سوال پژوهشی
مطالعاتی را در مورد تاثیرات تمرینات ورزشی در آب برای افراد مبتلا به فیبرومیالژی (fibromyalgia) بر سلامت، نشانه‌ها، تناسب اندام و عوارض جانبی مرور کردیم.
پیشینه: فیبرومیالژی و تمرینات آبی چه هستند؟
افراد مبتلا به فیبرومیالژی مبتلا به درد مداوم و گسترده در بدن بوده و اغلب دچار نشانه‌هایی مانند خستگی، سفتی، افسردگی و مشکلات خواب هستند.
تمرینات آبی در واقع ورزش در استخر است، در حالی که تا کمر، سینه یا شانه درون آب قرار گیرند. این مرور تاثیرات انجام برنامه‌های تمرینات گروهی انجام‌شده در آب را تحت نظارت (به کمک یک مربی) بررسی کرد.
ویژگی‌های مطالعه
متون علمی را تا اکتبر 2013 جست‌وجو کرده و 16 مطالعه را با 866 زن و 15 مرد مبتلا به فیبرومیالژی یافتیم؛ 439 نفر به برنامه‌های تمرینات آبی اختصاص داده شدند.
نه مطالعه ورزش در آب را با عدم ورزش، پنج مطالعه ورزش در آب را با ورزش زمینی، و دو مطالعه تمرینات آبی را با یک تمرین آبی متفاوت مقایسه کردند.
نتایج کلیدی: برای کسانی که در تمرینات ورزشی آبی مشارکت کردند در مقایسه با افرادی که ورزش نکردند
به‌زیستی (well-being) کلی (عملکرد چند بعدی) در مقیاس 0 تا 100 واحدی
آنهایی که ورزش در آب را انجام دادند، به‌زیستی کلی خود را شش واحد بهتر از کسانی که ورزش نکردند، در پایان مطالعه ارزیابی کردند.
عملکرد بدنی (توانایی انجام فعالیت‌های عادی) در مقیاس 0 تا 100 واحدی
بیمارانی که ورزش در آب انجام دادند، توانایی عملکردی خود را چهار واحد بهتر از کسانی که ورزش نکردند، در پایان مطالعه ارزیابی کردند.
درد در مقیاس 0 تا 100 واحدی
آنهایی که ورزش در آب را انجام دادند، درد خود را هفت واحد بهتر از کسانی که ورزش نکردند، در پایان مطالعه ارزیابی کردند.
سفتی در مقیاس 0 تا 100 واحدی
آنهایی که ورزش در آب انجام دادند، سفتی عضلات خود را 18 واحد بهتر از کسانی که ورزش نکردند، در پایان مطالعه ارزیابی کردند.
قدرت عضلانی
قدرت عضلانی در افرادی که تمرینات آبی را انجام دادند، 37% بیشتر از افرادی که تمرینات آبی را انجام ندادند، بهبود یافت.
تخمین آمادگی قلبی‌عروقی بر اساس مسافت طی‌شده در شش دقیقه
کسانی که ورزش در آب را انجام دادند در پایان مطالعه 37 متر بیشتر از کسانی که ورزش نکردند، راه رفتند.
خروج از مطالعات
از 100 شرکت‌کننده در گروه‌های تمرینات آبی، دو شرکت‌کننده بیشتر از مطالعه انصراف دادند (15 ورزشکار آبی در مقابل 13 فرد غیرورزشکار از مطالعه خارج شدند).
کیفیت شواهد - ورزش آبی در برابر کنترل
انجام پژوهش‌های بیشتر در مورد به‌زیستی کلی و توانایی عملکرد احتمالا تاثیر مهمی بر اعتماد ما به این نتایج خواهند داشت و ممکن است نتایج را تغییر دهند.
انجام پژوهش‌های بیشتر در مورد درد، سفتی، قدرت عضلانی و آمادگی قلبی‌عروقی به احتمال بسیار زیاد تاثیر مهمی بر اعتماد ما به این نتایج خواهند داشت و احتمالا نتایج را تغییر می‌دهند.
نتایج کلیدی: برای کسانی که تمرینات آبی را انجام دادند در مقایسه با افرادی که تمرینات زمینی را انجام دادند
افرادی که هر دو برنامه را انجام دادند، نتایج مشابهی به لحاظ به‌زیستی کلی، عملکرد بدنی، درد و سفتی داشتند. با این حال، قدرت عضلانی در افرادی که روی زمین ورزش می‌کنند، 9% بیشتر از افرادی بهبود یافت که تمرینات آبی انجام می‌دهند. تقریبا تعداد یکسانی از افراد از هر دو گروه انصراف دادند.
کیفیت شواهد - ورزش آبی در برابر ورزش زمینی
از آنجایی که مطالعات کمی تاکنون انجام شده، در مورد نتایج بسیار نامطمئن هستیم.
نتایج کلیدی: برای کسانی که یک نوع تمرین آبی را انجام دادند، در مقایسه با نوع متفاوتی از تمرینات آبی
دو مطالعه در این مقایسه وجود داشت: یکی Ai Chi (تای چی (Tai Chi) در آب) را با حرکات کششی در آب مقایسه کرد و دیگری تمرینات آبی در استخر را با تمرینات آبی در دریا مقایسه کرد. تنها تفاوت مهمی که یافت شد، برای سفتی بود که به نفع تمرین آبی Ai Chi گزارش شد.
کیفیت شواهد - برنامه‌های آبی در برابر آبی
از آنجایی که مطالعات کمی تاکنون انجام شده، پژوهش‌های بیشتر احتمالا این نتیجه را تغییر خواهند داد.
شواهدی با کیفیت پائین تا متوسط نسبت به گروه کنترل نشان می‌دهد که تمرینات آبی برای بهبود سلامت، نشانه‌ها، و تناسب اندام در بزرگسالان مبتلا به فیبرومیالژی مفید است. شواهدی با کیفیت بسیار پائین تا پائین حاکی از مزایای ورزش آبی و زمینی، به جز برای قدرت عضلانی است (شواهد با کیفیت بسیار پائین به نفع ورزش زمینی). عوارض جانبی جدی گزارش نشدند.
انجام تمرینات ورزشی معمولا برای افراد مبتلا به فیبرومیالژی (fibromyalgia) توصیه می‌شود. این مرور تاثیرات انجام برنامه‌های تمرینات گروهی انجام‌شده در آب را تحت نظارت (به کمک یک مربی) بررسی کرد. تمرینات آبی را به صورت انجام ورزش در استخر در حالی که تا کمر، سینه یا شانه درون آب قرار گیرد، تعریف کردیم. این مرور بخشی از نسخه به‌روز شده مرور «نقش تمرینات ورزشی در درمان سندرم فیبرومیالژی» است که نخستین‌بار در سال 2002 منتشر و پیش از این در سال 2007 به‌روز شد.
هدف از این مرور سیستماتیک، ارزیابی مزایا و آسیب‌های تمرینات ورزشی آبی در بزرگسالان مبتلا به فیبرومیالژی بود.
کتابخانه کاکرین سال 2013، شماره 2 (بانک اطلاعاتی مرورهای سیستماتیک کاکرین (Cochrane Database of Systematic Reviews)، بانک اطلاعاتی چکیده مرورهای تاثیرات (Database of Abstracts of Reviews of Effects)، پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل‌شده کاکرین، بانک اطلاعاتی ارزیابی فناوری سلامت (Health Technology Assessment Database)، بانک اطلاعاتی ارزیابی اقتصادی NHS؛ MEDLINE؛ EMBASE؛ CINAHL؛ PEDro؛ Dissertation Abstracts؛ پلتفرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی سازمان جهانی بهداشت و AMED، و هم‌چنین منابع دیگر (یعنی، فهرست منابع مجلات کلیدی، مقالات شناسایی‌شده، متاآنالیزها، و مرورهای انواع درمان برای فیبرومیالژی) را از آغاز تا اکتبر 2013 جست‌وجو کردیم. با استفاده از روش‌های کاکرین، استنادات، چکیده‌ها و متن کامل مقالات را غربال کردیم. متعاقبا، مطالعات تمرینات ورزشی آبی را شناسایی کردیم.
معیارهای انتخاب عبارت بودند از: الف) انتشار متن کامل یک کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (randomized controlled trial; RCT) شامل بزرگسالان مبتلا به فیبرومیالژی بر اساس معیارهای منتشرشده، و ب) داده‌های میان-گروهی برای مداخله آبی و کنترل یا مداخله دیگر. مطالعاتی را از مرور حذف کردیم که در آنها ورزش در آب کمتر از 50% از یک مداخله کامل را تشکیل داد.
به‌طور مستقل از هم خطر سوگیری (bias) را ارزیابی و داده‌ها را استخراج کردیم (24 پیامد)، از این میان، هفت مورد را به عنوان پیامد اصلی تعیین کردیم: عملکرد چند بعدی، عملکرد جسمانی بر اساس گزارش خود بیمار، درد، سفتی، قدرت عضلانی، عملکرد قلبی‌تنفسی کمتر از حداکثر میزان آن (submaximal)، نرخ خروج از مطالعه و عوارض جانبی. اختلاف‌نظرها را از طریق بحث و تبادل نظر، برطرف کردیم. مداخلات را با استفاده از تفاوت‌های میانگین (MD) یا تفاوت‌های میانگین استانداردشده (SMD) و 95% فواصل اطمینان (95% CI) ارزیابی کردیم. در جایی که دو یا چند مطالعه داده‌هایی را برای یک پیامد ارائه کردند، متاآنالیز را انجام دادیم. علاوه بر این، برای محاسبه تفاوت‌های بالینی مرتبط، حد آستانه (threshold) معادل 15% را تعیین و استفاده کردیم.
تعداد 16 مطالعه را با موضوع تمرینات ورزشی آبی وارد کردیم (N = 881؛ 866 زن و 15 مرد). نه مطالعه ورزش در آب را با کنترل، پنج مطالعه ورزش در آب را با ورزش زمینی، و دو مطالعه ورزش در آب را با یک برنامه ورزشی متفاوت در آب مقایسه کردند.
خطر سوگیری مربوط به تولید تصادفی توالی (random sequence generation) (سوگیری انتخاب (selection bias))، داده‌های ناقص پیامد (سوگیری ریزش نمونه (attrition bias))، گزارش‌دهی انتخابی (selective reporting) (سوگیری گزارش‌دهی (reporting bias))، کورسازی (blinding) ارزیاب‌های پیامد (سوگیری تشخیص (detection bias)) و دیگر سوگیری‌ها را در سطح پائین ارزیابی کردیم. کورسازی (blinding) شرکت‌کنندگان و پرسنل (سوگیری انتخاب و سوگیری عملکرد (performance bias)) و پنهانسازی تخصیص (allocation concealment) (سوگیری انتخاب (selection bias)) را در خطر پائین و نامشخص ارزیابی کردیم. ارزیابی شواهد، نشان‌دهنده محدودیت‌های مربوط به عدم دقت (imprecision)، ناهمگونی آماری بالا و فواصل اطمینان وسیع بودند.
ورزش آبی در برابر کنترل
بهبودهایی را با اهمیت آماری (P value < 0.05) در همه پیامدهای اصلی پیدا کردیم. بر اساس یک مقیاس 100 امتیازی، عملکرد چند بعدی تا شش واحد (MD: -5.97؛ 95% CI؛ 9.06- تا 2.88-؛ تعداد افراد مورد نیاز برای درمان (numbers needed to treat; NNT): 5؛ 95% CI؛ 3 تا 9)، عملکرد فیزیکی بر اساس گزارش خود بیمار تا چهار واحد (MD: -4.35؛ 95% CI؛ 7.77- تا 0.94-؛ NNT: 6؛ 95% CI؛ 3 تا 22)، درد تا هفت واحد (MD: -6.59؛ 95% CI؛ 10.71- تا 2.48-؛ NNT: 5؛ 95% CI؛ 3 تا 8) و سفتی تا 18 واحد (MD: -18.34؛ 95% CI؛ 35.75- تا 0.93-؛ NNT: 3؛ 95% CI؛ 2 تا 24) در گروه ورزش آبی بیشتر از گروه‌های کنترل بهبود یافتند. SMD برای قدرت عضلانی که با کشش زانو و قدرت چنگ زدن دست (hand grip) اندازه‌گیری شد، 0.63 انحراف معیار (standard deviation; SD) بیشتر از گروه کنترل بود (SMD: 0.63؛ 95% CI؛ 0.20 تا 1.05؛ NNT: 4؛ 95% CI؛ 3 تا 12) و عملکرد قلبی‌عروقی کمتر از حداکثر میزان آن تا 37 متر در تست مسافت طی‌شده در شش دقیقه بهبود یافت (95% CI؛ 4.14 تا 69.92). فقط دو پیامد اصلی، سفتی و قدرت عضلانی، با حد آستانه معادل 15% برای ارتباط بالینی مطابقت داشتند (به ترتیب تا 27% و 37% بهبود یافتند). میزان خروج از مطالعه در گروه‌های ورزش آبی و کنترل مشابه بودند، عوارض جانبی ضعیف گزارش شدند، بدون اینکه عوارض جانبی جدی گزارش شوند.
ورزش آبی در برابر ورزش زمینی
هیچ تفاوتی با اهمیت آماری میان مداخلات برای عملکرد چند بعدی، عملکرد بدنی خود گزارشی، درد یا سفتی: به ترتیب: 0.91 واحد (95% CI؛ 4.01- تا 5.83)؛ 5.85- واحد (95% CI؛ 12.33- تا 0.63)؛ 0.75- واحد (95% CI؛ 10.72- تا 9.23)، و دو واحد (95% CI؛ 8.88- تا 1.28) (همگی بر اساس یک مقیاس 100 امتیازی)، یا در عملکرد قلبی‌تنفسی ساب‌ماکسیمال (سه ثانیه در تست پیاده‌روی 100 متر، 95% CI؛ 1.77- تا 7.77) وجود نداشت. تفاوتی را با اهمیت آماری میان مداخلات به لحاظ قدرت یافتیم، که به نفع ورزش زمینی بود (قدرت چنگ زدن دست: 2.40 کیلو پاسکال، 95% CI؛ 4.52 تا 0.28). هیچ یک از این پیامدها در مقایسه ورزش آبی در برابر ورزش زمینی به تفاوت‌های مرتبط بالینی معادل 15% نرسیدند. میزان خروج از مطالعه در گروه‌های ورزش آبی و زمینی مشابه بود، عوارض جانبی ضعیف گزارش شدند، بدون اینکه عوارض جانبی جدی در هر دو گروه گزارش شوند.
ورزش آبی در برابر ورزش آبی (Ai Chi در برابر کشش در آب، ورزش در استخر در برابر ورزش در دریا)
از میان پیامدهای اصلی، تنها تفاوت میان مداخلات که اهمیت آماری داشت، مربوط به سفتی بود که به نفع Ai Chi گزارش شد (1.00 در مقیاس 100 امتیازی، 95% CI؛ 0.31 تا 1.69).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.