سوال مطالعه مروری
آیا فعالیت‌های عملکردی، ناتوانی، و کیفیت زندگی در افراد مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس (multiple sclerosis; MS)، که در برنامه‌های توانبخشی شرکت می‌کنند، در مقایسه با عدم دریافت درمان توانبخشی، دریافت دارونما (placebo)، یا انواع مختلف مداخلات، بهبود می‌یابد؟
پیشینه
MS یک وضعیت پیچیده است که نیاز به مدیریت جامع و بلندمدت دارد. هدف برنامه‌های توانبخشی، بهبود عملکرد، بهزیستی (well-being) و کیفیت زندگی افراد مبتلا به MS است. در حال حاضر، انواع مختلفی از درمان‌های توانبخشی برای درمان MS مورد استفاده قرار می‌گیرند. منابع علمی منتشر شده، از جمله مرورهای کاکرین، که این مداخلات را بررسی می‌کنند، افزایش یافته‌اند. برای راهنمایی پزشکان، این مرور به ارزیابی مرورهای فعلی کاکرین پرداخت و یک بررسی اجمالی را از اثربخشی درمان‌های توانبخشی استفاده شده برای درمان افراد مبتلا به MS ارائه کرد.
ویژگی‌های مطالعه
ما همه مرورهای منتشر شده کاکرین را در مورد کارآزمایی‌های بالینی MS که به بررسی اثربخشی مداخلات توانبخشی در مقایسه با گروه‌های مختلف کنترل (عدم مداخله یا نوع متفاوتی از مداخلات) پرداختند، جست‌وجو کردیم. همه مرورهای مرتبط را ارزیابی کره و یافته‌ها را خلاصه کردیم.
نتایج کلیدی و کیفیت شواهد
در مجموع 15 مرور کاکرین را وارد کردیم، که شامل 168 کارآزمایی بالینی، و 10,396 فرد مبتلا به MS بودند. این مرورهای با کیفیت خوب، تعدادی از مداخلات توانبخشی را ارزیابی کردند، از جمله: فعالیت فیزیکی و ورزش‌درمانی، اکسیژن درمانی هیپرباریک، ارتعاش یا لرزش کل بدن، کار درمانی، مداخلات شناختی و روان‌شناسی، مکمل‌های تغذیه‌ای و رژیم غذایی، توانبخشی شغلی، فراهم کردن اطلاعات، توانبخشی از راه دور (تله-توانبخشی)، و مداخلات برای مدیریت انقباضات (spasticity).
این یافته‌ها، مزایای اندکی را برای افراد مبتلا به MS نشان دادند که در برنامه‌های ورزشی و فعالیت‌های فیزیکی یا برنامه‌های توانبخشی چند-جانبه (که در آن مداخله توسط یک تیم از متخصصین سلامت با تخصص‌های مختلف ارائه شد) شرکت کردند. آنها پیشرفت‌هایی را در فعالیت‌های روزانه، عملکرد و کیفیت زندگی مرتبط با سلامت در مقایسه با کسانی که توانبخشی دریافت نکردند، یافتند. به دلیل فقدان مطالعاتی با کیفیت خوب، شواهد مربوط به سایر روش‌های توانبخشی محدود شدند. پژوهش بیش‌تری برای تعیین این‌که روش‌های مختلف توانبخشی در کاهش ناتوانی در افراد مبتلا به MS موثر هستند یا خیر، مورد نیاز است.
شواهد نشان می‌دهند که ارزیابی و پیگیری متخصص به‌طور منظم برای ارزیابی نیازهای بیماران مبتلا به انواع MS برای مداخلات توانبخشی مناسب ممکن است مزیتی به همراه داشته باشد، اگرچه قطعیت شواهد در انواع مختلف مداخلات ارزیابی شده توسط نویسندگان مرور، متغیر است. برنامه‌های توانبخشی ساختار یافته، چند-رشته‌ای و فیزیوتراپی (ورزش یا فعالیت‌های فیزیکی) می‌توانند پیامدهای عملکردی (تحرک، قدرت عضلانی، ظرفیت ایروبیک) و کیفیت زندگی را بهبود ببخشند. به‌طور کلی، شواهد مربوط به بسیاری از مداخلات توانبخشی باید با احتیاط تفسیر شوند، زیرا اکثر مرورهای وارد شده، داده‌های به دست آمده را از مطالعات فعلی وارد نکردند. انجام مطالعات بیش‌تر، با طراحی مناسب، که نوع و شدت روش‌ها و هزینه-اثربخشی آنها را گزارش دهند، برای بررسی شکاف‌های موجود در دانش مورد نیاز هستند.
مالتیپل اسکلروزیس (multiple sclerosis; MS) یکی از علل اصلی ناتوانی مزمن نورولوژیکی، با بار (burden) ناتوانی بلندمدت قابل توجه است که اغلب نیاز به توانبخشی جامع دارد.
بررسی سیستماتیک شواهد به دست آمده از مرورهای منتشر شده کاکرین از کارآزمایی‌های بالینی برای خلاصه‌سازی شواهد مربوط به اثربخشی و ایمنی مداخلات توانبخشی برای افراد مبتلا به MS؛ (people with MS; pwMS)، برای بهبود پیامدهای بیمار، و تاکید بر شکاف‌های موجود در دانش.
بانک اطلاعاتی مرورهای نظام‌مند کاکرین را برای شناسایی مرورهای کاکرین که به ارزیابی اثربخشی مداخلات توانبخشی سازمان یافته برای pwMS پرداختند، تا دسامبر 2017 جست‌وجو کردیم. دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم کیفیت مرورهای وارد شده را با استفاده از ابزار ارزیابی تجدید نظر شده برای مرورهای سیستماتیک چند-گانه (Revised Assessment of Multiple Systematic Reviews; R-AMSTAR) و کیفیت شواهد مربوط به پیامدهای گزارش شده را، با استفاده از چارچوب درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE)، ارزیابی کردند.
به‌طور کلی، 15 مرور منتشر شده را در کتابخانه کاکرین وارد کردیم که شامل 164 کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) و چهار کارآزمایی بالینی کنترل شده با مجموع 10,396 شرکت‌کننده بودند. مرورهای وارد شده به بررسی طیف گسترده‌ای از مداخلات توانبخشی پرداختند، از جمله: فعالیت فیزیکی و ورزش‌درمانی، اکسیژن‌درمانی با فشار بالا (hyperbaric oxygen therapy; HBOT)، ارتعاش کل بدن، کار درمانی، مداخلات شناختی و روانی، مکمل‌های غذایی و رژیمی، توانبخشی فنی و حرفه‌ای، تامین اطلاعات، توانبخشی از راه دور (telerehabilitation)، و مداخلاتی برای مدیریت انقباضات (spasticity). همه مرورها را براساس معیارهای R-AMSTAR، با کیفیت روش‌شناسی بالا تا متوسط ارزیابی کردیم.
شواهدی با کیفیت متوسط نشان دادند که روش‌های درمانی فیزیکی (ورزش و فعالیت‌های فیزیکی) موجب بهبود پیامدهای عملکردی (تحرک، قدرت عضلانی)، کاهش اختلال (خستگی) و بهبود مشارکت (کیفیت زندگی) شدند. شواهدی با کیفیت متوسط نشان دادند که برنامه‌های توانبخشی چند-جانبه بستری یا سرپایی منجر به دستاوردهای طولانی‌مدتی در سطوح فعالیت و مشارکت و مداخلات ارائه دهنده اطلاعاتی شد که دانش بیمار را بهبود بخشیدند. شواهدی با کیفیت پائین نشان دادند که مداخلات عصبی‌روانی، برنامه‌های مدیریت نشانه (اسپاستیسیتی)، ارتعاش کل بدن و توانبخشی از راه دور، برخی از پیامدهای بیماران را بهبود بخشیدند. شواهد مربوط به سایر روش‌های توانبخشی به دلیل عدم وجود مطالعات قوی، قطعی نبودند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.