پیشینه
نرخ بارداری ناخواسته در افراد جوان زیر 25 سال بالاست. آنها به روش‌ها و خدمات نوین کنترل موالید احتیاج دارند. ما به دنبال راه‌هایی برای آموزش جوانان در زمینه تنظیم خانواده بودیم که برای عملی شدن اجرا در یک کلینیک به قدر کافی مختصر و کوتاه باشد.
روش‌ها
تا 7 مارچ 2016، جست‌وجوهای رایانه‌ای را برای یافتن مطالعات تصادفیسازی شده و غیر-تصادفیسازی شده انجام دادیم. استراتژی آموزشی مورد استفاده می‌توانست از حداکثر تا سه جلسه 15 تا 60 دقیقه‌ای، به همراه پیگیری‌های مربوطه، تشکیل شده باشد. موضوع آن باید در رابطه با یک روش کارآمد ضد-بارداری می‌بود. پیامدهای اصلی، بارداری و استفاده از روش ضد-بارداری مقرر شدند.
نتایج
ما 11 مطالعه را بین سال‌های 1983 تا 2015 پیدا کردیم، که در مجموع 8338 شرکت‌کننده زن داشتند. ده مورد در کشور آمریکا و یک مورد در کشور چین انجام گرفته بودند. تمرکز ما در اینجا روی پنج مطالعه‌ای بود که تاثیر مداخلات را تا حدی نشان داده بودند. در دو مورد از مطالعات روشی خاص برای مشاوره تست شد. بعد از یک سال نوجوانانی که تحت این روش از مشاوره قرار گرفته بودند، استفاده کارآمدتری از روش‌های ضد-بارداری داشتند.
در دو مطالعه در کنار مشاوره از ابزارهای سمعی/بصری استفاده شده بود. در یک کارآزمایی، ارائه‌ای با موضوع سلامت جنسی، با کمک نمایش اسلاید برای مردان جوان انجام شد. بعد از یک سال، استفاده کارآمد از روش‌های ضد-بارداری و هم‌چنین استفاده از قرص‌های ضد-بارداری خوراکی (oral contraceptives; OCs) توسط شریک جنسی، در شرکت‌کنندگان گروه درمان نسبت به گروه کنترل بیشتر بود. مطالعه‌ای دیگر برای بهبود تصمیم‌گیری در زنان جوان، از یک برنامه رایانه‌ای استفاده کرده بود. در این مطالعه نیز بعد از یک سال، استفاده از قرص‌های ضد-بارداری در زنان گروه مداخله از گروه کنترل بیشتر بود.
دو مطالعه دیگر تا حدودی تاثیر مداخلات را نشان دادند. در یکی از آن دو، در زنان گروه مداخله، که بعد از دریافت مشاوره به صورت تلفنی پیگیری می‌شدند، نسبت به گروهی که فقط مشاوره می‌گرفتند، استفاده هم‌سو و سازگار از OC بعد از سه و شش ماه، بیشتر گزارش شد. هم‌چنین بعد از سه ماه گزارش مربوط به استفاده از کاندوم در آخرین مقاربت نیز در زنان این گروه بیشتر بود. یک کارآزمایی که سایت‌هایی را اختصاص داد، بسته پیشرفته‌ای از خدمات کنترل بارداری پس از سقط جنین را در برابر مراقبت‌های استاندارد مقایسه کرد. از شش ماه، استفاده کارآمد از روش‌های ضد-بارداری و هم‌چنین استفاده صحیح و هم‌سو و سازگار از کاندوم در گروهی که خدمات ارتقاء یافته را دریافت می‌کردند، بیشتر بود.
نتیجه‌گیری‌های نویسندگان
در مطالعات کمی شیوه‌های آموزشی کوتاه‌مدت در افراد جوان تست شده بود. تاثیر این شیوه‌ها در حدود نیمی از این مطالعات نشان داده شد، اما بین روش اجرا و هم‌چنین سن و شرایط زندگی افراد جوان در هر یک از این مداخلات تفاوت‌هایی وجود داشت. استراتژی‌های آموزش فشرده‌تر احتمالا ثمر‌بخش‌تر خواهند بود اما اجرای آنها برای بسیاری از کلینیک‌ها با دشواری روبه‌رو است. کیفیت مطالعه در مجموع در سطح پائین ارزیابی شد.
مطالعات کمی استراتژی‌های کوتاه‌مدت را در افراد جوان تست کردند. بین این مطالعات ناهمگونی‌های زیادی بین سن و شرایط زندگی شرکت‌کنندگان وجود داشت. از پنج مطالعه‌ای که تاثیر مداخله را نشان دادند، یک مورد شواهد با کیفیت متوسطی را ارائه داد، چهار مطالعه دیگر شواهد با کیفیت پائین داشتند. استراتژی‌های مرتبط با ارائه خدمات فشرده و کامل‌تر می‌توانند از تاثیر بیشتری برخوردار باشند، اما طبعا اجرای آنها برای شمار زیادی از کلینیک‌ها دشوار خواهد بود.
نرخ بالای بارداری ناخواسته و سقط جنین در زنان جوان، نشانگر افزایش نیاز به دسترسی به خدمات ضد-بارداری جدید است. در آفریقای سیاه (Sub-Saharan Africa، کشورهای جنوب صحرای آفریقا) نرخ زایمان در افراد 15 تا 19 ساله، 121 در 1000 است. در کشور آمریکا، در سال 2010، 6% نوجوانان 19-15 ساله باردار شدند. بیشتر بارداری‌هایی که در زنان زیر 25 ساله اتفاق می‌افتد، ناخواسته هستند.
هدف از این مرور، شناسایی آن دسته از مداخلات کوتاه آموزشی برای بهبود وضعیت استفاده از روش‌های ضد-بارداری در جوانان است، که اجرای آنها در یک کلینک یا مراکز بهداشتی مشابه با منابع محدود، مقدور و میسر است.
مطالعات ثبت شده تا تاریخ 7 مارچ 2016 در پایگاه‌های CENTRAL؛ PubMed؛ POPLINE؛ Web of Science؛ ClinicalTrials.gov و ICTRP به جست‌وجو پرداختیم.
کارآزمایی‌های تصادفیسازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) را برای افراد یا خوشه‌ها (clusters) به همراه مطالعات غیر-تصادفیسازی شده (NRS) مد نظر قرار دادیم. افراد جوان تا سن 25 سال در نظر گرفته شدند.
طول مدت مداخله برای اجرا در یک کلینیک، باید به اندازه کافی کوتاه می‌بود، یعنی در حدود یک تا سه جلسه 15 تا 60 دقیقه‌ای به همراه مدت زمان بالقوه لازم برای پیگیری. استراتژی باید بر یک یا چند روش موثر پیشگیری از بارداری تاکید می‌کرد. پیامدهای اولیه ما، بارداری و استفاده از وسایل ضد-بارداری بود.
عناوین و چکیده مطالعاتی را که حین جست‌وجوها شناسایی شدند، ارزیابی کردیم. یکی از نویسندگان، داده‌ها را استخراج و در نرم‌افزار Review Manager وارد کرد و نویسنده‌ای دیگر دقت انجام این فرآیند را تحت نظر قرار داد. مطالعات هم‌چنین، از نظر کیفیت روش‌شناسی بررسی شدند.
برای پیامدهای دو-حالتی، نسبت شانس (OR) را به روش منتل-هنزل (Mantel-Haenszel) با 95% فاصله اطمینان (CI) محاسبه کردیم. برای متغیرهای پیوسته، تفاوت میانگین (MD) با 95% CI مقایسه شدند. برای RCTهای خوشه‌ای، از معیارهای تعدیل شده (adjusted measure) استفاده کردیم، که غالبا ORهای گزارش شده توسط محققان مطالعه بود. برای NRS هم، که نیاز به کنترل نقش عوامل مخدوش‌شدگی داشتند، از معیارهای تعدیل شده‌ای استفاده شد که در آنها گزارش شده بود. با توجه به تنوع و ناهمگونی موجود بین مداخلات و معیارهای پیامد، متاآنالیز (meta-analysis) انجام ندادیم.
11 مطالعه پیدا شدند که بین سال‌های 1983 تا 2015 منتشر شده و تعداد شرکت‌کنندگان در آنها مجموعا 8338 نفر بود. از آنها، ده مورد در کشور آمریکا و یک مورد در کشور چین انجام شده بودند. تمرکز ما روی تاثیرات مداخلات انجام شده، بر پیامدهای اولیه بود. پنج مطالعه تاثیر مداخله را بر استفاده از روش‌های ضد-بارداری تا حدودی نشان دادند. در یکی از سه RCTای که در آنها روشی نوآورانه در مشاوره بررسی شده بود، تاثیر مداخله تا حدودی نشان داده شد. بعد از یک سال، استفاده کارآمد از روش‌های ضد-بارداری، در نوجوانانی که تحت مشاوره تکاملی (developmental counseling) قرار گرفتند، بیشتر از افرادی بود که به شیوه استاندارد مشاوره گرفتند (OR: 48.38؛ 95% CI؛ 5.96 تا 392.63).
سه مطالعه از ابزارهای سمعی/بصری در کنار مشاوره بهره برده بودند، که در دو مورد تاثیر این مداخلات در استفاده از روش‌های ضد-بارداری نشان داده شده بود. در یک NRS که شرکت‌کنندگان آن مردان جوان 15 تا 18 سال بودند، نمایش اسلاید‌های آموزشی در همراهی با مشاوره سلامت باروری استفاده شد. در این مطالعه، بعد از یک سال، گروه مداخله در مقابل گروهی که مراقبت استاندارد قبلی را دریافت می‌کردند، در بررسی آخرین مقاربت بیشتر از روش‌های کارآمد ضد-بارداری استفاده کرده بودند، هم‌چنین استفاده از قرص‌های ضد-بارداری خوراکی (oral contraceptives; OCs) در شریک جنسی آنها بیشتر بود (OR تعدیل شده گزارش شده به ترتیب: 1.51 و 1.66). در مطالعه‌ای دیگر در زنان 20 ساله، در کنار مراقبت استاندارد قبلی، از یک برنامه رایانه‌ای برای تصمیم‌گیری بهتر در مورد روش‌های ضد-بارداری استفاده شده بود. بعد از یک سال، تعداد کمتری از زنان گروه مداخله در مقایسه با گروهی که فقط مشاوره می‌گرفتند از قرص‌های ضد-بارداری استفاده نکرده بودند (3.4% در برابر 8.8%؛ 0.05 = P گزارش شد).
در سه RCT شرکت‌کنندگان بعد از مشاوره به صورت تلفنی پیگیری شدند که در یکی از آنها تاثیر این مداخله در استفاده زنان 16 تا 24 ساله از روش‌های ضد-بارداری نشان داده شد. زنان گروه مداخله در این مطالعات که بعد از مشاوره به صورت تلفنی هم به استفاده از روش‌های ضد-بارداری ترغیب شدند، گزارش بیشتری از استفاده هم‌سو و سازگار از OC نسبت به گروهی که از مراقبت استاندارد بهره می‌برد، دادند، در سه ماه (OR: 1.41؛ 95% CI؛ 1.06 تا 1.87) و بعد از شش ماه (OR: 1.39؛ 95% CI؛ 1.03 تا 1.87). هم چنین بعد از سه ماه گزارش استفاده از کاندوم (condom) در آخرین مقاربت نیز در این گروه مداخله بیشتر بود (OR: 1.45؛ 95% CI؛ 1.03 تا 2.03).
در دو کارآزمایی خوشه‌ای تصادفیسازی شده به ارائه دهندگان خدمات در زمینه روش‌های ضد-بارداری و نحوه مشاوره دادن، آموزش‌هایی داده شد. در یک کارآزمایی، تاثیر استفاده از این خدمات جامع ضد-بارداری، روی زنان تا سن 25 سال که به دنبال انجام سقط جنین مشاوره می‌گرفتند، تست شد. بعد از شش ماه گروه استفاده کننده از خدمات جامع ضد- بارداری، در قیاس با گروهی که مراقبت‌های استاندارد را می‌گرفتند، گزارش بیشتری از استفاده از روش‌های کارآمد ضد-بارداری (OR تعدیل شده گزارش شده: 2.03؛ 95% CI؛ 1.04 تا 3.98) و هم‌چنین استفاده هم‌سو و سازگار و صحیح از کاندوم داشتند (OR تعدیل شده گزارش شده: 5.68؛ 95% CI؛ 3.39 تا 9.53).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.