سوال مطالعه مروری
پژوهشی روی تاثیر برنامههای سرسوزن سرنگ (needle syringe programmes; NSP) و برنامه جایگزینی اوپیوئید (opioid substitution treatment; OST) در کاهش خطر ابتلا به ویروس هپاتیت C انجام دادیم.
پیشینه
حدود 114.9 میلیون نفر در دنیا با هپاتیت C زندگی میکنند و هر ساله 3 تا 4 میلیون فرد جدید به این ویروس مبتلا می‌شوند. خطر اصلی برای گرفتن عفونت استفاده مشترک از سرسوزن یا سرنگ است. تقریبا نیمی از افرادی که مواد تزریق میکنند، هپاتیت C دارند. تهیه وسایل تزریق استریل از راه NSPها، به‌اشتراک‌گذاری وسایل تزریق را کاهش می‌دهد. OST از راه دهان داده می‌شود و فراوانی تزریق و کارهای تزریقی ناایمن را کاهش می‌دهد. بررسی کردیم که NSP و OST، به تنهایی یا با هم، در کاهش شانس ابتلا به هپاتیت C در افرادی که مواد تزریق میکنند، موثر است یا خیر.
تاریخ جستوجو
شواهد تا نوامبر 2015 به‌روز است.
ویژگی‌های مطالعه
28 پژوهش را در اروپا، استرالیا، آمریکای شمالی و چین شناسایی کردیم. به طور میانگین در مطالعات، نرخ عفونت جدید هپاتیت C در هر سال برای هر 100 نفر، 0.19 بود. داده‌های حاصل از 11,070 فردی که مواد تزریق می‌کردند و در زمان شروع مطالعه مبتلا به هپاتیت C نبودند، در این تجزیهوتحلیل ترکیب شد. از این نمونه، که 32% زن بودند، 50% اوپیوئید تزریق می‌کردند، 51% مصرف روزانه داشتند، و 40% بی‌خانمان بودند. محل تامین منابع مالی این مطالعه شامل موسسه‌های زیر بود: برنامه پژوهشی سلامت عمومی موسسه ملی پژوهش‌های سلامت (NIHR)، واحد پژوهشی مراقبت سلامت در ارزیابی مداخلات و کمیسیون پیشگیری از مواد مخدر و برنامه اطلاعاتی اروپا (DIPP) و درمان به عنوان پیشگیری در اروپا: پیش‌بینی‌های مدلی.
نتایج کلیدی
استفاده کنونی از OST (که به صورت استفاده در زمان مطالعه یا درون شش ماه گذشته تعریف شده است) ممکن است خطر ابتلا به HCV را به اندازه 50% کاهش دهد. ما مطمئن نیستیم که پوشش بالای NSP (که به صورت حضور منظم در یک NSP تعریف می‌شود یا اینکه همه تزریق‌ها با یک سرسوزن یا سرنگ جدید انجام شود) خطر گرفتن هپاتیت C را در همه مطالعات کاهش می‌دهد یا خیر، اما شواهدی از مطالعات اروپایی وجود دارد که نشان می‌دهد پوشش بالای NSP ممکن است خطر عفونت HCV را به اندازه 76% کاهش دهد. استفاده ترکیبی از پوشش بالای NSP و OST ممکن است خطر ابتلا به HCV را به اندازه 74% کاهش دهد.
کیفیت شواهد
کیفیت شواهد از متوسط تا پائین بود، به این دلیل که هیچ مطالعه‌ای از طراحی استاندارد طلایی یعنی کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده استفاده نکرده بود.
OST با کاهش خطر ابتلا به HCV همراه است و این اثر در مطالعاتی که ترکیب OST را با NSP بررسی میکنند، تقویت شده است. ناهمگونی زیادی بین مطالعات وجود دارد که این امر شواهد مربوط به اثر NSP را بر ابتلا به HCV ضعیف می‌کند. پوشش بالای NSP با کاهش خطر گرفتن HCV در مطالعات اروپا همراه است.
برنامههای سرسوزن سرنگ و درمان جایگزینی اوپیوئید برای پیشگیری از انتقال هپاتیت C در افرادی که مواد مخدر تزریق میکنند
برنامههای سرسوزن سرنگ (needle syringe programmes; NSP) و درمان جایگزینی اوپیوئید (opioid substitution therapy; OST) مداخلات اولیه برای کاهش انتقال هپاتیت C (یا hepatitis C; HCV) در افرادی هستند که مواد مخدر تزریق میکنند. شواهد خوبی برای اثربخشی NSP و OST در کاهش رفتار پر-خطر تزریق و شواهدی از اثربخشی NSP و OST در کاهش خطر ابتلا به HIV وجود دارد، اما شواهد مربوط به اثربخشی NSP و OST برای پیشگیری از ابتلا به HCV ضعیف است.
بررسی تاثیرات برنامههای سرسوزن سرنگ و درمان جایگزینی اوپیوئید، به تنهایی یا به صورت ترکیبی برای پیشگیری از ابتلا به HCV در افرادی که مواد تزریق میکنند.
برای این مرور، پایگاه ثبت گروه مواد مخدر و الکل در کاکرین، CENTRAL، بانک اطلاعاتی مرورهای نظام‌مند کاکرین (CDSR)؛ بانک اطلاعاتی خلاصه‌های مرور اثرات (Database of Abstracts of Reviews of Effects; DARE)، بانک اطلاعاتی بررسی فناوری سلامت (Health Technology Assessment Database; HTA)؛ بانک اطلاعاتی ارزیابی اقتصادی NHS (یا NHS Economic Evaluation Database; NHSEED)؛ MEDLINE؛ Embase؛ PsycINFO؛ بهداشت جهانی، CINAHL؛ Web of Science را تا تاریخ 16 نوامبر 2015 جستوجو کردیم. این جستوجو را در مارچ 2017 به‌روز کردیم، اما این نتایج جدید را هنوز وارد این مرور نکرده‌ایم. از آنجایی که مطالعات مشاهده‌ای هیچ پیامدی را گزارش نکرده‌اند، داده‌های منتشر نشده را از نویسندگان آنها درخواست کردیم. انتشارات آژانس‌های بین‌المللی کلیدی و چکیده مقالات کنفرانس‌ها را جستوجو کردیم. هم‌چنین فهرست منابع همه مقالات وارد شده و مرورهای سیستماتیک مرتبط را برای مقالات واجد شرایط مرور کردیم.
مطالعات کوهورت (همگروهی) گذشته‌نگر و آینده‌نگر، تحقیقات مقطعی، مطالعات مورد-شاهدی و کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده که مواجهه با NSP و/یا OST را در مقابل عدم مداخله یا کاهش برخورد اندازه‌گیری کرده و بروز HCV را به عنوان پیامد در افرادی که مواد مخدر تزریق میکنند، گزارش میکنند. مداخلات را به عنوان OST کنونی (درون 6 ماه گذشته)، استفاده در تمام طول مدت زندگی از OST و پوشش بالای NSP (حضور منظم در یک NSP یا همه تزریق‌ها با سرنگ یا سرسوزن جدید اتجام شود) یا پوشش پائین NSP (حضور نامنظم در یک NSP یا کمتر از 100% تزریق‌هایی که با سرنگ یا سرسوزن جدید انجام شده است) تعریف کردیم که با عدم مداخله یا کاهش برخورد مقایسه شدند.
از پروسیجرهای استاندارد روش‌شناسی کاکرین با در نظر گرفتن روش‌های جدید برای طبقه‌بندی خطر سوگیری (bias) برای مطالعات مشاهده‌ای استفاده کردیم. روش‌های مطالعه را بر خلاف حیطه‌های «خطر سوگیری» زیر توصیف کردیم: مخدوش‌شدگی، سوگیری انتخاب، ارزیابی مداخلات، جدایی از مداخله، داده‌های ازدست‌رفته، ارزیابی پیامدها، انتخاب نتایج گزارش شده؛ هم‌چنین، هر معیار را نیز داوری (پائین، متوسط، جدی، حاد، نامشخص) کردیم.
28 مطالعه (21 مطالعه منتشر شده و 7 مطالعه منتشر نشده) را شناسایی کردیم: 13 مطالعه از آمریکای شمالی، 5 مطالعه از انگلیس، 4 مطالعه از اروپا، 5 مطالعه از استرالیا و 1 مطالعه از چین، این مطالعات شامل 1817 مورد بروز عفونت HCV و 8806.95 فرد ـ سال پیگیری است. بروز HCV در مطالعات 0.09 تا 42 مورد در 100 فرد ـ سال بود. فقط در دو مطالعه خطر سوگیری کلی متوسط بود، در حالی که 17 مطالعه خطر جدی و 7 مطالعه خطر حاد داشتند؛ برای دو مجموعه داده منتشر نشده، اطلاعات کافی به جهت بررسی سوگیری وجود نداشت. از آنجایی که هیچ کدام از تاثیرات مداخلات، حاصل شواهد RCT نبود، کیفیت شواهد را معمولا پائین در نظر گرفتیم. شواهدی پیدا کردیم که نشان می‌داد OST کنونی، خطر گرفتن HCV را به اندازه 50% کاهش می‌دهد (خطر نسبی (RR): 0.50؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.40 تا 0.63؛ I2 = 0%؛ 12 مطالعه در همه مناطق، 6361 = N)، اما کیفیت شواهد پائین بود. تاثیر مداخله در تجزیه‌و‌تحلیل‌های حساسیت با کنار گذاشتن مقالات و مجموعه داده‌های منتشر نشده، خطر سوگیری را به صورت حاد نشان داد. شواهدی از اثر متفاوت با نسبت شرکت‌کنندگان زن در نمونه پیدا کردیم، اما تفاوتی در منطقه جغرافیایی، ماده مخدر اصلی مصرفی، یا تاریخچه‌ای از بی‌خانمانی یا زندانی بودن میان نمونه‌های مطالعه پیدا نشد.
به طور کلی، بر اساس پنج مطالعه از آمریکای شمالی و اروپا با 3530 شرکت‌کننده، شواهد با کیفیت بسیار پائین پیدا کردیم که نشان داد پوشش NSP بالا خطر ابتلا به HCV را کاهش نداد (RR: 0.79؛ 95% CI؛ 0.39 تا 1.61) با ناهمگونی بالا (I2 = 77%). بعد از طبقه‌بندی بر اساس منطقه، پوشش NSP در اروپا با کاهش 76% در خطر گرفتن HCV همراه بود (RR: 0.24؛ 95% CI؛ 0.09 تا 0.62) با ناهمگونی کمتر (I2 =0%). از سه مطالعه با 3241 شرکت‌کننده، شواهد با کیفیت پائین حاکی از اثر پوشش بالای NSP به همراه OST پیدا کردیم، که نشان می‌داد باعث کاهش 74% در خطر ابتلا به HCV می‌شود (RR: 0.26؛ 95% CI؛ 0.07 تا 0.89).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.