پیشینه
بیش از 75% از افراد مبتلا به سرطان اغلب دچار درد هستند. حدود 30% تا 50% از این افراد مبتلا به درد متوسط تا شدید هستند، که می‌تواند تاثیر منفی بر زندگی روزمره آنها داشته باشد. درد ناشی از سرطان یک نشانه ناراحت‌کننده است که با پیشرفت بیماری بدتر می‌شود. هیدرومورفون (hydromorphone) ممکن است به تسکین این نشانه‌ها کمک کند. درد ناشی از سرطان معمولا با داروهایی مانند مورفین، اکسی‌کدون (oxycodone)، فنتانیل (fentanyl) یا هیدرومورفون درمان می‌شود. این مرور به بررسی مزایا و مضرات هیدرومورفون در مقایسه با دیگر داروها پرداخت.
ویژگی‌های مطالعه
در نوامبر 2020، جست‌وجوهای خود را برای یافتن مطالعات تصادفی‌سازی و کنترل شده از هیدرومورفون در مقایسه با دارونما (placebo)، یک اوپیوئید جایگزین یا کنترل‌کننده فعال دیگر به‌روز کردیم. مطالعات تصادفی‌سازی و کنترل شده، مطالعاتی هستند که در آنها افراد به‌طور تصادفی وارد گروه‌های مختلف درمانی می‌شوند. چهار مطالعه را پیدا کردیم که هیدرومورفون را با اکسی‌کدون مقایسه کردند، سه مطالعه هیدرومورفون را با مورفین و یک مطالعه هیدرومورفون را با فنتانیل مقایسه کرد.
نتایج
این مرور شامل هشت مطالعه (چهار مطالعه جدید در این نسخه به‌روز شده وارد شد) با 1283 شرکت‌کننده است که هیدرومورفون را با اکسی‌کدون، مورفین یا فنتانیل در بزرگسالان (18 سال و بالاتر) مبتلا به درد سرطانی متوسط تا شدید مقایسه کردند. هیچ یک از مطالعات هیدرومورفون و دارونما را با هم مقایسه نکردند. هیچ یک از این کارآزمایی‌ها، کودکان را بررسی نکردند.
هیچ تفاوتی را در نمرات شدت درد بین گروه‌های مختلف درمان پیدا نکردیم، و به‌طور میانگین بیماران سطوح پائین درد را پس از تجویز اوپیوئید گزارش کردند. به نظر می‌رسید که هیدرومورفون به خوبی مورفین، اکسی‌کدون و فنتانیل عمل می‌کند. مطالعات بروز برخی از عوارض جانبی را مانند تهوع، استفراغ، سرگیجه و یبوست گزارش کردند، اما به‌طور کلی تفاوت بارزی بین افراد دریافت‌کننده هیدرومورفون در مقایسه با مورفین، اکسی‌کدون یا فنتانیل وجود نداشت.
قطعیت شواهد
قطعیت شواهد به دست آمده از مطالعات را با استفاده از چهار سطح رتبه‌بندی کردیم: بسیار پائین، پائین، متوسط، یا بالا. شواهد با قطعیت بسیار پائین به این معنی است که در مورد نتایج بسیار نامطمئن هستیم. شواهد با قطعیت بالا به این معنی است که در مورد نتایج بسیار مطمئن هستیم. هیچ نتیجه‌ای با قطعیت بالا رتبه‌بندی نشد؛ فقط شواهدی را با قطعیت بسیار پائین برای شدت درد، تسکین درد و عوارض جانبی شناسایی کردیم. این پیامدها با قطعیت بسیار پائین رتبه‌بندی شدند، زیرا کارآزمایی‌های کمی با شرکت‌کنندگان اندکی وجود داشت، یا به دلیل دیگر منابع سوگیری (bias)، مانند تضاد منافع بالقوه با صنعت داروسازی.
نتیجه‌گیری‌‌ها
مطالعات، شواهد کافی را با قطعیت بالا برای نتیجه‌گیری‌های قطعی ارائه نکردند؛ شواهد مربوط به مزایا و مضرات هیدرومورفون در مقایسه با دیگر داروها بسیار نامطمئن است.
شواهد مربوط به مزایا و مضرات هیدرومورفون در مقایسه با دیگر آنالژزیک‌ها بسیار نامطمئن است. مطالعات به برخی از عوارض جانبی مانند تهوع، استفراغ، سرگیجه و یبوست اشاره کردند، اما به‌طور کلی شواهد بارزی مبنی بر وجود تفاوت بین هیدرومورفون و مورفین، اکسی‌کدون یا فنتانیل برای این پیامد وجود نداشت.
شواهد کافی برای حمایت یا رد استفاده از هیدرومورفون در تسکین درد سرطان در مقایسه با دیگر آنالژزیک‌ها در پیامدهای گزارش‌شده وجود ندارد. انجام پژوهش بیشتر با حجم نمونه بزرگ‌تر و جمع‌آوری داده‌های جامع‌تر پیامد مورد نیاز است.
این یک نسخه به‌روز شده از مرور کاکرین اصلی است که نخستین‌بار در شماره 10، سال 2016 منتشر شد. شیوع درد در افراد مبتلا به سرطان پیشرفته می‌تواند به 90% برسد. درد ناشی از سرطان یک نشانه ناراحت‌کننده است که با پیشرفت بیماری بدتر می‌شود. شواهد نشان می‌دهد که دارو-درمانی اوپیوئیدی موثرترین این درمان‌ها است. به نظر می‌رسد هیدرومورفون (hydromorphone) که یک آنالژزیک اوپیوئیدی جایگزین است می‌تواند به تسکین این نشانه‌ها کمک کند.
تعیین اثربخشی ضد-دردی هیدرومورفون در تسکین درد ناشی از سرطان، هم‌چنین ارزیابی بروز و شدت عوارض جانبی.
CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase، و پایگاه‌های ثبت کارآزمایی‌های بالینی را در نوامبر 2020 جست‌وجو کردیم. هیچ محدودیتی را برای زبان، نوع مقاله یا وضعیت انتشار در جست‌وجو اعمال نکردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) را وارد کردیم که هیدرومورفون را با دارونما (placebo)، یک اوپیوئید جایگزین یا کنترل‌کننده فعال دیگر، برای تسکین درد سرطان در بزرگسالان و کودکان مقایسه کردند. پیامدهای اولیه عبارت بودند از شدت درد و تسکین درد گزارش‌شده توسط شرکت‌کننده؛ پیامدهای ثانویه نیز شامل عوارض جانبی خاص، عوارض جانبی جدی، کیفیت زندگی، خروج زودهنگام از مطالعه و مرگ‌ومیر بودند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم داده‌ها را استخراج کردند. برای پیامدهای دو-حالتی (binary)، خطر نسبی (RR) و 95% فواصل اطمینان (CI) را، بر اساس قصد درمان (intention-to-treat)، محاسبه کردیم. تفاوت میانگین (MD) بین گروه‌ها و 95% فاصله اطمینان (CI) را برای داده‌های پیوسته برآورد کردیم. از یک مدل اثرات-تصادفی استفاده کرده و خطر سوگیری (bias) را برای همه مطالعات وارد شده ارزیابی کردیم. شواهد را با استفاده از رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی کرده و سه جدول خلاصه‌ای از یافته‌ها را ایجاد کردیم.
با چهار مطالعه شناسایی شده جدید، این مرور در کل شامل هشت مطالعه (1283 شرکت‌کننده، با داده‌های 1181 شرکت‌کننده برای تجزیه‌وتحلیل) است که هیدرومورفون را با اکسی‌کدون (oxycodone) (چهار مطالعه)، مورفین (سه مطالعه) یا فنتانیل (fentanyl) (یک مطالعه) مقایسه کردند. همه مطالعات شامل بزرگسالان مبتلا به درد سرطان، با میانگین سنی 53 تا 59 سال و نسبت مردان بین 42% و 67.4% بودند. همه مطالعات را در معرض خطر بالای سوگیری قضاوت کردیم، زیرا حداقل یک دامنه با خطر بالای سوگیری داشتند.
هیچ مطالعه‌ای را در مورد کودکان نیافتیم. به دلیل داده‌های دارای چولگی (skewed) و مقایسه‌کننده‌های مختلف بررسی‌شده در مطالعات (اکسی‌کدون، مورفین و فنتانیل)، یک متاآنالیز را برای پیامد اولیه شدت درد کامل نکردیم.
مقایسه 1: هیدرومورفون در مقایسه با دارونما
هیچ مطالعه‌ای را شناسایی نکردیم که به مقایسه هیدرومورفون با دارونما (placebo) پرداخته باشد.
مقایسه 2: هیدرومورفون در مقایسه با اکسی‌کدون
شدت درد گزارش شده توسط شرکت‌کننده
شواهد بارزی را مبنی بر وجود تفاوت در شدت درد (اندازه‌گیری شده با استفاده از مقیاس آنالوگ بصری (visual analogue scale; VAS)) در افرادی که با هیدرومورفون درمان شدند در مقایسه با افراد درمان‌شده با اکسی‌کدون پیدا نکردیم، اما شواهد بسیار نامطمئن است (3 RCT؛ 381 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت بسیار پائین).
تسکین درد گزارش‌شده توسط شرکت‌کننده
هیچ مطالعه‌ای را پیدا نکردیم که تسکین درد گزارش‌شده توسط شرکت‌کننده را نشان دهد.
عوارض جانبی خاص
هیچ شواهد بارزی را مبنی بر تفاوت در بروز تهوع (RR: 1.13؛ 95% CI؛ 0.74 تا 1.73؛ 3 RCT؛ 622 شرکت‌کننده)، استفراغ (RR: 1.18؛ 95% CI؛ 0.72 تا 1.94؛ 3 RCT؛ 622 شرکت‌کننده)، سرگیجه (RR: 0.91؛ 95% CI؛ 0.58 تا 1.44؛ 2 RCT؛ 441 شرکت‌کننده) و یبوست (RR: 0.92؛ 95% CI؛ 0.72 تا 1.19؛ 622 شرکت‌کننده) (همگی دارای شواهدی با قطعیت بسیار پائین) در افراد تحت درمان با هیدرومورفون در مقایسه با اکسی‌کدون پیدا نکردیم، اما شواهد بسیار نامطمئن است.
کیفیت زندگی
هیچ مطالعه‌ای را نیافتیم که کیفیت زندگی را گزارش کرده باشد.
مقایسه 3: هیدرومورفون در مقایسه با مورفین
شدت درد گزارش شده توسط شرکت‌کننده
شواهد بارزی را مبنی بر وجود تفاوت در شدت درد (اندازه‌گیری شده با استفاده از پرسش‌نامه کوتاه درد (Brief Pain Inventory; BPI) یا VAS) در افرادی که با هیدرومورفون در مقایسه با مورفین درمان شدند، پیدا نکردیم، اما شواهد بسیار نامطمئن است (2 RCT؛ 433 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت بسیار پائین).
تسکین درد گزارش‌شده توسط شرکت‌کننده
شواهد بارزی را مبنی بر وجود تفاوت در تعداد شرکت‌کنندگان بهبود یافته بالینی، که با نرخ تسکین درد معادل 50% یا بیشتر تعریف می‌شود، در گروه هیدرومورفون در مقایسه با گروه مورفین پیدا نکردیم، اما شواهد بسیار نامطمئن است (RR: 0.99؛ 95% CI؛ 0.84 تا 1.18؛ 1 RCT؛ 233 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین).
عوارض جانبی خاص
در 24 روز پس از درمان، مورفین ممکن است یبوست را در مقایسه با هیدرومورفون کاهش دهد، اما شواهد بسیار نامطمئن است (RR: 1.56؛ 95% CI؛ 1.12 تا 2.17؛ 1 RCT؛ 200 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت بسیار پائین). شواهد بارزی را مبنی بر وجود تفاوت در بروز تهوع (RR: 0.94؛ 95% CI؛ 0.66 تا 1.30؛ 1 RCT؛ 200 شرکت‌کننده)، استفراغ (RR: 0.87؛ 95% CI؛ 0.58 تا 1.31؛ 1 RCT؛ 200 شرکت‌کننده) و سرگیجه (RR: 1.15؛ 95% CI؛ 0.71 تا 1.88؛ 1 RCT؛ 200 شرکت‌کننده) (همگی دارای شواهد با قطعیت بسیار پائین) در افراد درمان‌شده با هیدرومورفون در مقایسه با اکسی‌کدون پیدا نکردیم، اما شواهد بسیار نامطمئن است.
کیفیت زندگی
هیچ مطالعه‌ای را نیافتیم که کیفیت زندگی را گزارش کرده باشد.
مقایسه 4: هیدرومورفون در مقایسه با فنتانیل
شدت درد گزارش‌شده توسط شرکت‌کننده
شواهد بارزی را مبنی بر وجود تفاوت در شدت درد (اندازه‌گیری شده با استفاده از مقیاس رتبه‌بندی عددی (numerical rating scale; NRS)) در 60 دقیقه در افرادی که با هیدرومورفون درمان شدند در مقایسه با افراد درمان‌شده با فنتانیل پیدا نکردیم، اما شواهد بسیار نامطمئن است (1 RCT؛ 82 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت بسیار پائین).
تسکین درد گزارش‌شده توسط شرکت‌کننده
هیچ مطالعه‌ای را پیدا نکردیم که تسکین درد گزارش‌شده توسط شرکت‌کننده را نشان دهد.
عوارض جانبی خاص
هیچ مطالعه‌ای را نیافتیم که عوارض جانبی خاص را گزارش کند.
کیفیت زندگی
هیچ مطالعه‌ای را نیافتیم که کیفیت زندگی را گزارش کرده باشد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.