هدف از انجام این مرور چه بود؟
سلامت دهان به معنای وضعیت دهان، گلو، دندان‌ها و لثه‌ها است. هدف از این مرور کاکرین آن بود که ببینیم انجام غربالگری دندان‌پزشکی در مدرسه، سلامت دهان را در کودکان بهبود می‌بخشد یا خیر؛ و اگر پاسخ مثبت است، بهترین روش غربالگری کدام است. برای پاسخ به این سوال، هشت مطالعه مرتبط را یافتیم. این دومین نسخه به‌روز شده از مروری است که در دسامبر 2017 منتشر و برای نخستین‌بار در آگوست 2019 به‌روز شد.
پیام کلیدی
شواهد کافی برای نتیجه‌گیری در مورد اینکه انجام غربالگری مرسوم دندان‌پزشکی در مدارس می‌تواند مراجعه به دندان‌پزشکی را بهبود بخشد یا خیر (می‌تواند منجر به مراجعه بیشتر کودکان به دندان‌پزشک شود)، وجود ندارد. با این حال، مشخص نیست که بهبود مراجعه به دندان‌پزشک منجر به بهبود سلامت دهان در کودکان می‌شود یا خیر. ما هم‌چنان به انجام مطالعاتی با کیفیت بالا نیاز داریم که تاثیر غربالگری را بر سلامت دهان طی دوره‌های طولانی‌تر اندازه‌گیری کنند.
در این مرور چه موضوعی مطالعه شد؟
بیماری‌های دهان، به ویژه پوسیدگی دندان، کودکان را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می‌دهند. اگر این بیماری‌ها کنترل و درمان نشوند، سلامت دهان به تدریج بدتر شده و به‌طور کلی بر بهزیستی (well-being) عمومی کودکان تاثیر می‌گذارد. هم‌چنین هزینه مالی بر دوش خانواده‌ها و کل جامعه بر جای خواهد گذاشت.
اجرای برنامه غربالگری دندان‌پزشکی در مدرسه شامل حضور یک متخصص دندان‌پزشکی در مدرسه است که دهان و دندان کودکان را معاینه کرده و به والدین در مورد وضعیت دهان و دندان و نیازهای درمانی فرزندشان اطلاع‌رسانی می‌کند. هدف غربالگری، شناسایی مشکلات سلامت دهان در مراحل اولیه است و اینکه والدین در صورت لزوم سریعا به دنبال درمان باشند. سوال اصلی این است که انجام غربالگری واقعا سلامت دهان را در کودکان بهبود می‌بخشد یا خیر.
نتایج اصلی این مرور چه بودند؟
جست‌وجوی به‌روز شده ما یک مطالعه جدید را شناسایی کرد که باید از زمان انتشار آخرین نسخه مرور، گنجانده شود. در مجموع، این مرور شامل هشت مطالعه است که نتایجی را برای 21,290 کودک ارائه داد. چهار مطالعه در انگلستان، دو مورد در هند، یک مطالعه در ایالات متحده آمریکا و یک مطالعه در عربستان سعودی انجام شد. شرکت‌کنندگان 4 تا 15 سال سن داشتند. مطالعات مذکور سلامت دهان و دندان کودکانی را که در مدرسه غربالگری شده بودند در مقایسه با کودکانی که غربالگری نشدند، بررسی کردند. برخی از مطالعات هم‌چنین روش‌های مختلف غربالگری و اشکال مختلف پیگیری را مقایسه کردند (مثلا توصیه‌نامه یا معرفی‌نامه).
ما نمی‌دانیم که انجام غربالگری مرسوم دندان‌پزشکی در مدارس باعث بهبود مراجعه به دندان‌پزشکی می‌شود یا خیر. مطالعاتی که غربالگری را بر اساس معیارهای خاص مورد بررسی قرار دادند (مثلا کودکانی که تا کنون به دندان‌پزشک مراجعه نکرده‌اند) نشان دادند که این استراتژی ممکن است برای بهبود مراجعه به دندان‌پزشک کمی موثرتر از عدم انجام غربالگری باشد. ممکن است تفاوتی بین غربالگری مبتنی بر معیار و غربالگری کلی برای بهبود مراجعه به دندان‌پزشکی وجود نداشته باشد، اما در مورد نتایج مطمئن نیستیم.
ارائه یک معرفی‌نامه شخصی یا خاص به والدین ممکن است مراجعه به دندان‌پزشکی را بیش از یک نامه غیر-اختصاصی بهبود بخشد، اما در مورد نتایج مطمئن نیستیم.
انجام غربالگری همراه با ایجاد انگیزه بیشتر (آموزش سلامت و ارائه درمان رایگان) ممکن است مراجعه به دندان‌پزشکی را در مقایسه با غربالگری تنهایی بهبود بخشد، اما در مورد نتایج مطمئن نیستیم.
یک مطالعه با مقایسه نامه‌های مختلف ارجاع (با اطلاعات کم‌وبیش در مورد بیماری‌های دندان) نشان داد که هیچ کدام بهتر از دیگری برای بهبود درمان دندان‌پزشکی در کودکان نیستند.
ارائه یک معرفی‌نامه خاص در مقایسه با نامه‌ای حاوی توصیه‌های عمومی برای مراجعه به دندان‌پزشک، والدین بیشتری را تشویق نکرد تا فرزندان خود را نزد دندان‌پزشک ببرند.
هر هشت مطالعه، کودکان را به مدت 3 تا 11 ماه پس از دریافت غربالگری پیگیری کردند. بنابراین، از اثرات غربالگری در مدت زمان طولانی‌تری اطلاعی نداریم.
هیچ یک از مطالعات بررسی نکردند که برنامه‌های غربالگری اثرات منفی دارند یا خیر یا چقدر هزینه دارند.
این مرور تا چه زمانی به‌روز است؟
مطالعات منتشر شده را تا 15 اکتبر 2021 جست‌وجو کردیم.
شواهد کافی برای نتیجه‌گیری در مورد اینکه غربالگری مرسوم دندان‌پزشکی در مدرسه در بهبود مراجعه به دندان‌پزشک نقش دارد یا خیر، وجود ندارد.
ما مطمئن نیستیم که انجام غربالگری مرسوم بهتر از عدم انجام غربالگری است (شواهد با قطعیت بسیار پائین). شواهدی را با قطعیت پائین یافتیم که غربالگری مبتنی بر معیار در مقایسه با عدم انجام غربالگری، ممکن است باعث افزایش مراجعه به دندان‌پزشک شود. با این حال، در مقایسه با غربالگری مرسوم هیچ شواهدی مبنی بر وجود تفاوت در میزان مراجعه به دندان‌پزشکی وجود نداشت (شواهد با قطعیت بسیار پائین).
برای کودکانی که نیاز به درمان دارند، نامه‌های ارجاع شخصی یا تخصصی در مقایسه با معرفی‌نامه‌های غیر-تخصصی ممکن است مراجعه به دندان‌پزشکی را بهبود بخشد (شواهد با قطعیت بسیار پائین). انجام غربالگری همراه با ایجاد انگیزه (آموزش سلامت دهان و دندان و ارائه درمان رایگان) ممکن است مراجعه به دندان‌پزشکی را در مقایسه با غربالگری تنهایی بهبود بخشد (شواهد با قطعیت بسیار پائین). ما مطمئن نیستیم که ارائه نامه ارجاع مبتنی بر «مدل حس مشترک خود-تنظیمی» بهتر از یک نامه ارجاع استاندارد است یا خیر (شواهد با قطعیت بسیار پائین) یا اینکه نامه ارجاع تخصصی به یک مرکز درمانی دندان‌پزشکی بهتر از یک توصیه‌نامه عمومی برای مراجعه به دندان‌پزشک است یا خیر (شواهد با قطعیت بسیار پائین).
کارآزمایی‌هایی که در این مطالعه مروری وارد شدند، تاثیرات کوتاه-مدت غربالگری سلامت دندان را در مدرسه ارزیابی کردند. هیچ یک از آنها اثربخشی آن را برای بهبود سلامت دهان ارزیابی نکرده یا به عوارض جانبی یا هزینه‌های احتمالی توجه نکردند.
در غربالگری سلامت دندان در مدرسه، یک متخصص سلامت دهان و دندان حفره دهان کودکان را به صورت چشمی در محیط مدرسه بازرسی کرده و اطلاعاتی را در مورد وضعیت فعلی سلامت دهان و دندان و نیازهای درمانی فرزندشان در اختیار والدین قرار می‌دهد. هدف از اجرای برنامه غربالگری در مدرسه شناسایی مشکلات بالقوه پیش از تظاهر بیماری علامت‌دار است، از این رو مراقبت‌های پیشگیرانه و درمانی سلامت دهان و دندان برای کودکان ارتقا می‌یابند. این مطالعه مروری اثربخشی اجرای برنامه غربالگری دندان‌پزشکی را در مدارس در بهبود وضعیت سلامت دهان و دندان ارزیابی می‌کند. این دومین بهروزرسانی از یک مطالعه مروری است که ابتدا در دسامبر 2017 منتشر و برای نخستین‌بار در آگوست 2019 به‌روز شد.
ارزیابی اثربخشی اجرای برنامه‌های غربالگری سلامت دندان در مدرسه بر وضعیت کلی سلامت دهان و استفاده از خدمات دندان‌پزشکی.
یک متخصص اطلاعات، چهار بانک اطلاعاتی کتاب‌شناختی (bibliographic) را تا 15 اکتبر 2021 جست‌وجو کرده و برای شناسایی مطالعات منتشر شده، منتشر نشده و در حال انجام از روش‌های جست‌وجوی کمکی بهره برد.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) (تصادفی‌سازی شده خوشه‌ای یا فردی) را وارد کردیم که غربالگری دندان‌پزشکی را در مدرسه با عدم انجام مداخله، یا دو نوع مختلف را از غربالگری با هم ارزیابی کردند.
از روش‌های استاندارد روش‌شناسی مورد نظر کاکرین استفاده کردیم.
نسخه قبلی این بررسی شامل هفت RCT بود، و جست‌وجوی به‌روز شده ما یک کارآزمایی دیگر را شناسایی کرد. بنابراین، این بهروزرسانی شامل هشت کارآزمایی (شش خوشه‌ای-RCT) با 21,290 کودک 4 تا 15 سال بود. چهار کارآزمایی در انگلستان، دو کارآزمایی در هندوستان، و یک مطالعه هر یک در ایالات متحده و عربستان سعودی انجام شدند. دو کارآزمایی را در معرض خطر سوگیری پائین، سه کارآزمایی با خطر سوگیری بالا و سه کارآزمایی در معرض خطر سوگیری نامشخص ارزیابی کردیم.
هیچ‌یک از کارآزمایی‌ها، دوره پیگیری طولانی-مدتی را برای تعیین تاثیرات ماندگار غربالگری دندان‌پزشکی در مدارس نداشتند. کارآزمایی‌ها پیامدها را در 3 تا 11 ماه پیگیری ارزیابی کردند.
هیچ‌یک از کارآزمایی‌ها نسبت کودکان مبتلا به بیماری‌های درمان‌شده یا درمان‌نشده دهان را به جز پوسیدگی دندان گزارش نکردند. هیچ داده‌ای در مورد هزینه-اثربخشی یا عوارض جانبی به دست نیامد.
چهار کارآزمایی، غربالگری مرسوم را در مقابل عدم انجام غربالگری ارزیابی کردند. برای پیامد «مراجعه به دندان‌پزشک» متاآنالیز را انجام داده و نتایج غیر-قطعی را با ناهمگونی بالا یافتیم. به نظر می‌رسید بخشی از ناهمگونی به دلیل طراحی مطالعه بود (سه RCT خوشه‌ای و یک RCT تصادفی‌سازی شده در سطح فردی). به دلیل این ناهمگونی و خطر نامشخص سوگیری، سطح کیفیت شواهد را به بسیار پائین تنزل داده، و نتوانستیم درباره این مقایسه نتیجه‌گیری کنیم.
دو RCT خوشه‌ای (هر دو کارآزمایی چهار-بازویی) غربالگری مبتنی بر معیار را در مقابل عدم-غربالگری ارزیابی کرده، و منفعت احتمالی غربالگری را نشان دادند (خطر نسبی (RR) تجمعی: 1.07؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.99 تا 1.16؛ شواهد با قطعیت پائین). هنگامی که غربالگری مبتنی بر معیار با غربالگری مرسوم مقایسه شد، شواهدی وجود نداشت که نشان‌دهنده وجود تفاوت بین آن دو باشد (RR: 1.01؛ 95% CI؛ 0.94 تا 1.08؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین).
در یک کارآزمایی، فرم ارجاع اختصاصی (شخصی) با یک نامه غیر-اختصاصی مقایسه شد. نتایج به نفع فرم ارجاع اختصاصی برای افزایش مراجعه به دندان‌پزشک عمومی (RR: 1.39؛ 95% CI؛ 1.09 تا 1.77؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) و مراجعه برای دریافت خدمات تخصصی ارتودنسی (RR: 1.90؛ 95% CI؛ 1.18 تا 3.06؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) بود.
یک کارآزمایی، غربالگری را همراه با ایجاد انگیزه با غربالگری تنها مقایسه کرد. احتمال مراجعه به دندان‌پزشکی پس از انجام غربالگری همراه با ایجاد انگیزه بیشتر بود (RR: 3.08؛ 95% CI؛ 2.57 تا 3.71؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین).
یک کارآزمایی ارجاع به یک مرکز درمانی تخصصی دندان‌پزشکی را با ارائه مشاوره برای مراجعه به دندان‌پزشک مقایسه کرد. هیچ شواهدی مبنی بر تفاوت در مراجعه به دندان‌پزشکی بین این دو روش ارجاع وجود نداشت (RR: 0.91؛ 95% CI؛ 0.34 تا 2.47؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین).
فقط یک کارآزمایی نسبت کودکان مبتلا به پوسیدگی درمان‌شده دندانی را گزارش کرد. این کارآزمایی نامه ارجاع پس از غربالگری را بر اساس مدل حس مشترک خود-تنظیمی (common-sense model of self-regulation) (یک چارچوب نظری که نحوه درک و واکنش افراد را به نگرانی‌های مربوط به سلامت‌شان توضیح می‌دهد)، با یا بدون راهنمای اطلاعات دندان‌پزشکی، در مقایسه با ارجاع استاندارد ارزیابی کرد. یافته‌ها غیر-قطعی و بی‌نتیجه بودند. سطح قطعیت شواهد را به دلیل وجود خطر بالای سوگیری، غیر-مستقیم بودن و عدم-دقت، بسیار پائین ارزیابی کردیم.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.