور کلی، رکورد عوارض جانبی ضعیف بود، اما هیچ موردی از عارضه جانبی جدی گزارش نشد. ارزیابی خطر سوگیری به دلیل توضیحات ناقص و نامناسب (برای مثال، پنهانسازی تخصیص (allocation concealment)، کورسازی (blinding) ارزیاب‌های پیامد) با مشکل مواجه شد. همچنین فقدان پروتکل‌های پیشین و فقدان کورسازی ارائه‌دهنده مراقبت، به عنوان نگرانی‌های روش‌شناسی شناسایی شدند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.