پیشینه
ترومبوفلبیت سطحی (superficial thrombophlebitis) یک وضعیت التهابی در وریدهایی هستند که درست زیر سطح پوست قرار دارند. ایجاد ترومبوفلبیت سطحی، اغلب وارد کردن سوزن در وریدها را برای کارگذاری کاتترها به منظور رساندن دارو یا مایعات به بیماران بستری شده، پیچیده و دشوار می‌کند. بهترین درمان برای این لخته‌های خون در دست‌ها و بازوها هنوز مشخص نیست. در حالی که درمان موضعی، پتانسیل بهبودی را در نشانه‌های دردناک و ناراحتی بیمار دارد، ممکن است از بروز عوارضی از جمله عفونت یا گسترش یا انتقال لخته خونی به داخل سیستم وریدی عمقی پیشگیری نکند.
ویژگی‌های مطالعه و نتایج کلیدی
در مرور فعلی، که به دنبال مطالعات تا اپریل 2015 بود، 13 مطالعه را شامل 917 شرکت‌کننده شناسایی کردیم. یازده مطالعه درمان‌های موضعی (داروهای استعمال شده روی پوست)، دو کارآزمایی یک درمان خوراکی، و دو مطالعه درمان تزریقی (از طریق تزریق یا اینفیوژن) را ارزیابی کردند. هفت مطالعه از یک گروه کنترل استفاده کردند که هیچ درمانی را دریافت نکردند یا با دارونما (placebo) درمان شدند، در حالی که دیگر مطالعات نیز دو گروه درمانی فعال را مقایسه کردند. هیچ مطالعه‌ای تاثیرات یخ یا استفاده از بانداژ سرد یا گرم را ارزیابی نکرد. به‌طور کلی، درمان‌های موضعی در مقایسه با دارونما یا عدم انجام، منجر به بهبودی بیشتر و سریع‌تر علائم و نشانه‌های بالینی مداخله شد. ارایه گزارش در مورد داده‌های بی‌خطری مداخله محدود بود، و بدون هیچ اطلاعاتی در مورد برخی از درمان‌ها (کرم‌های notoginseny، هپارین با وزن مولکولی پائین تزریقی یا دفیبروتید (defibrotide)). اگرچه برخی از مطالعات در مورد عوارض جانبی مضر کرم‌های هپارینوئید موضعی، ژل Essaven یا فلبولان (phlebolan) گزارش کردند، حجم نمونه کارآزمایی‌ها برای اندازه‌گیری کافی تفاوت میان درمان‌ها بسیار کوچک بودند. عوارض جانبی گزارش شده از درمان‌های موضعی عمدتا شامل واکنش‌های آلرژیک موضعی بودند. فقط یک مطالعه با 15 شرکت‌کننده هر چیزی را غیر از کنترل موضعی این بیماری، ارزیابی کرد. آن مطالعه در مورد گسترش لخته یا وقوع ترومبوآمبولی وریدی علامت‌دار (زمانی که لخته خون تجزیه شده و در جریان خون حرکت می‌کند) گزارش داد، و هنگام درمان خوراکی با داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی یا با هپارین با وزن مولکولی پائین، هیچ موردی مشاهده نشد. هیچ یک از مطالعات در مورد ایجاد فلبیت چرکی یا سپتیک (زمانی که چرک داخل ورید یا اطراف دیواره وردی یا هر دو تشکیل می‌شود)، عفونت‌های جریان خون مرتبط با کاتتر یا کیفیت زندگی، گزارش ندادند.
کیفیت شواهد
برخی از مطالعات واردشده ممکن است به دلیل محدودیت‌های طراحی، دارای سوگیری (bias) بوده باشند، اما همیشه نتوانستیم این خطر را ارزیابی کنیم، زیرا محققان اصلی همیشه اطلاعات کافی را برای قضاوت ارائه نکردند. کیفیت کلی شواهد برای هر یک از پیامدها از پائین تا متوسط متفاوت بود، عمدتا به این دلیل که مطالعات دارای اشکالاتی در طراحی خود بودند یا بسیار کوچک بودند. ما نتوانستیم داده‌های مربوط به پیامدهای اولیه را با هم آنالیز کنیم، زیرا کارآزمایی‌ها درمان‌های مختلف را به روش‌های مختلف، و با بررسی پیامدهای متفاوت، بررسی کردند. به‌طور خلاصه، شواهد در مورد درمان ترومبوفلبیت سطحی حاد ناشی از تزریق، محدود و با کیفیت پائین است، و ما اطلاعات کافی را برای توصیه به استفاده از هر یک از درمان‌های مورد مطالعه در اختیار نداریم.
شواهد در مورد درمان ترومبوفلبیت سطحی حاد ناشی از تزریق، محدود و با کیفیت پائین است. داده‌ها برای ارزیابی اثربخشی و بی‌خطری درمان‌های موضعی، ضدانعقادهای سیستمیک یا داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی خوراکی، بسیار ابتدایی به نظر می‌رسند.
اگرچه ترومبوفلبیت سطحی (superficial thrombophlebitis) اندام فوقانی نشان‌دهنده یک عارضه از کاتترهای داخل وریدی است که در وریدهای محیطی ساعد یا دست به‌طور مکرر قرار داده می‌شوند، هیچ اتفاق نظری در مورد مدیریت مطلوب این وضعیت در عملکرد بالینی وجود ندارد.
خلاصه کردن شواهد حاصل از کارآزمایی‌های بالینی تصادفی‌سازی شده (randomised clinical trials; RCTs) در مورد اثربخشی و بی‌خطری (safety) درمان دارویی (موضعی، خوراکی یا تزریقی) ترومبوفلبیت سطحی اندام فوقانی.
هماهنگ‌کننده جست‌وجوی کارآزمایی‌ها (Trials Search Co-ordinator; TSC) در گروه عروق در کاکرین، پایگاه ثبت تخصصی (آخرین جست‌وجو در اپریل 2015) و پایگاه ثبت مطالعات کاکرین (شماره 3؛ 2015) را جست‌وجو کرد. پایگاه‌های ثبت کارآزمایی‌های بالینی تا اپریل 2015 جست‌وجو شدند.
RCTهایی که هر نوع درمان طبی (موضعی، خوراکی یا تزریقی) را با عدم انجام مداخله یا دارونما (placebo)، یا دو مداخله دارویی متفاوت (مثلا یک طرح یا رژیم متفاوت از یک مداخله یکسان یا یک نوع درمان دارویی متفاوت) را مقایسه کردند.
داده‌ها را در مورد کیفیت روش‌شناسی (methodology)، ویژگی‌های بیمار، مداخلات و پیامدها، از جمله بهبودی در علائم و نشانه‌ها به عنوان پیامد اثربخشی اولیه، و تعداد شرکت‌کنندگانی که دچار عوارض جانبی درمان‌های مطالعه، به عنوان پیامد بی‌خطری اولیه شدند، استخراج کردیم.
تعداد 13 مطالعه را شناسایی کردیم (917 شرکت‌کننده). روش‌های درمانی ارزیابی‌شده شامل یک درمان موضعی (11 مطالعه)، یک درمان خوراکی (2 مطالعه) و یک درمان تزریقی (2 مطالعه) بودند. هفت مطالعه از یک گروه کنترل دارونما یا عدم انجام مداخله استفاده کردند، در حالی که دیگر مطالعه‌ها نیز گروه‌های درمانی فعال را با هم یا به تنهایی مقایسه کردند. هیچ مطالعه‌ای تاثیرات یخ یا استفاده از بانداژ سرد یا گرم را ارزیابی نکرد. به‌طور کلی، خطر سوگیری (bias) در کارآزمایی‌های مجزا در سطح متوسط تا بالا بود، اگرچه گزارش‌دهی ضعیف مانع از درک کامل خطر در بیشتر مطالعات شد. کیفیت کلی شواهد برای هر یک از پیامدها، عمدتا به دلیل خطر سوگیری و عدم دقت (imprecision)، از پائین تا متوسط متفاوت بود، و فقط کارآزمایی‌های منفرد در اکثر مقایسه‌ها مشارکت داشتند. داده‌های مربوط به بهبودی در پیامدهای اولیه علائم و نشانه‌ها و عوارض جانبی منتسب به درمان مطالعه، به دلیل تفاوت‌های میان مطالعات در مقایسه‌ها، پیامدها و نوع ابزار برای اندازه‌گیری پیامدها، قابل ادغام از نظر آماری نبودند.
مجموعه‌ای از درمان‌های موضعی، مانند ژل‌های هپارینوئید (heparinoid) یا دیکلوفناک (diclofenac)، درد را در مقایسه با دارونما یا عدم انجام مداخله بهبود بخشید. داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی خوراکی در مقایسه با دارونما، شدت علائم و نشانه‌ها را کاهش دادند. مسائل بی‌خطری مداخله به ندرت گزارش شدند و برای برخی مداخلات، مانند کرم‌های notoginseny، هپارین با وزن مولکولی پائین تزریقی یا دفیبروتاید (defibrotide)، در دسترس نبودند. اگرچه چندین کارآزمایی در مورد عوارض جانبی با کرم‌های هپارینوئید موضعی، ژل Essaven یا phlebolan در مقابل کنترل گزارش کردند، کارآزمایی‌ها برای اندازه‌گیری کافی تفاوت میان روش‌های درمانی، ضعیف بودند. در مواردی هم که گزارش شد، عوارض جانبی با درمان‌های موضعی عمدتا شامل واکنش‌های آلرژیک موضعی بودند. فقط یک مطالعه از 15 شرکت‌کننده، گسترش ترومبوز و ترومبوآمبولی علامت‌دار وریدی را با داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی خوراکی یا هپارین با وزن مولکولی پائین ارزیابی کرد، و هیچ موردی از این دو مورد گزارش نشد. هیچ مطالعه‌ای، گزارشی را در مورد ایجاد فلبیت چرکی، عفونت‌های جریان خون مرتبط با کاتتر یا کیفیت زندگی، ارایه نکرد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.