سوال مطالعه مروری
شواهد موجود را در مورد تاثیر مقاربت زمانبندی شده (با استفاده از پیش‌بینی تخمک‌گذاری) در برابر مقاربت بدون پیش‌بینی تخمک‌گذاری در زوج‌هایی که سعی در باردار شدن داشتند، مرور کردیم.
پیشینه
بسیاری از زوج‌ها برای باردار شدن مشکل داشته و نگران توانایی باروری خود هستند. در هر چرخه، یک زن تقریبا از پنج روز پیش از تخمک‌گذاری (آزادسازی تخمک) تا چند ساعت پس از تخمک‌گذاری به دلیل زمان محدود بقای (survival) اسپرم و تخمک، قابلیت باروری دارد. بنابراین شناسایی این دوره باروری از چرخه قاعدگی زنان برای تعیین زمان مقاربت ممکن است نرخ باروری (بارداری) را بهبود بخشد. این کار ممکن است استفاده از درمان طبی غیرضروری و هزینه‌های درمان پیشرفته ناباروری را کاهش دهد، اما باعث بروز عوارض جانبی مانند استرس نیز خواهد شود. دوره بارور شدن را می‌توان با استفاده از روش‌های مختلف شناسایی کرد، از جمله تست‌های تخمک‌گذاری از راه ادرار (دستگاه‌هایی که می‌توانند تغییرات هورمون‌های آزاد شده در ادرار را تشخیص دهند، که به معنای زمان وقوع تخمک‌گذاری است)، روش‌های مبتنی بر آگاهی از باروری (fertility awareness-based methods; FABM) (شامل ردیابی تقویمی، پایش تغییرات ایجاد شده در مایع دهانه رحم و دمای بدن)، یا شناسایی زمان آزاد شدن تخمک با سونوگرافی. این مرور با هدف ارزیابی مزایا و خطرات مقاربت زمانبندی شده بر بارداری، زنده‌زایی، تاثیرات منفی و کیفیت زندگی در زوج‌هایی که سعی در باردار شدن دارند، انجام شد.
ویژگی‌های مطالعه
هفت کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل شده (نوعی مطالعه که در آن شرکت‌کنندگان به‌طور تصادفی به یکی از دو یا چند گروه درمانی تقسیم می‌شوند) را یافتیم که مقاربت زمانبندی شده را در برابر مقاربت بدون پیش‌بینی تخمک‌گذاری در 2464 زن یا زوجی که سعی در باردار شدن داشتند، مقایسه کردند. شواهد تا ژانویه 2023 به‌روز است.
نتایج کلیدی
سه مطالعه جدید را به این نسخه به‌روز شده اضافه کردیم. مطالعاتی که اخیرا وارد این مرور شدند، اعتماد ما را در مورد تاثیر تست‌های تخمک‌گذاری بر زوج‌هایی که قصد باردار شدن داشتند، تقویت کردند.
ما به این نتیجه رسیدیم که شناسایی زمان مقاربت در حوالی دوره باروری با استفاده از تست تخمک‌گذاری از راه ادرار احتمالا شانس بارداری و زنده‌زایی را در زنان زیر 40 سال که برای باردار شدن کمتر از 12 ماه تلاش کرده‌اند، در مقایسه با مقاربت بدون پیش‌بینی تخمک‌گذاری، افزایش می‌دهد. نتایج حاکی از آن است که اگر احتمال بارداری پس از مقاربت بدون استفاده از تست‌های تخمک‌گذاری ادراری 18% باشد، این شانس پس از مقاربت زمانبندی شده با تشخیص تخمک‌گذاری ادراری، 20% تا 28% خواهد بود. علاوه بر این، نشان می‌دهد که اگر شانس زنده‌زایی بدون پیش‌بینی تخمک‌گذاری از راه ادرار 16% باشد، شانس زنده‌زایی با پیش‌بینی تخمک‌گذاری از راه ادرار، 16% تا 28% است. با این حال، از آنجایی که بسیاری از مطالعات توسط تولید کنندگان تست تخمک‌گذاری از راه ادرار تامین مالی شدند، نتایج باید با احتیاط تفسیر شوند. شواهد کافی برای نتیجه‌گیری در مورد تاثیر استفاده از مقاربت زمانبندی شده بر بارداری بالینی (بارداری تایید شده با سونوگرافی)، عوارض جانبی، مانند استرس، و کیفیت زندگی، وجود ندارد. به دلیل داده‌های محدود، در مورد تاثیر استفاده از FABM در مقاربت زمانبندی شده بر پیامدهای بارداری، عوارض جانبی و کیفیت زندگی، در مقایسه با مقاربت بدون پیش‌بینی تخمک‌گذاری، مطمئن نیستیم.
کیفیت شواهد
کیفیت کلی شواهد از متوسط تا بسیار پائین متغیر بود. انجام مطالعات بیشتری در این زمینه مورد نیاز است. با توجه به اینکه بسیاری از مطالعات توسط تولید کنندگان دستگاه پیش‌بینی تخمک‌گذاری، تامین مالی شدند، محدودیت‌های اصلی شواهد عبارت بودند از تعداد کم مطالعات، حجم نمونه کوچک مطالعه و احتمال وجود سوگیری (bias). در نتیجه، یافته‌ها باید با احتیاط تفسیر شوند و مطالعات آتی ممکن است نتیجه‌گیری‌ها را تغییر دهند.
شواهد جدید موجود در این نسخه به‌روز شده از مرور نشان می‌دهد که مقاربت زمانبندی شده با استفاده از تست‌های تخمک‌گذاری از راه ادرار در مقایسه با انجام مقاربت بدون پیش‌بینی تخمک‌گذاری، احتمالا نرخ زنده‌زایی و بارداری (تست‌های بارداری بالینی یا مثبت از راه ادرار که هنوز با سونوگرافی تایید نشده باشد) را در زنان زیر 40 سال، که برای باردار شدن کمتر از 12 ماه تلاش کرده‌اند، بهبود می‌بخشد. با این حال، داده‌های کافی برای تعیین تاثیرات تست‌های تخمک‌گذاری از راه ادرار بر عوارض جانبی، بارداری بالینی، زمان سپری شده تا باردار شدن، و کیفیت زندگی وجود ندارند. به‌طور مشابه، به دلیل داده‌های محدود، از تاثیر FABM بر پیامدهای بارداری، عوارض جانبی و کیفیت زندگی مطمئن نیستیم.
بنابراین، برای درک کامل بی‌خطری (safety) و اثربخشی مقاربت زمانبندی شده برای زوج‌هایی که قصد باردار شدن دارند، انجام پژوهش بیشتری لازم است. این پژوهش باید شامل مطالعاتی باشد که پیامدهای مرتبط بالینی را مانند زنده‌زایی و عوارض جانبی در زوج‌های بارور و نابارور گزارش کرده و از روش‌های مختلف برای تعیین تخمک‌گذاری استفاده کنند. فقط با درک همه‌جانبه خطرات و مزایای مقاربت زمانبندی شده، می‌توان آن را برای تمام زوج‌هایی که قصد باردار شدن دارند، توصیه کرد.
عوامل زیادی بر باروری تاثیر می‌گذارند، یکی از آنها زمانبندی مقاربت است. «پنجره باروری» (fertile window) مرحله‌ای را از چرخه توصیف می‌کند که در آن لقاح ممکن است رخ دهد و تقریبا پنج روز پیش از تخمک‌گذاری تا چند ساعت پس از تخمک‌گذاری است. «مقاربت زمانبندی شده» (timed intercourse) روشی است برای شناسایی تخمک‌گذاری به صورت آینده‌نگر و، در نتیجه، پنجره باروری برای افزایش احتمال لقاح. روش‌های پیش‌بینی تخمک‌گذاری شامل اندازه‌گیری هورمون در ادرار (هورمون لوتئینیزه کننده (luteinising hormone; LH) و استروژن)، روش‌های مبتنی بر آگاهی از باروری ( fertility awareness-based methods; FABM) (شامل پایش دمای پایه بدن، بررسی مخاط دهانه رحم، برنامه‌های نمودار/ردیابی تقویمی)، و سونوگرافی هستند. با این حال، جنبه‌های بالقوه منفی مرتبط با پیش‌بینی تخمک‌گذاری وجود دارند، از جمله استرس، صرف وقت، و پیامدهای هزینه خرید کیت‌های تخمک‌گذاری و خرید اشتراک اپلیکیشن‌ها. این مرور، شواهد حاصل از کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) را در نظر گرفت که استفاده از مقاربت زمانبندی شده (با استفاده از پیش‌بینی تخمک‌گذاری) را بر پیامدهای بارداری ارزیابی کردند.
ارزیابی مزایا و خطرات ناشی از روش‌های پیش‌بینی تخمک‌گذاری برای زمانبندی مقاربت در بارداری در زوج‌هایی که سعی در باردار شدن دارند.
پایگاه ثبت تخصصی گروه زنان و باروری در کاکرین (CGF)؛ CENTRAL؛ MEDLINE؛ و Embase را تا ژانویه 2023 جست‌وجو کردیم. هم‌چنین فهرست منابع مطالعات مرتبط را بررسی کرده و پایگاه‌های ثبت کارآزمایی را برای یافتن کارآزمایی‌های بیشتر جست‌وجو کردیم.
RCTهایی را وارد کردیم که روش‌های زمانبندی مقاربت را با استفاده از پیش‌بینی تخمک‌گذاری، با دیگر اشکال پیش‌بینی تخمک‌گذاری یا انجام مقاربت بدون پیش‌بینی تخمک‌گذاری، در زوج‌هایی مقایسه کردند که سعی در باردار شدن داشتند.
برای انتخاب و آنالیز مطالعات در این مرور، از پروسیجرهای روش‌شناسی (methodology) استاندارد توصیه شده توسط کاکرین استفاده کردیم. پیامدهای اولیه این مرور شامل زنده‌زایی و عوارض جانبی (مانند افسردگی و استرس) بودند. پیامدهای ثانویه عبارت بودند از بارداری بالینی، بارداری (تست مثبت بارداری بالینی یا ادراری که هنوز توسط سونوگرافی تایید نشده باشد)، زمان سپری شده تا باردار شدن، و کیفیت زندگی. کیفیت کلی شواهد مربوط به مقایسه‌های اصلی را با استفاده از روش‌های درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) ارزیابی کردیم.
این نسخه به‌روز شده از مرور، شامل هفت RCT با مجموع 2464 زن یا زوج است. چهار مورد از پنج مطالعه مرور قبلی در این نسخه به‌روز گنجانده شده و سه مطالعه جدید هم اضافه شدند. کیفیت شواهد را در سطح متوسط تا بسیار پائین ارزیابی کردیم، که محدودیت‌های اصلی آن عدم دقت (imprecision)، غیر مستقیم بودن (indirectness) و خطر سوگیری (bias) است.
تست‌های تخمک‌گذاری ادراری در برابر انجام مقاربت بدون پیش‌بینی تخمک‌گذاری
تشخیص تخمک‌گذاری از راه ادرار در مقایسه با انجام مقاربت بدون پیش‌بینی تخمک‌گذاری، احتمالا شانس زنده‌زایی را در زوج‌هایی که سعی در باردار شدن دارند، افزایش می‌دهد (خطر نسبی (RR): 1.36؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.02 تا 1.81؛ 1 RCT؛ n = 844، شواهد با کیفیت متوسط). این نشان می‌دهد که اگر شانس زنده‌زایی بدون پیش‌بینی تخمک‌گذاری از راه ادرار 16% باشد، احتمال زنده‌زایی با پیش‌بینی تخمک‌گذاری از راه ادرار، 16% تا 28% است. با این حال، مطمئن نیستیم که انجام مقاربت زمانبندی شده با استفاده از تشخیص تخمک‌گذاری از راه ادرار منجر به ایجاد تفاوت در میزان استرس زوج (تفاوت میانگین (MD): 1.98؛ 95% CI؛ 0.87- تا 4.83؛ I² = 0%؛ P = 0.17؛ 1 RCT؛ n = 77، شواهد با کیفیت بسیار پائین) یا بارداری از نظر بالینی (RR: 1.09؛ 95% CI؛ 0.51 تا 2.31؛ I² = 0%؛ 1 RCT؛ n = 148، شواهد با کیفیت پائین) شود. مشابه نتیجه زنده‌زایی، مقاربت زمانبندی شده با استفاده از تشخیص تخمک‌گذاری از راه ادرار احتمالا شانس بارداری بالینی یا تست بارداری ادراری مثبت را افزایش می‌دهد (RR: 1.28؛ 95% CI؛ 1.09 تا 1.50؛ I² = 0؛ 4 RCT؛ n = 2202، شواهد با کیفیت متوسط). این نشان می‌دهد که اگر شانس بارداری بالینی یا تست بارداری ادراری مثبت بدون پیش‌بینی تخمک‌گذاری 18% در نظر گرفته شود، این شانس پس از مقاربت زمانبندی شده با تشخیص تخمک‌گذاری از راه ادرار، 20% تا 28% خواهد بود. شواهد برای تعیین تاثیر استفاده از تست‌های تخمک‌گذاری از راه ادرار بر زمان سپری شده تا باردار شدن یا کیفیت زندگی کافی نبودند.
روش‌های مبتنی بر آگاهی از باروری (FABM) در برابر انجام مقاربت بدون پیش‌بینی تخمک‌گذاری
به دلیل شواهد ناکافی، مطمئن نیستیم که مقاربت زمانبندی شده با استفاده از FABM در مقایسه با مقاربت بدون پیش‌بینی تخمک‌گذاری منجر به ایجاد تفاوت در نرخ زنده‌زایی می‌شود یا خیر (RR: 0.95؛ 95% CI؛ 0.76 تا 1.20؛ I² = 0%؛ 2 RCT؛ n = 157، شواهد با کیفیت پائین). هم‌چنین در رابطه با اینکه FABM بر استرس تاثیر می‌گذارد یا خیر، مطمئن نیستیم (MD: -1.10؛ 95% CI؛ 3.88- تا 1.68؛ 1 RCT؛ n = 183، شواهد با کیفیت بسیار پائین). به‌طور مشابه، از تاثیر مقاربت زمانبندی شده با استفاده از FABM بر اضطراب (MD: 0.5؛ 95% CI؛ 0.52- تا 1.52؛ P = 0.33؛ 1 RCT؛ n = 183، شواهد با کیفیت بسیار پائین)؛ افسردگی (MD: 0.4؛ 95% CI؛ 0.28- تا 1.08؛ P = 0.25؛ 1 RCT؛ n = 183، شواهد با کیفیت بسیار پائین)؛ یا اختلال نعوظ (erectile dysfunction) (MD: 1.2؛ 95% CI؛ 0.38- تا 2.78؛ P = 0.14؛ 1 RCT؛ n = 183، شواهد با کیفیت بسیار پائین) مطمئن نیستیم. شواهد برای تشخیص مزایای مقاربت زمانبندی شده با استفاده از FABM بر نرخ بارداری بالینی (RR: 1.13؛ 95% CI؛ 0.31 تا 4.07؛ 1 RCT؛ n = 17، شواهد با کیفیت بسیار پائین) یا نرخ تست بارداری بالینی یا تست مثبت (RR: 1.08؛ 95% CI؛ 0.89 تا 1.30؛ 3 RCT؛ n = 262، شواهد با کیفیت بسیار پائین) کافی نبود. در نهایت، مطمئن نیستیم که مقاربت زمانبندی شده با استفاده از FABM بر زمان سپری شده تا باردار شدن (نسبت خطر: 0.86؛ 95% CI؛ 0.53 تا 1.38؛ 1 RCT؛ n = 140، شواهد با کیفیت پائین) یا کیفیت زندگی تاثیر می‌گذارد یا خیر.
هیچ مطالعه‌ای استفاده از مقاربت زمانبندی شده را با سونوگرافی لگن ارزیابی نکرد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.