سوال مطالعه مروری
ما شواهد را در مورد ایمنی و مفید بودن ورزش برای مردان مبتلا به هموفیلی مرور کردیم.
پیشینه
هموفیلی (haemophilia) یک گروه از اختلالات است که در آن یکی از پروتئین‌های لخته کننده خون به درستی کار نمی‌کند. این بیماری به طور عمده بر مردان تاثیر می‌گذارد، اگرچه زنان نیز می‌توانند تحت تاثیر قرار گیرند. افراد مبتلا به هموفیلی دچار خونریزی به داخل مفاصل و عضلات خود می‌شوند که منجر به آرتریت‌های مزمن دردناک می‌شود.
ورزش معمولا هنگام بهبودی از خونریزی مفصلی یا عضلانی استفاده می‌شود و برای حفظ یا ارتقای توانایی فرد در عملکرد و مشارکت در فعالیت‌های روزمره، علی‌رغم آسیب‌های مفصلی، به کار می‌رود.
ما می‌خواستیم بدانیم ورزش ایمن است یا خیر (یعنی ورزش باعث ایجاد خونریزی اضافی نمی‌شود) و این‌که ورزش توانست قدرت عضلانی، حرکت مفصل، درد، تعادل، راه رفتن، تناسب اندام و عملکرد کلی را بهبود ببخشد یا خیر.
تاریخ جستجو
شواهد تا این تاریخ به‌روز است: 14 دسامبر 2016.
ویژگی‌های مطالعه
هشت مطالعه را با 233 نفر از بیماران مبتلا به هموفیلی A یا B (با هر شدتی) در سن هشت تا 49 سال وارد کردیم. طول مدت مطالعات بین چهار تا 12 هفته متغیر بود.
نتایج کلیدی
انواع مختلف برنامه‌های ورزشی شامل کششی، استقامتی با وزنه، ورزش در آب، راه رفتن روی تردمیل و دوچرخه ورزشی بود. برخی از مطالعات شرکت‌کنندگانی را که یک نوع ورزش را انجام می‌دادند، با افراد دیگری مقایسه کردند که نوع دیگری از ورزش را انجام می‌دادند؛ مطالعات دیگر یک گروه ورزشی را با یک گروه کنترل که هیچ تمرینی انجام ندادند، مقایسه کردند.
هیچ داده‌ای مربوط به پیامدهای اولیه ما وجود نداشت که نشان دهد تناوب خونریزی پس از برنامه تمرینی تغییر می‌کند یا خیر. عوارض جانبی یا اندازه‌گیری نشده یا گزارش نشده بودند. کیفیت زندگی اندازه‌گیری نشده بود.
با توجه به پیامدهای ثانویه ما، بهبود در تعادل، سلامت جسمی و درد دیده شد. میزان فاصله پیاده‌روی تنها وضعیت عملکردی بود که اندازه‌گیری شد.
در یک تجزیهوتحلیل اضافی بدون برنامه‌ریزی، بهبود در محدوده حرکت، پری‌متر عضله بای‌سپس؛ قدرت و محیط زانو دیده شد.
این مطالعات کوچک نشان دهنده بهبود بیشتر در درد، قدرت عضلانی و دامنه حرکتی مفصل در گروه‌های ورزشی نسبت به گروه‌های کنترل بودند. مطالعاتی که شامل فعالیت‌های عملکردی مانند راه‌رفتن روی یک تردمیل بودند، بهبود بیش‌تری را نسبت به ورزش به‌تنهایی نشان داد. تمرین در آب به نظر می‌رسد از ورزش روی زمین در کاهش درد مفاصل در بزرگسالان موثرتر باشد.
کیفیت شواهد
چهار مطالعه فقط مردان مبتلا به هموفیلی متوسط را بررسی کردند. سه مطالعه شامل تمام شدت‌های هموفیلی و در یک مورد، شرکت‌کنندگان قبل از مشارکت از عامل لخته شدن خون استفاده کرده بودند. دو مطالعه شامل مردان مبتلا به هموفیلی A و B بود؛ سه مطالعه نوع هموفیلی را مشخص نکرده بود. فقط یک مطالعه، شرکت‌کنندگان خود را محدود به افراد مبتلا به هموفیلی شدید و استئوپوروز کرده بودند. مشخص نیست که اگر فقط مردان مبتلا به هموفیلی A شدید مورد مطالعه قرار گیرند، نتایج مشابهی به دست خواهد آمد یا خیر.
نتایج با توجه به کیفیت شواهد باید با احتیاط تفسیر شوند؛ ما قضاوت کردیم که همه به جز یکی از پیامدهای ارزیابی شده، به دلیل حجم نمونه‌های کوچک و سوگیری بالقوه، کیفیت پائین یا بسیار پائین داشتند.
این نتایج باید با احتیاط در نظر گرفته شوند. به دلیل تعداد کم مطالعات وارد شده و ناتوانی در تجمیع نتایج به دلیل ناهمگونی پیامدهای اندازه‌گیری شده، عدم اطمینان در نتایج وجود دارد. بیشتر مداخلات ورزشی باعث بهبودی در یک یا چند پیامد اندازه‌گیری شده، از جمله درد، دامنه حرکت، قدرت و تحمل پیاده‌روی می‌شود. هیدروتراپی ممکن است موثرتر از تمرینات انجام شده روی زمین برای کاهش درد در بزرگسالان باشد. تمرینات عملکردی مانند پیاده‌روی روی تردمیل و تمرینات تحمل وزن نسبی موثرتر از تمرینات استاتیک یا short arc برای بهبود قدرت عضلانی هستند. این یافته‌ها با بسیاری از گزارش‌های مداخلات غیر-کنترل شده در منابع علمی هموفیلی هم‌سو و سازگار است. هیچ گونه عوارض جانبی ناشی از هرگونه مداخله گزارش نشده است. با این حال، برخی از گروه‌ها قبل از ورزش از فاکتور پروفیلاکتیک استفاده کردند و گروه‌های دیگر فقط افراد با هموفیلی متوسط را مطالعه کردند. بنابراین ایمنی این تکنیک‌ها برای افراد مبتلا به هموفیلی شدید هنوز مشخص نیست.
هموفیلی (haemophilia) یک اختلال خونریزی دهنده است که با خونریزی به درون مفاصل و عضلات مشخص می‌شود. ورزش معمولا برای کمک به بهبود پس از خونریزی و برای بهبود عملکرد مفصل در شرایط وجود آرتروپاتی استفاده می‌شود.
هدف ما این بود که به‌طور سیستماتیک شواهد موجود در مورد ایمنی و اثربخشی ورزش برای افراد مبتلا به هموفیلی مرور شود.
ما پایگاه ثبت کارآزمایی‌های هموگلوبینوپاتی‌های گروه فیبروز سیستیک و اختلالات ژنتیکی در کاکرین و بانک‌های اطلاعاتی الکترونیکی PubMed؛ OVID-Embase و CINAHL را جست‌وجو کردیم. چکیده مقالات کنفرانس‌های فدراسیون جهانی هموفیلی و انجمن هماتولوژی اروپا، پایگاه‌های ثبت کارآزمایی‌ها و فهرست منابع مقالات مرتبط را جست‌وجو کردیم.
تاریخ آخرین جست‌وجو در پایگاه ثبت کارآزمایی‌های هموگلوبینوپاتی‌های گروه فیبروز سیستیک و اختلالات ژنتیکی در کاکرین: 14 دسامبر 2016.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و شبه-تصادفی‌سازی و کنترل شده که به مقایسه هر مداخله ورزش، مرتبط در مدیریت هموفیلی، پرداخته باشند، از جمله، تحت نظارت، بدون نظارت، آبی، مقاومتی، هوازی یا قلبی‌عروقی، کششی، برنامه‌های ورزشی حس عمقی و آموزش تعادل در مردان با هر سنی که مبتلا به هموفیلی A یا B با هر شدتی باشند (کسانی که کوموربیدیتی داشتند، از مطالعه خارج نشدند).
دو نویسنده چکیده‌های مقالات شناسایی شده را برای تعیین واجد شرایط بودن آن مرور کردند. برای مطالعاتی که معیارهای ورود را داشتند، متن کامل مقالات به دست آمد. دو نویسنده داده‌ها را استخراج و خطر سوگیری (bias) آنها را ارزیابی کردند. هر اختلاف‌نظری با بحث حل شد. نویسندگان با محققان مطالعه برای به دست آوردن هر گونه داده‌های ازدست‌رفته تماس گرفتند.
هشت مطالعه شامل 233 مرد با تمام شدت‌های هموفیلی A و B وارد شدند که در طیف سنی هشت تا 49 سالگی قرار داشتند. مدت زمان مطالعه چهار تا 12 هفته بود. مداخلات ورزش بسیار متغیر بود و شامل تمرینات مقاومتی، تمرینات ایزومتریک، ارگومتری دوچرخه، پیاده‌روی روی تردمیل و هیدروتراپی بود؛ بنابراین، مقایسه بین مطالعات دشوار بود.
هیچ کدام از مطالعات عوارض جانبی ناشی از مداخلات را اندازه‌گیری یا گزارش نکردند. هیچ کدام از این مطالعات پیامدهای مربوط به تناوب خونریزی، کیفیت زندگی یا فعالیت هوازی را گزارش نکردند. خطر کلی سوگیری در تمام مطالعات نامشخص ارزیابی شد.
مطالعات بسیار کمی اطلاعات کافی را برای مقایسه فراهم کردند. هیچ کدام از مطالعات داده‌هایی را گزارش نکردند که به نفع گروه کنترل باشد. یک مطالعه نشان داد که شش هفته تمرین مقاومتی، وضعیت سلامت مفصل (نمره کلرادو (Colorado score)) را در مقایسه با گروه کنترل افزایش داده است. افزودن میدان‌های الکترومغناطیسی پالس‌دار نیز نمرات مچ پا را در مقایسه با تمرینات به تنهایی بهبود داد اما این نتیجه در آرنج یا زانو مشاهده نشد.
دو مطالعه نشان داد که بهبود شدت درد پس از مداخلات ورزشی نسبت به گروه کنترل دارای اهمیت آماری بود. تمرینات هیدروتراپی باعث کاهش قابل توجهی در درد در مقایسه با گروه کنترل و تمرینات انجام شده روی زمین شده است.
دو مطالعه بهبود را در محدوده حرکتی مفصل در گروه تمرین نسبت به گروه کنترل نشان داد. یک مطالعه، تمرینات مبتنی بر زمین و آب را بررسی کرد؛ در محدوده حرکت مفصل بین دو گروه تفاوت معنی‌داری وجود نداشت؛ با این حال، گروه تمرین مبتنی بر آب بهبودی بیش‌تری را نسبت به گروه کنترل نشان داد.
یک مطالعه، به مقایسه کشیدگی مفصلی و تسهیل حس عمقی عصبی‌عضلانی آرنج با یک گروه کنترل پرداخت، پس از 12 هفته مداخله، تفاوت معنی‌داری را در محکم گرفتن یا قدرت عضله بای‌سپس بین دو گروه نیافت.
در برخی مطالعات، مقایسه بین مداخلات انجام شده است. در یک مطالعه، آموزش تردمیل به‌طور قابل توجهی تعادل کودکان را در مقایسه با دوچرخه ارگومتری بهبود داد. در مطالعه دیگر تمرینات نسبی تحمل وزن به تمرینات کوادری‌سپس (quadriceps) اضافه شد و نشان داد که تحمل پیاده‌روی بهتر شده است.
چهار مطالعه قدرت کوادری‌سپس یا همسترینگ (یا هر دو) را ارزیابی کرد. اضافه کردن دوچرخه ارگومتری و تمرین با وزنه موثرتر از تمرینات استاتیک و راه‌رفتن روی تردمیل برای تقویت فلکسورها (flexors) و اکستنسورهای (extensors) زانو بود. تمرینات تحمل وزن نسبی در محدوده (partial weight-bearing exercises through range) موثرتر از تمرینات استاتیک و short arc برای بهبود قدرت اکستنسور زانو بود. اضافه کردن تردمیل به راه رفتن به اولتراسوند، تمرینات کششی و قدرتی، گشتاور فلکسور و اکستنسور زانو را افزایش و افیوژن زانو را کاهش داد.
نتایج به دست آمده با توجه به کیفیت شواهد (درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE))، که به صورت جداول خلاصه‌ای از یافته‌ها آورده شده، باید با احتیاط تفسیر شود، که نشان می‌دهد همه پیامدها به جز یکی از پیامدهای ارزیابی شده، به دلیل حجم نمونه کم یا خطر سوگیری، کیفیت پائین یا بسیار پائینی داشتند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.