پیشینه
هیپرتانسیون پورت (portal hypertension) به صورت افزایش فشار خون درون سیستم وریدها (نوعی از عروق خونی) تعریف می‌شود که سیستم وریدی پورت نامیده می‌شود. این سیستم خون را از دستگاه گوارش (روده) و طحال به سمت کبد تخلیه می‌کند. هیپرتانسیون پورت معمولا با بیماری پیشرفته کبدی همراه است و اغلب باعث ایجاد عوارض تهدید کننده زندگی، از جمله هموراژی (خونریزی) از واریس‌های مری (gullet) و دستگاه گوارش (وریدهای بزرگ شده یا متورم) در لوله‌ای می‌شود که گلو و معده (oesophagus) و دستگاه گوارش را متصل می‌کند. ترومبوز ورید پورت (یک بیماری عروقی در کبد) هنگام گیر افتادن لخته خونی در ورید پورت کبدی رخ می‌دهد. ترومبوز ورید پورت منجر به هیپرتانسیون پورت می‌شود که در برخی موارد به تشکیل واریس (به عنوان مثال مری یا معده) می‌انجامد.
چندین کارآزمایی بالینی تصادفی‌سازی شده (مطالعاتی که افراد به‌طور تصادفی به یکی از دو یا چند گروه درمانی تخصیص می‌یابند)، مزایای داروهایی را به نام بتا-بلاکرهای غیر-انتخابی برای کاهش خطر خونریزی اولیه واریسی در بزرگسالان نشان داده‌اند. این مداخلات پیشگیرانه به یک استاندارد تائید شده در بزرگسالان تبدیل شده‌اند. با این حال، هنوز مشخص نیست که آنها برای کودکان و نوجوانان مزیتی به همراه دارند یا باعث ایجاد آسیب در آنها می‌شوند یا خیر.
اهداف
هدف ما ارزیابی مزایا و مضرات تجویز بتا-بلاکرها (beta-blocker) در برابر دارونما (placebo) یا عدم مداخله برای پیشگیری از خونریزی واریسی مری در کودکان مبتلا به بیماری مزمن کبدی یا ترومبوز ورید پورت بود. برای یافتن کارآزمایی‌ها تا اپریل سال 2020 به جست‌وجو پرداختیم.
نتایج کلیدی
ما هیچ کارآزمایی بالینی تصادفی‌سازی شده‌ای را برای ورود به این مرور سیستماتیک نیافتیم. بنابراین، نتوانستیم نتیجه‌گیری کنیم که بتا-بلاکرها، در مقایسه با دارونما یا عدم مداخله برای کودکان مبتلا به واریس‌های مری مفید هستند یا خیر. نیاز به انجام کارآزمایی‌های بالینی تصادفی‌سازی شده با طراحی خوب و به اندازه کافی بزرگ وجود دارد که باید شامل پیامدهای بالینی مهم مانند مرگ‌ومیر، کیفیت زندگی، شکست در کنترل خونریزی، و حوادث جانبی باشند.
کارآزمایی‌های بالینی تصادفی‌سازی شده‌ای وجود ندارند که به ارزیابی مزایا یا آسیب‌های ناشی از تجویز بتا-بلاکرها در برابر دارونما یا عدم مداخله برای پروفیلاکسی اولیه از خونریزی واریسی مری در کودکان مبتلا به بیماری مزمن کبدی یا ترومبوز ورید پورت پرداخته باشند. بنابراین، انجام کارآزمایی‌هایی با توان و قدرت کافی و طراحی مناسب ضروری است، که مزایا و آسیب‌های بتا-بلاکرها را در برابر دارونما بر پیامدهای بالینی مرتبط با بیمار مانند مورتالیتی، کیفیت زندگی، شکست در کنترل خونریزی واریسی، و حوادث جانبی ارزیابی کنند. تا زمانی که چنین کارآزمایی‌هایی انجام نشوند و نتایج آنها منتشر نشوند، نمی‌توانیم در مورد مزایا یا آسیب‌های این دو مداخله نتیجه‌گیری کنیم.
هیپرتانسیون پورت (portal hypertension) معمولا با بیماری پیشرفته کبدی همراه است و اغلب باعث افزایش عوارض تهدید کننده زندگی، از جمله خونریزی از واریس‌های مری و دستگاه گوارش می‌شود. خونریزی واریسی عموما در کودکان مبتلا به بیماری مزمن کبدی یا ترومبوز ورید پورت رخ می‌دهد. از این رو، پیشگیری از وقوع آن مهم است.
لیگاسیون با باند، تجویز بتا-بلاکرها، و اسکلروتراپی به عنوان جایگزین‌هایی برای پروفیلاکسی اولیه از خونریزی واریسی مری در کودکان پیشنهاد شده‌اند. با این حال، پروفیلاکسی اولیه استاندارد فعلی مراقبت در کودکان بیمار نیست زیرا مشخص نیست که این درمان‌ها برای پروفیلاکسی اولیه در کودکان و نوجوانان مزیت یا آسیبی به همراه دارند یا خیر.
تعیین مزایا و آسیب‌های بتا-بلاکرها در مقایسه با دارونما (placebo) یا عدم مداخله برای پروفیلاکسی اولیه از خونریزی واریسی مری در کودکان مبتلا به بیماری مزمن کبدی یا ترومبوز ورید پورت.
پایگاه ثبت کارآزمایی‌های کنترل شده گروه هپاتوبیلیاری در کاکرین؛ CENTRAL؛ PubMed؛ Embase؛ LILACS؛ و Science Citation Index Expanded را (اپریل 2020) جست‌وجو کردیم. فهرست منابع مقالات بازیابی شده را غربالگری کرده و جست‌وجوی دستی را در كتاب‌های چکیده مقالات کنفرانس‌های مهم مربوط به گاستروانترولوژی و هپاتولوژی کودکان (NASPGHAN و ESPGHAN) از سال 2008 تا دسامبر 2019 انجام دادیم. ما clinicaltrials.gov، سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)، آژانس دارویی اروپا (EMA)، و سازمان جهانی بهداشت (WHO) را برای شناسایی کارآزمایی‌های بالینی در حال انجام جست‌وجو کردیم. هیچ نوع محدودیتی را از نظر زبان یا نوع مقاله در جست‌وجوی خود اعمال نکردیم.
به دنبال وارد کردن کارآزمایی‌های بالینی تصادفی‌سازی شده، صرف‌نظر از وضعیت کورسازی، زبان، یا وضعیت انتشار، برای ارزیابی مزایا و آسیب‌های ناشی از مداخله بودیم. مطالعات مشاهده‌ای بازیابی شده را از طریق جست‌وجو برای یافتن کارآزمایی‌های بالینی تصادفی‌سازی شده، برای گزارش روایت‌گونه (narrative) آسیب‌ها، وارد کردیم.
برای خلاصه کردن داده‌های به دست آمده از کارآزمایی‌های بالینی تصادفی‌سازی شده با استفاده از روش‌شناسی‌های استاندارد کاکرین برنامه‌ریزی کردیم. برای ارزیابی خطر سوگیری (bias) برنامه‌ریزی کرده و از رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) برای بررسی قطعیت شواهد استفاده کردیم. پیامدهای اولیه ما، مورتالیتی به هر علتی، حوادث جانبی جدی، موربیدیتی مرتبط با کبد، و کیفیت زندگی مرتبط با سلامت بودند. پیامدهای ثانویه ما عبارت بودند از خونریزی واریسی مری و حوادث جانبی غیر-جدی. قصد داشتیم تا از اصل قصد درمان (intention-to-treat) استفاده کنیم. برنامه‌ریزی کردیم داده‌ها را با نرم‌افزار RevMan Analysis تجزیه‌وتحلیل کنیم.
هیچ کارآزمایی بالینی تصادفی‌سازی شده‌ای را پیدا نکردیم که به ارزیابی بتا-بلاکرها در مقایسه با مداخله ساختگی یا عدم مداخله برای پروفیلاکسی اولیه از خونریزی واریسی مری در کودکان مبتلا به بیماری مزمن کبدی یا ترومبوز ورید پورت پرداخته باشند. چهار مطالعه مشاهده‌ای را یافتیم که آسیب‌ها را گزارش کردند. از آنجا که برنامه‌ریزی برای انجام یک جست‌وجوی سیستماتیک برای مطالعات مشاهده‌ای صورت نگرفت، فقط آسیب‌های گزارش شده را در یک جدول ذکر کردیم.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.